รู้จัก นิทานพระโคพระแก้ว ตำนานพื้นบ้านกัมพูชาที่ไม่ใช่แค่นิทาน?

นิทานพระโค–พระแก้ว นิทานพื้นบ้านกัมพูชากับบทสะท้อนทางอำนาจในประวัติศาสตร์

นิทานพระโค–พระแก้ว เป็นนิทานพื้นบ้านที่แพร่หลายในกัมพูชา เล่าขานสืบต่อกันมาอย่างยาวนาน โดยมีเนื้อหาเปรียบเทียบถึงการสูญเสียอำนาจ วัฒนธรรม และปัญญาให้แก่กรุงศรีอยุธยาในช่วงต้นสมัยอยุธยา ซึ่งนิทานเรื่องนี้กลายเป็นเครื่องมือสื่อสารเชิงประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของชาวกัมพูชา

เนื้อเรื่องโดยสังเขป

เรื่องเริ่มต้นที่เมืองละแวก มีชาวนาคู่หนึ่ง ภรรยาตกต้นมะม่วงขณะตั้งครรภ์ และให้กำเนิดลูกฝาแฝด แฝดพี่เป็นวัวชื่อ “พระโค” แฝดน้องเป็นคนชื่อ “พระแก้ว”

พระโคมีอิทธิฤทธิ์สามารถเสกหญ้าเป็นอาหาร และสร้างสิ่งของวิเศษได้ ภายในท้องของพระโคเต็มไปด้วยคัมภีร์ ความรู้ และทรัพย์สมบัติ

เมื่อชาวบ้านหวังฆ่าพระโคเพื่อแย่งของวิเศษ พระโคพาพระแก้วหนีออกจากเมือง

พระแก้วแต่งงานกับ “นางเภา” ธิดาของกษัตริย์เมืองละแวก

ข่าวพระโค–พระแก้วลือไกลถึงกรุงศรีอยุธยา จึงมีการส่งทูตมาท้าทายการประลองวัวสามครั้ง

• สองครั้งแรกพระโคชนะ
• ครั้งที่สามฝ่ายอยุธยาใช้ “วัวพยนต์” ทำให้พระโครู้ตัวว่าไม่อาจชนะได้

พระโคพาพระแก้วและนางเภาหลบหนี แต่ถูกจับระหว่างทาง นางเภาเสียชีวิต

พระโคและพระแก้วถูกพาไปกรุงศรีอยุธยา พร้อมของวิเศษทั้งหมด

อ่านบทความที่เกี่ยงข้อง 

เขมรนิยมไทย แต่ทำไมชอบเคลมวัฒนธรรม รู้จัก พระแก้ว-พระโค นิทานชาตินิยมกัมพูชา

ความหมายและการตีความ

• นิทานเรื่องนี้มีความหมายเชิงสัญลักษณ์สูงมากในสังคมกัมพูชา โดยมองว่า “พระโค” คือศูนย์รวมปัญญาและทรัพย์สมบัติของประเทศ ส่วน “พระแก้ว” คือคนรุ่นใหม่หรือความรู้
• การที่พระโคและพระแก้วถูกไทยจับตัวไป คือการ “สูญเสียมรดกทางปัญญาและวัฒนธรรม” ให้กับกรุงศรีอยุธยา
• นิทานยังตีความได้ว่ากัมพูชาถูกกดทับจากจักรวรรดินิยมไทยในอดีต ขณะที่ทรัพยากรทางปัญญาและศิลปวัฒนธรรมถูกช่วงชิงไป
• ปัจจุบันมีการสร้างรูปปั้นพระโค–พระแก้วในหลายเมืองของกัมพูชา เป็นสัญลักษณ์ความทรงจำทางวัฒนธรรม
• ชื่อ “พระแก้ว” ไม่มีความเกี่ยวข้องกับ “พระแก้วมรกต” ของไทย แม้บางกลุ่มจะเข้าใจผิด