งานช่างสิบหมู่คือคำเรียกงานช่างฝีมือประเภทต่างๆ ของไทย แต่หลายคนอาจไม่รู้ว่าประกอบด้วยงานช่างประเภทใดบ้าง และคำๆ นี้มีที่มาอย่างไร จึงจะมาขอขยายความและชี้แจงรายละเอียดดังต่อไปนี้ที่มาของรูปภาพ www.pixabay.comคำว่าช่างสิบหมู่เกิดจากการประกอบคำระหว่างคำว่าช่าง ที่มีความหมายว่า ผู้ทำงานด้วยมือ และความคิดสร้างสรรค์ให้เกิดเป็นงานศิลปะ ในสมัยโบราณเชื่อว่าช่างที่มีปัญญาดีจะสามารถเนรมิตผลงานศิลปะที่ยากต่อการเลียนแบบหรือกระทำตามได้สิบ เป็นคำที่ไม่ชัดเจนว่าเกี่ยวข้องอย่างไรกับวลีคำนี้ แต่เชื่อกันว่าคำว่าสิบนั้นมาจากคำว่า สิปปะ ซึ่งเป็นภาษาบาลี หมายถึง ศิลปะ แต่บางก็ว่าหมายถึงจำนวนนับงานศิลปะที่สิบงาน สิบประเภทนั่นเองหมู่ ก็มีความหมายว่าพวก กลุ่ม ประเภท หรือ หมวดเมื่อรวมกันเป็นคำว่าช่างสิบหมู่จึงมีความหมายว่ากลุ่มช่างที่ทำงานด้วยมือ ใช้ความคิดสร้างสรรค์สร้างผลงานศิลปะ ซึ่งสามารถแบ่งประเภทตามความถนัดได้เป็นสิบกลุ่ม หรืออาจกล่าวได้ว่างานศิลปะแบบไทยนั้นสามารถแบ่งออกเป็น 10 ประเภท นั้นก็คือที่มาของรูปภาพ www.pixabay.com1. หมู่ช่างเขียน เป็นงานเขียนภาพในรูปแบบของศิลปะไทย ถือเป็นหมู่งานช่างที่ถูกนำมาใช้เป็นต้นแบบในกระบวนช่างอื่นๆ เพราะงานช่างต่างๆ ต้องนำงานเขียนมาใช้เป็นต้นแบบการทำงานก่อนเสมอ การเขียนภาพในแบบไทยนั้นประกอบด้วยงานเขียน ปิดทอง ลงรัก งานแกะ งานปั้น งานหุ่น และยังมีงานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเขียนรูปอีกด้วย2. หมู่ช่างแกะ ในปัจจุบันนิยมเรียกเป็นหมู่ช่างแกะสลัก งานในหมวดหมู่นี้ประกอบด้วยงานแกะตรา งานแกะลาย งานแกะพระ งานแกะภาพ ซึ่งรวมถึงช่างเงินช่างทอง และช่างเพชรพลอยด้วย3. หมู่ช่างหุ่น คำว่าหุ่นในงานศิลปะหมายถึงรูปร่าง ดังนั้นช่างในแขนงงานนี้คือช่างที่สร้างสิ่งของเป็นตัวหรือรูปร่างขึ้นมา หมู่ของช่างแขนงนี้ประกอบด้วยงานไม้ งานไม้สูง งานเลื่อย งานบากไม้ การประกอบหุ่นเป็นรูปคน สัตว์ หัวโขน และการเขียนลวดลายเพื่อให้หุ่นมีความสวยงาม4. หมู่ช่างปั้น เป็นงานช่างที่มีลักษณะสัมพันธ์กับช่างปูน และช่างหล่อ ผลงานของช่างปั้นสามารถต่อยอดเป็นผลงานของช่างทั้ง 2 หมู่ได้ ประกอบด้วยงานขี้ผึ้ง งานปูน งานขึ้นรูป และงานหุ่น5. หมู่ช่างปูน ลักษณะงานของช่างแขนงนี้จะครอบคลุมทั้งงานซ่อมและงานสร้าง แบ่งออกเป็นงานปูนก่อ ปูนฉาบ และปูนปั้น โดยงานปูนปั้นถือเป็นงานที่มีความประณีต และใช้ความคิดสร้างสรรค์ มากที่สุด งานช่างแขนงนี้ประกอบด้วยงานปั้น งานปูนก่อ งานปูนฉาบ และงานปูนปั้นที่มาของรูปภาพ www.pixabay.com6. หมู่ช่างรัก เป็นงานช่างโบราณยาวนานมาตั้งแต่ปลายยุคสุโขทัย เป็นงานศิลปะที่ใช้การลงรักปิดทองปิดงานเป็นขั้นสุดท้าย ประกอบด้วย งานลงรัก งานปิดทอง งานประดับกระจก งานมุก และงานเครื่องเขิน7. หมู่ช่างบุ คำว่าบุมีความหมายว่าการตีแผ่วัสดุให้เป็นแผ่นแบนๆ โดยมากจะเป็นวัสดุโลหะ เพื่อนำไปขึ้นรูปเป็นงานศิลปะต่างๆ ใช้โลหะทำงานได้เกือบทุกชนิดไม่ว่าจะเป็นเหล็ก เงิน นาก ทองเหลือง ทองแดง หรือทองคำ บางครั้งอาจเรียกว่าหมู่ช่างโลหะ8. หมู่ช่างกลึง งานกลึงนั้น เป็นลักษระงานช่างที่ใช้เทคนิคต่างๆ มากมายไม่ว่าจะเป็นการกลึงให้กลมและปรับผิวให้เรียบ งานประดับตกแต่งสิ่งที่กลึงแล้วอย่างการปิดทอง ประดับกระจก และแกะสลัก ช่างในหมู่งานกลึงจึงประกอบด้วยงานไม้ งานเขียน งานแกะงา(ช้าง) งานทำกลอง งานลงรัก งานปิดทอง และงานประดับกระจก9. หมู่ช่างสลัก งานช่างแขนงนี้เน้นการสลักเสลาให้สวยงาม อาศัยความปราณีตบรรจงในการทำงาน วัสดุในการสลักมีหลากหลายทั้งแบบแข็งอย่างไม้ หรือกระดาษ และของอ่อน หรือเครื่องสด เช่นหยวกกล้วย ประกอบด้วยงานฉลุ งานกระดาษ งานหยวก และงานเครื่องสด10. หมู่ช่างหล่อ การกล่อคือการแทวัตถุของเหลวลงไปในแบบพิมพ์ให้กลายเป็นงานศิลปะ ซึ่งในความเป็นจริงแล้วมีรูปทรงได้หลากหลาย แต่เนื่องจากศิลปะของไทยนั้นมีแรงบันดาลใจจากศาสนาพุทธเป็นหลัก งานหล่อแบบไทยจึงเน้นไปในเรื่องของการหล่อพระพุทธรูป หมู่ของช่างหล่อ แขนงนี้คืองานหุ่นดิน งานขี้ผึ้ง งานผสมโลหะ และงานหล่อโลหะที่มาของรูปภาพหน้าปก www.pixabay.com