17 สิงหาคม "วันอนุรักษ์พะยูนแห่งชาติ"

วันที่ 17 สิงหาคมของทุกปี “วันอนุรักษ์พะยูนแห่งชาติ” โดยกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เพื่อกระตุ้นให้ประชาชนตระหนักถึงบทบาทสำคัญของพะยูน และร่วมกันปกป้องสิ่งแวดล้อมทางทะเลอย่างยั่งยืน

วันสำคัญนี้มีจุดเริ่มต้นจากเรื่องราวของ “มาเรียม” ลูกพะยูนพลัดหลงที่ถูกพบเกยตื้นในจังหวัดกระบี่เมื่อปี 2562 และกลายเป็นขวัญใจของคนไทยทั่วประเทศ ด้วยความน่ารักและความผูกพันที่เกิดขึ้นระหว่างเจ้าหน้าที่กับมาเรียมในช่วงการดูแลฟื้นฟู แต่สุดท้ายมาเรียมก็ตายลงจากการติดเชื้อในระบบทางเดินอาหาร ซึ่งมีสาเหตุจากขยะพลาสติกที่ตกค้างในร่างกาย หลังจากนั้น “ยามีล” ลูกพะยูนอีกตัวก็เสียชีวิตจากเหตุการณ์คล้ายกัน สะท้อนถึงวิกฤตขยะทะเลที่ส่งผลกระทบโดยตรงต่อสัตว์ทะเลหายากและระบบนิเวศโดยรวมเรื่องราวของมาเรียมและยามีลได้ปลุกกระแสความตื่นตัวในสังคมไทยเกี่ยวกับการอนุรักษ์พะยูนและการจัดการขยะทะเลอย่างจริงจัง นำไปสู่การกำหนดวันอนุรักษ์พะยูนแห่งชาติ เพื่อเป็นสัญลักษณ์แห่งความร่วมมือในการปกป้องชีวิตใต้ทะเล

ต่อมารัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ดร.เฉลิมชัย ศรีอ่อน ได้มีนโยบายเร่งด่วนให้จัดตั้ง "ศูนย์ปฏิบัติการร่วมพิทักษ์พะยูน ทส." ขึ้นเพื่อแก้ไขวิกฤตพะยูนที่เกิดจากแหล่งหญ้าทะเลซึ่งเป็นอาหารหลักเสื่อมโทรมลง โดยดำเนินการสำรวจและเฝ้าระวัง ให้กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช (อส.) และกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทช.) ร่วมกันสำรวจและติดตามประชากรพะยูน โดยเน้นพื้นที่สำคัญอย่างหาดเจ้าไหม จังหวัดตรัง และหมู่เกาะลิบง จังหวัดกระบี่ ซึ่งเป็นแหล่งหญ้าทะเลสำคัญ เตรียมความพร้อมในการช่วยเหลือฉุกเฉิน จัดตั้งทีมกู้ภัยพร้อมโดรนเพื่อติดตามและช่วยเหลือพะยูนที่ตกอยู่ในอันตราย และติดตั้งอุปกรณ์ป้องกัน ติดตั้งอุปกรณ์คุ้มครองพะยูนที่เกาะลิบง และมีการทำแปลงหญ้าทะเลเสริมเพื่อเป็นแหล่งอาหารใหม่

การจัดตั้งศูนย์ฯ นี้ถือเป็นก้าวสำคัญในการอนุรักษ์พะยูนซึ่งเป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ของไทย โดยอาศัยความร่วมมือจากหลายหน่วยงานเพื่อให้การดำเนินงานมีประสิทธิภาพมากขึ้น "พะยูนไม่ใช่เพียงสัตว์ทะเลหายาก แต่ยังเป็นดัชนีชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศชายฝั่งทะเล การอนุรักษ์พะยูนจึงเป็นการดูแลทะเลไทยให้ยั่งยืน เพื่อคนรุ่นต่อไป"

สำหรับ “พะยูน” เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม และเป็นสัตว์ป่าสงวนตาม พ.ร.บ.สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่าคุ้มครอง พ.ศ. 2535  ลักษณะลำตัวรูปกระสวยคล้ายโลมา ว่ายน้ำโดยใช้การพัดโบกของครีบหาง มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามถิ่นอาศัย เช่น ดูหยง หมูดุด เงือก วัวทะเล เป็นต้น  ขนาดลำตัวประมาณ 200-300 กิโลกกรัม โดยพะยูนจะมีอายุเฉลี่ยประมาณ 45-70 ปี เมื่อเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ช่วงอายุ 9-10 ปี และตั้งท้องนาน 13-14 เดือน ซึ่งลูกพะยูนจะว่ายน้ำอยู่ใกล้ชิดกับแม่ตลอดเวลาเพื่อความปลอดภัย