วิกฤตประชากรญี่ปุ่น เลวร้ายกว่าเก่า รัฐบาลจะแก้ปัญหาอย่างไร ?

ปัญหาเด็กเกิดน้อย ขาดแคลนแรงงาน และสังคมผู้สูงอายุ เป็นปัญหาที่ญี่ปุ่นเผชิญมามากกว่า 1 ทศวรรษ แม้จะมีการออกมาตรการให้เงินช่วยเหลือเด็กเกิดใหม่ ช่วยเหลือค่าที่อยู่อาศัย หรือกระตุ้นให้คุณพ่อหยุดเพื่อดูแลบุตรแล้ว แต่ดูเหมือนว่าจะยังไม่เป็นผลสำเร็จ เด็กเกิดใหม่ยังคงน้อยลงอย่างต่อเนื่อง สัดส่วนผู้สูงอายุสูงถึงเกือบ 30% และขาดแคลนแรงงานในระบบ

สำนักข่าวซีเอ็นเอ็นรายงานอ้างอิงกระทรวงกิจการภายในประเทศและการสื่อสารของญี่ปุ่นว่า ในปี 2024 ประชากรญี่ปุ่นลดลงไป 908,574 คน ทำให้ตอนนี้ประชากรญี่ปุ่นลดลงเหลือ 120 ล้านคน

นับตั้งแต่ปี 2009 ที่ญี่ปุ่นมีประชากรมากที่สุดที่ 126.6 ล้านคน ประชากรก็ลดลงอย่างต่อเนื่อง 16 ปีติดต่อกัน ซึ่งเป็นผลมาจากหลายปัจจัยไม่ว่าจะเป็นปัญหาเศรษฐกิจ และบรรทัดฐานทางเพศ

ก่อนหน้านี้รัฐบาลพยายามแก้ปัญหาประชากรลดลงมาโดยตลอด ทั้งออกมาตรการเพิ่มเงินสนับสนุนการดูแลเด็ก, ขยายให้เด็กสามารถรับสิทธิประโยชน์ต่าง ๆ ได้ถึงอายุ 18 ปีและการช่วยเหลือพ่อแม่ที่ทำงาน ส่งเสริมให้พวกเขาลาเพื่อเลี้ยงดูบุตรและให้เข้าถึงสถานดูแลเด็กเล็กให้มากขึ้น แต่จำนวนประชากรก็ยังไม่เพิ่มขึ้น

ปัญหาประชากรลดลงส่งผลโดยต่อระบบบำนาญ ระบบรักษาพยาบาลรวมถึงโครงสร้างพื้นฐานอื่น ๆ ที่อยู่ยากขึ้น เพราะแรงงานมีน้อยลง ผู้จ่ายภาษีก็น้อยลง

โดยองค์การเพื่อความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนา (OECD) รายงานว่า ในปี 2024 ประชากรวัยทำงาน ซึ่งมีอายุระหว่าง 15-64 ปี มีเพียง 59% น้อยกว่าค่าเฉลี่ยของโลกซึ่งอยู่ที่ 65% มาก และในปีเดียวกัน ญี่ปุ่นมีเด็กเกิดใหม่เพียง 687,689 คนซึ่งต่ำที่สุดนับตั้งแต่ปี 1968 ที่เริ่มเก็บสถิติ ขณะที่จำนวนผู้เสียชีวิตสูงถึงเกือบ 1.6 ล้านคน สูงสุดเป็นประวัติศาสตร์

แล้วรัฐบาลจะแก้ไขอย่างไร

หากใครหลายคนได้ไปญี่ปุ่นในช่วงไม่กี่ปีนี้จะเห็นว่าพนักงานร้านสะดวกซื้อตามเมืองใหญ่ มีแต่คนต่างชาติจากโซนเอเชียใต้ หรือกระทั่งเจ้าหน้าที่ดูแลผู้สูงอายุก็เริ่มมีคนไทยไปทำงานมากขึ้น แล้วการใช้แรงงานต่างชาติตอบโจทย์ไหม ?

จากข้อมูลระบุว่า จำนวนชาวต่างชาติที่อาศัยอยู่ในญี่ปุ่นเพิ่มขึ้นมากกว่า 10% เมื่อปีที่แล้ว สู่ระดับสูงสุดเป็นประวัติการณ์ที่ 3.6 ล้านคน

จากการจำลองข้อมูลของรัฐบาล ประชากรญี่ปุ่นจะลดลง 30% ภายในปี 2070 แต่คาดว่าเมื่อถึงตอนนั้น อัตราการลดลงของประชากรจะชะลอตัวลงเล็กน้อย ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผลมาจากการเพิ่มขึ้นของการย้ายถิ่นฐานระหว่างประเทศ

อีกสิ่งหนึ่งที่ช่วยแก้ปัญหาแรงงานขาดแคลนได้ คือการใช้เครื่องจำหน่ายอัตโนมัติ อย่างที่เห็นตามร้านราเมน หรือตู้กดน้ำตามที่ต่าง ๆ และในอนาคต AI คงจะเข้ามามีบทบาทมากขึ้น