ทำไมผู้นำฮามาสเลือกอาศัยในกาซา ? จนเกิดเหตุอิสราเอลโจมตีกรุงโดฮา

“กาตาร์” ประเทศอ่าวอาหรับที่ร่ำรวยวางตัวในฐานะ “ผู้ไกล่เกลี่ย” ให้กับสถานการณ์ความขัดแย้งทั้งในตะวันออกกลางและคู่ขัดแย้งอื่นนอกภูมิภาค กาตาร์ย้ำเสมอว่าตนมีความสัมพันธ์ที่ดีกับนานาประเทศแม้ว่าประเทศเหล่านั้นจะเป็นศัตรูต่อกันและกันก็ตาม อาทิ สหรัฐฯ หรือ อิหร่าน ดังนั้นกาตาร์จึงเป็นสถานที่ที่เหมาะสมจะทำให้เกิดการเจรจาอย่างสันติได้จริง

แต่ดูเหมือนว่ากาตาร์อาจกำลังตกอยู่ในอันตราย เมื่ออิสราเอลได้เปิดฉากโจมตีใส่กรุงโดฮาเมืองหลวงของกาตาร์เมื่อวานนี้ (9 กันยายน) โดยอ้างว่าเป็นการโจมตีที่หวังสังหารผู้นำฮามาสที่อยู่ในกาตาร์ แม้จะเป็นที่ทราบกันว่ากาตาร์คอยให้ความช่วยเหลือด้านการเจรจาเพื่อยุติสงครามระหว่างอิสราเอลและฮามาส ในฉนวนกาซา รวมถึงยังช่วยเจรจาในการปล่อยตัวประกันชาวอิสราเอลที่ถูกฮามาสจับตัวไปด้วย แล้วเหตุใดกาตาร์จึงกลายเป็นที่อยู่อาศัยของผู้นำระดับสูงของฮามาส  ความสัมพันธ์ระหว่างกาตาร์และกลุ่มฮามาสคืออะไรกันแน่

ตั้งแต่เมื่อไหร่ที่ “ฮามาส” เข้ามาเปิดสำนักงานด้านการเมืองที่กาตาร์ ?

อัลจาซีรา รายงานว่าฮามาสได้เปิดสำนักงานของตนเพื่อดำเนินงานด้านการเมืองครั้งแรกในกาตาร์เมื่อปี 2012 หลังจากที่ผู้นำในสมัยนั้นอย่าง “คาเลด เมชาล” หนึ่งในผู้ก่อตั้งฮามาสออกจากซีเรียหลังจากเกิดสงครามขึ้นในประเทศ รัฐบาลกาตาร์เคยเปิดเผยว่า การตัดสินใจเพื่อเป็นที่พักพิงให้กับผู้นำของฮามาสเป็นเพราะคำเรียกร้องจาก “สหรัฐฯ” ขณะที่เมื่อปี 2023 หนังสือพิมพ์ เดอะ วอลล์ สตรีท เจอร์นัล (The Wall Street Journal) รายงานโดยอ้าง เอกอัครราชทูตกาตาร์ประจำสหรัฐฯ ชีค เมชาล บิน ฮามัด อัล ธานี ที่ออกมากล่าวว่าสหรัฐฯ ต้องการสร้างการติดต่อทางอ้อมกับกลุ่มฮามาสผ่านกาตาร์ซึ่งเป็นพันธมิตรของสหรัฐฯ

ใครคือผู้นำฮามาสที่ใช้กาตาร์เป็นที่พักพิง ?

อัลจาซีรา รายงานว่า ผู้นำฮามาสหลายคนเข้ามาอาศัยในกาตาร์ หรือ เคยอยู่ที่นี่เพราะเป็นผลจากการเปิดสํานักงานฮามาสในกาตาร์ อาทิ “คาเลด เมชาล” อดีต หัวหน้าสํานักงานการเมืองของฮามาสที่รอดชีวิตจากการถูกอิสราเอลลอบสังหารในปี 1997 ย้ายมาอยู่กาตาร์ตั้งแต่ปี 2012 และอาศัยอยู่ที่นี่ตั้งแต่นั้นมา

อีกหนึ่งผู้นำฮามาสอย่าง “อิสมาอิล ฮานิเยห์” ผู้สืบทอดตำแหน่งต่อจากเมชาลและเป็นอดีตนายกรัฐมนตรีปาเลสไตน์ ก็ได้ย้ายมาอาศัยที่กาตาร์ในปี 2017 ซึ่งเป็นปีเดียวกันกับที่เขาเดินทางออกจากกาซา แต่ฮานิเยห์เพิ่งถูกอิสราเอลลอบสังหารในกรุงเตหะรานเมื่อเดือนกรกฎาคม ปี 2024 ส่วนผู้นำฮามาสคนอื่น ๆ ที่เข้ามาอาศัยในกาตาร์ยังรวมถึง คาลิล อัล-ไฮยา สมาชิกสภาผู้นําฮามาส และ มูซา อาบู มาร์ซูก ด้วย

ทำไม กาตาร์ถึงให้ฮามาสเข้ามาอาศัย ?

กาตาร์ เป็นหนึ่งในผู้ไกล่เกลี่ยที่สําคัญที่สุดในภูมิภาคและในระดับสากล เพราะเหตุผลนี้ทําให้กาตาร์มีบทบาทที่ค่อนข้างทรงอิทธิพล

กาตาร์ได้ให้ความช่วยเหลือทางการเงินแก่กาซามาโดยตลอดตั้งแต่ปี 2007 แม้จะมีอุปสรรคต่าง ๆ อย่างการที่อิสราเอลปิดล้อมในฉนวนกาซาก็ตาม อีกทั้งกาตาร์ยังเป็นประเทศผู้สนับสนุนหลักในประเด็นเกี่ยวกับชาวปาเลสไตน์ด้วย ดังนั้นแล้วการยอมให้ฮามาสเข้ามาตั้งสำนักงานและให้เป็นที่อยู่อาศัยจึงเป็นผลมาจากการผสมผสานของทั้งสองปัจจัยนี้

หนังสือพิมพ์ เดอะ วอลล์ สตรีท เจอร์นัล เคยเผยแพร่ความคิดเห็นของเจ้าหน้าที่ระดับสูงของกาตาร์เกี่ยวกับการมีอยู่ของสำนักงานฮามาสว่า มันเป็นสถานที่ที่ ถูกใช้บ่อยครั้งในการเจรจาไกล่เกลี่ย และช่วยลดความตึงเครียดในความขัดแย้งระหว่างอิสราเอลกับปาเลสไตน์ ซึ่งกาตาร์มองว่าการมีอยู่ของสำนักงานฮามาสไม่ควรถูกกล่าวว่าเป็นการสนับสนุนฮามาส แต่เป็นการสร้างช่องทางสำคัญสำหรับการสื่อสารทางอ้อมมากกว่า ขณะที่เมื่อปีที่แล้ว นายกรัฐมนตรีของกาตาร์เคยแนะว่ากาตาร์อาจพิจารณาทบทวนบทบาทการเป็นผู้ไกล่เกลี่ยของตนอีกครั้ง เพราะบางฝ่ายกลับใช้การไกล่เกลี่ยเพื่อผลประโยชน์ทางการเมืองที่คับแคบ

นอกเหนือจากฮามาส กาตาร์เป็นแหล่งพักพิงให้กับกลุ่มใดอีกบ้าง ?

ชื่อเสียงด้านการเป็นประเทศตัวกลางผู้ไกล่เกลี่ยทำให้กรุงโดฮากลายเป็นที่พักพิงให้กับผู้เล่นในระดับนานาชาติ บุคคลสำคัญในแถบอาหรับหลายคนย้ายเข้ามาอยู่ในกาตาร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังปรากฏการณ์ “อาหรับสปริง” (Arab Spring) ที่เกิดแพร่หลายไปทั่วภูมิภาคตะวันออกกลาง

กาตาร์เคยเป็นที่ตั้งของ “สำนักงานตาลีบัน” ในปี 2013 ช่วงที่ตาลีบันยังต่อสู้กับสหรัฐฯ ซึ่งสำนักงานตาลีบันในกาตาร์ยังเปิดขึ้นจากคำเรียกร้องของสหรัฐฯ เพื่อเป็นช่องทางในการเจรจาสันติภาพด้วย ซึ่งนอกจากภารกิจในตะวันออกกลาง กาตาร์ยังเป็นที่ตั้งของฐานทัพ Al Udeid airbase ซึ่งเป็นฐานทัพสหรัฐฯ ที่ใหญ่ที่สุดในตะวันออกกลางด้วย