ตรวจคุณสมบัติ ครม.อนุทิน บททดสอบความชอบธรรมในการบริหารประเทศ

การตรวจสอบคุณสมบัติของคณะรัฐมนตรีชุด “อนุทิน 1” กำลังเป็นขั้นตอนสำคัญในเดือนกันยายน 2568 หลังจากนายอนุทิน ชาญวีรกูล นายกรัฐมนตรี ส่งรายชื่อรัฐมนตรีทั้งหมดให้สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีตรวจสอบคุณสมบัติครบทุกคน โดยนางณัฐฎ์จารี อนันตศิลป์ เลขาธิการคณะรัฐมนตรี ระบุว่ากระบวนการยังไม่เสร็จสิ้น แต่มีความคืบหน้าและพยายามเร่งให้แล้วเสร็จภายในสัปดาห์นี้

รัฐธรรมนูญปี 2560 มาตรา 160 กำหนดคุณสมบัติของรัฐมนตรีไว้อย่างเข้มงวด ต้องมีสัญชาติไทยโดยการเกิด มีอายุไม่ต่ำกว่า 35 ปี จบการศึกษาระดับปริญญาตรีหรือเทียบเท่า มีความซื่อสัตย์สุจริตชัดเจน ไม่เคยต้องโทษจำคุก และต้องไม่เข้าข่ายลักษณะต้องห้ามตามมาตรา 98 ที่เกี่ยวข้องกับการทุจริตและการถือหุ้นสื่อ กระบวนการตรวจสอบจึงครอบคลุมทั้งด้านกฎหมายและจริยธรรม

ขั้นตอนตรวจสอบเริ่มจากการส่งรายชื่อจากนายกรัฐมนตรีไปยังสำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ก่อนกระจายต่อไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งหมด 6 หน่วยงาน รวมถึงสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา หากพบข้อสงสัย แต่ละหน่วยงานต้องตรวจสอบประวัติอย่างละเอียด ทั้งในระดับส่วนกลางและข้อมูลจากทุกจังหวัดทั่วประเทศ เมื่อได้ผลตรวจสอบแล้วจึงส่งกลับมารวบรวม และหากไม่มีปัญหาจะนำขึ้นทูลเกล้าฯ เพื่อโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งต่อไป

จุดสำคัญการตรวจสอบครั้งนี้คือ ทุกคนต้องถูกตรวจสอบใหม่ทั้งหมด แม้บางคนจะเคยเป็นรัฐมนตรีมาก่อน เพราะอาจมีเหตุการณ์ใหม่เกิดขึ้นระหว่างดำรงตำแหน่ง นอกจากนี้ยังต้องอิงบรรทัดฐานใหม่จากคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญที่เข้มงวดขึ้นในประเด็นความซื่อสัตย์และจริยธรรม ทำให้มาตรฐานครั้งนี้สูงกว่าการตรวจสอบในอดีต

สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกามีบทบาทสำคัญในการตีความกฎหมายและให้คำปรึกษาในกรณีที่เกิดปัญหาข้อกฎหมาย ขณะที่ความซับซ้อนของกระบวนการอยู่ที่การต้องประสานงานหลายหน่วยงานและตรวจสอบข้อมูลจำนวนมากจาก 77 จังหวัด ซึ่งใช้เวลานานและต้องอาศัยความรอบคอบเป็นพิเศษ

สถานการณ์ล่าสุด ณ วันที่ 10–11 กันยายน 2568 ผลการตรวจสอบทยอยส่งกลับมาหลายรายแล้ว แต่ยังไม่มีการประกาศผลอย่างเป็นทางการ นายอนุทินยืนยันว่าหากผู้ใดไม่ผ่านการตรวจสอบคุณสมบัติ จะไม่สามารถเข้ารับตำแหน่งได้ และเมื่อทุกขั้นตอนเสร็จสิ้นจะรีบนำรายชื่อขึ้นทูลเกล้าฯ การตรวจสอบครั้งนี้จึงไม่ใช่แค่พิธีการ แต่เป็นหัวใจสำคัญที่จะกำหนดทั้งโครงสร้างและความชอบธรรมของคณะรัฐมนตรีใหม่ที่จะเข้ามาบริหารประเทศภายใต้การนำของนายอนุทิน ชาญวีรกูล