GeoHealth เทคโนโลยีอวกาศสู่สุขภาพและคุณภาพชีวิตที่ยั่งยืน

ในการบรรยายหัวข้อ “GeoHealth: From Space to Life” ในงาน TNN Tech Forum 2025 ดร. ฌานิกา สุขวัฒนวิจิตร หัวหน้าฝ่ายความมั่นคงทางสังคม จาก สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (GISTDA) ได้นำเสนอแนวคิดการใช้ “เทคโนโลยีอวกาศ” เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและสุขภาพของประชาชน ภายใต้แนวคิด GeoHealth ซึ่งผสานข้อมูลจากอวกาศเข้ากับข้อมูลสุขภาพเชิงพื้นที่

โลกที่เชื่อมโยงระหว่างสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ

เมื่อมองโลกจากอวกาศ เราเห็นโลกเป็นดาวเคราะห์สีฟ้าที่เปราะบาง ทุกชีวิตบนโลกเชื่อมโยงกัน ไม่ว่าจะเป็นมนุษย์ เมือง หรือสิ่งแวดล้อม อย่างไรก็ตาม มนุษย์กำลังเผชิญความท้าทายจาก การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ มลพิษ และโรคจากสิ่งแวดล้อม ซึ่งล้วนกระทบต่อสุขภาพโดยตรง เช่น ปัญหา PM 2.5 น้ำท่วม หรือโรคไข้เลือดออกที่กลับมาระบาดอีกครั้ง

ดร. ฌานิกาเน้นว่า “สุขภาพไม่ได้อยู่แค่ในโรงพยาบาล แต่คือสิ่งแวดล้อมรอบตัวเรา” เทคโนโลยีอวกาศจึงเป็นเครื่องมือสำคัญในการเฝ้าระวัง คาดการณ์ และแจ้งเตือนภัยด้านสุขภาพได้อย่างทันท่วงที

แนวคิด GeoHealth คืออะไร ?

GeoHealth มาจากคำว่า Geo ข้อมูลภูมิสารสนเทศที่มีพิกัดบนโลก และ Health สุขภาพของประชาชน เป็นการผสานข้อมูลสองด้านเข้าด้วยกัน เพื่อให้เข้าใจสุขภาพในเชิงพื้นที่และบริบทสิ่งแวดล้อมได้ลึกซึ้งขึ้น

ประโยชน์ของ GeoHealth ได้แก่

• การวิเคราะห์สุขภาพเชิงพื้นที่ เพื่อทราบจุดเสี่ยงของโรค

• การสร้าง “แผนที่สุขภาพ” ที่เข้าใจง่าย

• การคาดการณ์การระบาดหรือมลพิษล่วงหน้า

• การสนับสนุนนโยบายด้านสาธารณสุขด้วยข้อมูลจริง

• การขับเคลื่อนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ด้านสุขภาพ เมืองน่าอยู่ และการรับมือโลกร้อน

Life D – แอปพลิเคชันเพื่อสุขภาพจากอวกาศ

ข้อมูลจาก GeoHealth ถูกส่งต่อถึงประชาชนผ่านแอปพลิเคชัน Life D ที่พัฒนาโดย GISTDA ร่วมกับกรมอนามัยและกรมอุตุนิยมวิทยา โดยมีฟีเจอร์สำคัญ เช่น

• ตรวจสภาพอากาศรายวัน จากข้อมูลดาวเทียมและกรมอุตุนิยมวิทยา

• แจ้งเตือนค่าฝุ่น PM 2.5 และ AQI พร้อมคำแนะนำด้านสุขภาพ

• รายงานดัชนีความร้อน (Heat Index) ทั้งจากภาคพื้นดินและดาวเทียม

• แผนที่พื้นที่เสี่ยงโรคไข้เลือดออก ที่ใช้ Machine Learning วิเคราะห์จากปัจจัยสิ่งแวดล้อม

• ค้นหาสถานพยาบาลใกล้ฉัน พร้อมระบบนำทางแบบเรียลไทม์

• ศูนย์ข้อมูลสุขภาพ ให้ความรู้และประเมินอาการเบื้องต้นได้

ความน่าเชื่อถือและการยอมรับในระดับโลก

โครงการนี้เริ่มในปี 2566–2567 และได้รับ รางวัลเลิศรัฐ สาขานวัตกรรมบริการภาครัฐ ข้อมูลในระบบมีความถูกต้องเพราะมาจากหน่วยงานหลักของประเทศ นอกจากนี้ GISTDA ยังได้รับเชิญนำเสนอแนวคิด GeoHealth ในเวทีระดับโลก เช่น UN ที่สวิตเซอร์แลนด์ และ WHO ที่บราซิล ซึ่งสะท้อนความแข็งแกร่งของงานวิจัยไทยที่สามารถนำไปใช้จริงได้

GISTDA มีเป้าหมายพัฒนา Life D ภายใต้แนวคิด “Leaving No One Behind” โดยจะเพิ่มฟีเจอร์เพื่อคนพิการและผู้สูงอายุ เช่น

• แผนที่ห้องน้ำ ทางลาด และจุดบริการที่เข้าถึงได้

• ข้อมูลเฉพาะสำหรับผู้ใช้รถเข็นหรือผู้มีปัญหาทางสายตา

ทำให้ Life D ไม่เพียงเป็นแอปสุขภาพ แต่ยังเป็น แอปสังคมเพื่อทุกคน อย่างแท้จริง