ยานอวกาศ ExoMars ของยุโรปตรวจพบดาวหาง 3I/ATLAS ปิดฉากการสังเกตการณ์สุดท้าทายจากห้วงอวกาศ

องค์การอวกาศยุโรป (ESA) เปิดเผยว่า ยานสำรวจดาวอังคารในโครงการ ExoMars ได้บันทึกภาพดาวหางระหว่างดวงดาว 3I/ATLAS ซึ่งเคลื่อนผ่านใกล้ดาวอังคารเมื่อวันที่ 3 ตุลาคมที่ผ่านมา ถือเป็นปรากฏการณ์ที่หาได้ยากและเป็นหนึ่งในภารกิจการสังเกตการณ์ที่ท้าทายที่สุดของเครื่องมือบนยานโคจร

ดาวหาง 3I/ATLAS เคลื่อนเข้าใกล้ดาวอังคารในระยะประมาณ 19 ล้านไมล์ หรือ 30 ล้านกิโลเมตร โดยยาน ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO) ซึ่งโคจรรอบดาวอังคารตั้งแต่ปี 2016 ได้ใช้กล้อง CaSSIS (Colour and Stereo Surface Imaging System) เพื่อบันทึกภาพในช่วงเวลานั้น นิค โทมัส หัวหน้านักวิจัยของ CaSSIS อธิบายว่า “นี่เป็นการสังเกตการณ์ที่ยากมาก เพราะดาวหางมีความสว่างน้อยกว่าเป้าหมายปกติของเราถึง 10,000–100,000 เท่า”

ดาวหาง 3I/ATLAS ถูกค้นพบเมื่อเดือนกรกฎาคมปีนี้โดยโครงการ ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) ที่ประเทศชิลี คำว่า “3I” หมายถึงดาวหางระหว่างดวงดาวลำดับที่ 3 ที่เคยถูกตรวจพบในระบบสุริยะ ต่อจาก 1I/ʻOumuamua ในปี 2017 และ 2I/Borisov ในปี 2019 ทำให้การค้นพบครั้งนี้กลายเป็นอีกหลักฐานสำคัญของการมีอยู่ของวัตถุจากระบบดาวอื่น

นักวิทยาศาสตร์ของ ESA ระบุว่า วัตถุเหล่านี้มีคุณค่าทางวิทยาศาสตร์มหาศาล เพราะอาจบรรจุข้อมูลดั้งเดิมเกี่ยวกับกระบวนการก่อกำเนิดดาวเคราะห์จากนอกระบบสุริยะ “ดาวหางระหว่างดวงดาวเปรียบเสมือนเศษเสี้ยวของโลกอื่นที่ล่องลอยมาถึงเรา” เจ้าหน้าที่ ESA กล่าว “มันเป็นเหมือนผู้ส่งสารจากอารยธรรมของดาวฤกษ์ที่ห่างไกล”

นักดาราศาสตร์ยังคาดว่า 3I/ATLAS เป็นดาวหางที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่เคยมีการสังเกต พบว่ามันอาจถือกำเนิดก่อนระบบสุริยะของเราถึง 3,000 ล้านปี การสังเกตการณ์ครั้งนี้จึงเป็นโอกาสทองในการทำความเข้าใจองค์ประกอบของวัตถุโบราณในจักรวาล

ในภารกิจร่วมกันของ ESA ยังมียาน Mars Express ซึ่งโคจรรอบดาวอังคารมาตั้งแต่ปี 2003 เข้าร่วมบันทึกภาพในวันเดียวกัน แต่ยังไม่สามารถระบุตำแหน่งดาวหางได้อย่างชัดเจน เนื่องจากข้อจำกัดของเวลาเปิดรับแสงที่เพียง 0.5 วินาที ต่างจากยาน ExoMars ที่สามารถเปิดรับแสงได้ถึง 5 วินาที

คอลิน วิลสัน นักวิทยาศาสตร์โครงการ Mars Express และ ExoMars กล่าวเพิ่มเติมว่า “แม้ยานโคจรรอบดาวอังคารของเราจะมีภารกิจหลักด้านวิทยาศาสตร์ดาวอังคาร แต่การตอบสนองต่อเหตุการณ์ระหว่างดาวอย่างนี้คือสิ่งที่ทำให้ภารกิจมีชีวิตชีวาและน่าตื่นเต้น เราตั้งตารอผลการวิเคราะห์ข้อมูลที่จะตามมา”

ในอีกไม่กี่เดือนข้างหน้า ESA ยังวางแผนให้ยาน JUICE (Jupiter Icy Moons Explorer) ซึ่งกำลังเดินทางไปดาวพฤหัสบดี เข้าร่วมสังเกตการณ์ดาวหาง 3I/ATLAS อีกด้วย โดยจะเริ่มภารกิจในวันที่ 2 พฤศจิกายนนี้ เพียงสามวันหลังดาวหางเข้าใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุดในระยะประมาณ 130 ล้านไมล์ (210 ล้านกิโลเมตร) ซึ่งช่วงนั้นดาวหางจะมีการระเหิดของน้ำแข็งสูงสุดและเปล่งแสงชัดเจนที่สุด

แม้ยาน JUICE จะอยู่ไกลกว่ายานที่โคจรรอบดาวอังคารมาก แต่ ESA เชื่อว่านี่อาจเป็นอีกโอกาสสำคัญในการเก็บข้อมูลจากผู้มาเยือนระหว่างดวงดาว ที่อาจช่วยเปิดประตูสู่ความเข้าใจใหม่เกี่ยวกับกำเนิดของระบบดาวและโลกในจักรวาล