ตั้งครรภ์อย่างมีคุณภาพ สธ.-สปสช.-สสส. ชวนสาววัยเจริญพันธุ์ใช้บัตร ปชช. รับยาเสริมธาตุเหล็ก-กรดโฟลิกฟรี

“สาวไทยแก้มแดง” กำลังประสบปัญหา แก้มไม่แดง เพราะเกิดภาวะโลหิตจางหรือซีด ซึ่งจากการสำรวจในปี พ.ศ.2563 พบภาวะโลหิตจาง ร้อยละ 16 หรือสาวไทยประมาณ 1 ใน 16 คนแก้มไม่แดง

ภาวะโลหิตจางในกลุ่มหญิงวัยเจริญพันธุ์ เกิดจากการขาดธาตุเหล็ก หรือร่างกายสะสมธาตุเหล็กไว้ไม่เพียงพอ ซึ่งเมื่อตั้งครรภ์จะส่งผลกระทบต่อทั้งมารดา และทารกในครรภ์ คือ รกลอกตัวก่อนกำหนด และการคลอดก่อนกำหนดทำให้อัตราการการเสียชีวิตเพิ่มขึ้น หรือทารกที่คลอดก่อนกำหนดน้ำหนักแรกเกิดต่ำกว่าเกณฑ์ หรือน้อยกว่า 2,500 กรัม และมีอาการตัวเหลือง

“แก้มไม่แดง ไม่มีแรงเดิน” ของหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่ประสบปัญหาภาวะโลหิตจาง สังเกตได้จาก หงุดหงิดง่าย นอนไม่หลับ เวียนศีรษะ อ่อนเพลียง่าย เปลือกตาซีด เล็บงอขึ้นเป็นแอ่ง ประสิทธิภาพการทำงานลดลง ไม่แจ่มใส

ประเทศไทย แม้จะมีมาตรการส่งเสริม และป้องกันการเกิดภาวะโลหิตจากมาอย่างต่อเนื่อง แต่ยังไม่สามารถลดภาวะโลหิตจางในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ได้ 

ซึ่งจากข้อมูล Health Data Center กระทรวงสาธารณสุข ปี 2566 พบว่า หญิงวัยเจริญพันธุ์มีภาวะโลหิตจางร้อยละ 48.7 ซึ่งอยู่ในเกณฑ์สูงกว่าเป้าหมายด้านโภชนาการตามมติสมัชชาอนามัยโลก หรือ Global Nutrition Targets ที่ตั้งเป้าลดภาวะโลหิตจางของหญิงวัยเจริญพันธุ์ลงร้อยละ 50 ภายในปี พ.ศ. 2573 โดยประเทศไทยควรมีภาวะโลหิตจางในหญิงวัยเจริญพันธุ์ไม่เกินร้อยละ 24.3 และลดลงให้เหลือร้อยละ 12.7

พญ.สายพิณ โชติวิเชียร  ผู้อำนวยการสำนักโภชนาการ กรมอนามัย เผยถึงสาเหตุของภาวะโลหิตจางมาจากการขาดธาตุเหล็ก การรับประทานธาตุเหล็กไม่เพียงพอ หรือความผิดปกติในการดูดซึมธาตุเหล็กของร่างกาย ร่างกายมีความต้องการของธาตุเหล็กมากขึ้น เช่น เสียเลือด หรือความผิดปกติของระบบขนส่งธาตุเหล็กและนำไปใช้ ทั้งนี้ปริมาณธาตุเหล็กที่ร่างกายต้องการจะเพิ่มขึ้นตามช่วงอายุ    

การเสริมธาตุเหล็กทำได้หลายวิธี เช่น การทานยาเสริมธาตุเหล็กและกรดโฟลิก หรือการทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง เช่น เลือด ตับ เนื้อสัตว์ พืชผัก ข้าว ถั่วเมล็ดแห้ง ไข่แดง นม หลีกเลี่ยง ชา กาแฟ ผักใบเขียว ขมิ้นชัน กระถิน ข้าวไม่ขัดสี นมถั่วเหลือง แคลเซียมในนม 

กระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ จึงได้ส่งเสริมและสนับสนุนให้สาวไทยวัยเจริญพันธุ์มีภาวะโภชนาการที่ดีไม่มีภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กและโฟเลต “สาวไทยแก้มแดง” ด้วยการใช้บัตรประชาชนเพียงใบเดียวหรือเข้าแอปพลิเคชั่นเป๋าตัง รับยาเม็ดเสริมธาตุเหล็กและกรดโฟลิกที่ร้านยาคุณภาพเพื่อลดปัญหาภาวะโลหิตจางในหญิงวัยเจริญพันธุ์สู่การเตรียมพร้อมสำหรับการตั้งครรภ์คุณภาพ และลดความเสี่ยงของทารกพิการแต่กำเนิด ภายใต้ชุดสิทธิประโยชน์ของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติในกลุ่มหญิงวัยเจริญพันธุ์ หญิงตั้งครรภ์ และหญิงที่คลอดบุตร 6 เดือนขึ้นไป

ขณะเดียวกันได้ส่งเสริมและสนับสนุนสถานประกอบการต้นแบบดำเนินงานโครงการ “สาวไทยแก้มแดง” จำนวน 47 แห่ง ร่วมรณรงค์ป้องกันภาวะโลหิตจางในหญิงวัยเจริญพันธุ์ โดยเฉพาะวัยทำงาน เพื่อให้ร่างกายมีความพร้อมเป็นต้นทุนชีวิตที่สำคัญ เป็นพลังในการขับเคลื่อนพัฒนาประเทศ

ดร.นพ.สราวุฒิ บุญสม รองอธิบดีกรมอนามัย ชี้ว่า  กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ได้ร่วมมือกับสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ(สสส.) และภาคีเครือข่าย เพิ่มช่องทางให้หญิงวัยเจริญพันธุ์ ได้รับยาเม็ดเสริมธาตุเหล็กและกรดโฟลิก ได้สะดวกยิ่งขึ้น เพียงถือบัตรประชาชนไปติดต่อร้านยาที่มีสติ๊กเกอร์ “ร้านยาของฉัน” ให้บริการสร้างเสริมสุขภาพหรือใช้แอปฯเป๋าตัง เมนูกระเป๋าสุขภาพ เลือกสิทธิสุขภาพดีป้องกันโรค เลือกรับบริการที่ต้องการหรือจองคิวล่วงหน้า

ทั้งนี้ หญิงวัยเจริญพันธุ์ มีคำแนะนำ ให้รับประทานยาเม็ดเสริมธาตุเหล็ก  1 เม็ดต่อสัปดาห์ โดยใน 1 เม็ดประกอบด้วยธาตุเหล็ก 60 มิลลิกรัม และโฟลิก 2.8 มิลลิกรัม ส่วนผู้เตรียมตั้งครรภ์ต้องกินติดต่อกันอย่างน้อย 12 สัปดาห์ก่อนตั้งครรภ์ นอกจากการทานยาเม็ดเสริมแล้ว กรมอนามัยส่งเสริมให้หญิงไทยได้รับธาตุเหล็กจากธรรมชาติร่วมด้วย คือ การบริโภคผักผลไม้ และเลือกแหล่งอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง เช่น เนื้อสัตว์ ตับ เลือด เป็นต้น

ด้านดร.นพ.ไพโรจน์ เสาน่วม ผู้ช่วยผู้จัดการ สสส. กล่าวว่า สสส.เป็นองค์กรที่มุ่งเน้นการสร้างเสริมสุขภาพของคนไทย ภาวะโลหิตจางถือเป็นปัญหาสำคัญของประเทศไทยที่ส่งผลกระทบต่อผู้หญิง ทำให้มีสุขภาพไม่แข็งแรง และที่เรากลัวมากกว่านั้นคือ การตั้งครรภ์ เพราะหากแม่ขาดสารอาหาร/แร่ธาตุ จะกระทบต่อทารกในครรภ์ 

“การส่งเสริมให้ผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์มีสุขภาพร่างกายแข็งแรง เราจึงต้องมาส่งเสริมให้หญิงวัยเจริญพันธุ์มีสารอาหารที่เพียงพอในร่างกาย มีความพร้อมการตั้งครรภ์เสมอ โดย สสส.มุ่งเน้นด้านการดูแลสุขภาพ การให้ความรู้การบริโภคอาหารที่ดีต่อสุขภาพอย่างสมดุล และการทานวิตามินเสริม เพื่อเสริมสารอาหารที่ร่างกายต้องการ  เรามาร่วมกันแก้ปัญหาเพื่อให้หญิงไทยวัยเจริญพันธุ์มีสุขภาพดีทุกมิติ”

 นพ.กฤช ลี่ทองอิน ผู้ทรงคุณวุฒิ สำนักงานหลังประกันสุขภาพแห่งชาติ กล่าวถึงโครงการสาวไทยแก้มแดง เชิญชวนหญิงไทยวัยเจริญพันธุ์ รับประทานยาเม็ดเสริมธาตุเหล็กและกรดโฟลิก ซึ่ง ทาง สปสช. ได้กำหนดให้เป็นสิทธิประโยชน์ในหลักประกันสุขภาพ ครอบคลุมกับประชาชนทุกสิทธิ์สำหรับหญิงวัยเจริญพันธุ์อายุ 13-45 ปี ให้สามารถเข้าไปรับยาเม็ดเสริมธาตุเหล็กและกรดโฟลิกที่ร้านยา รพ.สต. คลินิกพยาบาลชุมชนอบอุ่น สถานพยาบาล ศูนย์บริการสาธารณสุข ศูนย์สุขภาพชุมชนเมือง  ซึ่งการใช้ยาเป็นไปตามคำแนะนำของกรมอนามัย สปสช.มีหน้าที่ในการสนับสนุนค่าใช้จ่ายการรับบริการ และการใช้สิทธินี้ 

สถานประกอบการ เป็นหนึ่งในภาคีเครือข่ายที่ร่วมกันขับเคลื่อนโครงการ “สาวไทยแก้มแดง”ด้วยการจัดสภาพแวดล้อม การจัดโรงอาหาร ให้เอื้อต่อการแก้ปัญหาภาวะโลหิตจาง

สถานประกอบการแรก บริษัท เบ็ทเทอร์ฟาร์ม่า จำกัด “กฤตยา แสงสว่าง” ผู้จัดการฝ่ายทรัพยากรมนุษย์  เผยถึงการส่งเสริม “สาวไทยแก้มแดง” ในสถานประกอบการ ระบุว่า ได้ทำงานร่วมกับสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดลพบุรี ศูนย์อนามัยที่ 4 โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลในพื้นที่ ในการกำหนดตรวจสุขภาพอย่างต่อเนื่อง มีการให้ความรู้เจ้าหน้าที่ พนักงาน มีกิจกรรมมอร์นิ่งทอล์ก มีโรงอาหารสุขภาพ มุมผักสด ส่งเสริมแม่ครัวปรุงอาหารเสริมธาตุเหล็กในเมนูอาหาร การสร้างสื่อความรู้ประชาสัมพันธ์ต่างๆ  สนับสนุนสวัสดิการการตั้งครรภ์ โดยมีชุดกิฟท์เซ็ต ไข่ไก่เดือนละ 30 ฟอง ให้กับพนักงานหญิงที่ตั้งครรภ์ และในปีต่อไปเตรียมขยายผลการดำเนินงานไปยังพนักงานชายที่มีภรรยาอยู่นอกโรงงานเช่นกัน

เช่นเดียวกับ “เพ็ญประภา ระวังวงศ์”  ผู้จัดการทรัพยากรบุคคลและธุรการ บริษัท แปลน ครีเอชั่น จำกัด บอกว่า ทางบริษัทฯ ประกาศนโยบายชัดเจน  มีการตั้งคณะทำงานสร้างสุข  มีกิจกรรมเพื่อการดำเนินงาน กิจกรรมแรกคือการให้ความรู้โดยศูนย์อนามัยที่ 12 ยะลา มีบอร์ดประชาสัมพันธ์ตามจุดต่างๆ ส่งเสริมการทำเมนูอาหารสุขภาพที่นำไปทำเองที่บ้านได้ เพื่อให้ได้รับธาตุเหล็กหรือโฟเลตได้ด้วยตัวเอง กิจกรรมชวนเพื่อนทานยา กระตุ้นเตือนในกลุ่มไลน์ ส่งเสริมการปลูกผักผลไม้ กิจกรรม healthy food ไม่เก็บค่าเช่า อำนวยความสะดวกให้ร้านค้าทำเมนูอาหารดีต่อสุขภาพราคาถูก เพื่อลดรายได้ ได้กินของดีในราคาถูก เป็นต้น

ภาวะโลหิตจาง ปัจจุบันนี้เกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศทุกวัย  ทุกช่วงกลุ่มอายุ หลายคนอาจมองเป็นปัญหาเล็กน้อย แต่สำหรับกลุ่มหญิงวัยเจริญพันธุ์ นี่คือตัวชี้วัดสุขภาพโดยรวม ทั้งอาจส่งผลต่อการตั้งครรภ์ ปัญหาภาวะโลหิตจางจึงไม่ใช่เรื่องเล็ก แต่กำลังเป็นปัญหาระดับโลก….