ทำไมถังเกรอะ (Septic Tank) บำบัดน้ำเสียให้มีคุณภาพดีขึ้นได้ | บทความโดย ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล เคยสงสัยไหมคะว่า น้ำทิ้งจากบ้านเรือนของเรา ไม่ว่าจะเป็นจากห้องส้วม สุดท้ายแล้วหายไปไหน? โดยหลายคนยังไม่รู้ว่า มีระบบบำบัดน้ำเสียเบื้องต้นที่นิยมใช้กันมากเพื่อนำมาบำบัดน้ำเสียและสิ่งปฏิกูลตามบ้าน นั่นก็คือ ถังบำบัดน้ำเสียแบบถังเกรอะค่ะ หรือที่เราคุ้นเคยกับคำว่า “ถังส้วมซึม” ในบางบ้านถึงแม้จะดูเหมือนเป็นแค่ถังคอนกรีตธรรมดาที่ฝังอยู่ใต้ดิน แต่คุณผู้อ่านรู้ไหมคะว่า ภายในนั้นกลับมีกระบวนการทางธรรมชาติที่น่าทึ่งเกิดขึ้น เพื่อช่วยเปลี่ยนน้ำเสียที่สกปรกให้ดีขึ้นได้ในระดับหนึ่ง ก่อนที่จะปล่อยลงสู่ดินหรือแหล่งน้ำสาธารณะหรือระบบรวบรวมน้ำเสียของเทศบาลค่ะ โดยข้อมูลที่ผู้เขียนจะได้นำเสนอต่อไปนี้ หลายคนยังมองภาพไม่ออกว่า ถังเกรอะทำงานยังไง ดังนั้นในบทความนี้เป็นเนื้อหาที่จะทำให้คุณผู้อ่านเข้าใจเรื่องถังเกรอะมากขึ้นค่ะ ซึ่งนอกจากเราจะมองเห็นภาพมากขึ้นแล้ว หากถังเกรอะมีปัญหา หรือหากต้องการข้อมูลเพื่อนำไปตัดสินใจ เพื่อเลือกหน่วยๆ หนึ่ง สำหรับบำบัดน้ำเสียจากที่อยู่อาศัยของเราแล้ว บทความนี้คือคำตอบค่ะ เพราะคุณผู้อ่านจะชัดเจนมากขึ้นว่า หากต้องเลือกถังเกรอะ ทำไมถังเกรอะบำบัดน้ำเสียให้มีคุณภาพดีขึ้นได้ค่ะ ถ้าอยากรู้แล้วว่ามีอะไรบ้าง งั้นเรามาอ่านต่อกันเลยดีกว่า กับเนื้อหาที่น่าสนใจดังต่อไปนี้ 1. การตกตะกอน การปล่อยให้น้ำเสียค่อยๆ ไหลลงไปในถัง โดยสิ่งสกปรกต่างๆ ที่อยู่ในน้ำเสีย ก็จะค่อยๆ ตกตะกอนนอนก้นถัง พอสิ่งสกปรกตกตะกอน น้ำที่อยู่ด้านบนก็จะใสสะอาดขึ้นในระดับหนึ่ง ก่อนที่จะถูกปล่อยออกไปสู่ท่อระบายน้ำสาธารณะต่อไป ถังบำบัดน้ำเสียเลยเป็นเหมือนปราการด่านแรกที่ช่วยกรองสิ่งสกปรกขั้นต้น ก่อนที่น้ำจะไปสู่แหล่งน้ำธรรมชาติ ทำให้ช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม 2. การกักเก็บตะกอน เคยสงสัยไหมคะว่า ทำไมถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะถึงช่วยทำให้น้ำเสียจากบ้านเราดีขึ้นได้? โดยน้อยคนจะรู้ว่า ถังบำบัดประเภทนี้มีส่วนที่ออกแบบมาเป็นพิเศษเพื่อ กักเก็บตะกอน ของแข็งต่างๆ ที่ปะปนมากับน้ำเสีย ไม่ว่าจะเป็นเศษอาหาร เส้นผม หรือสิ่งสกปรกอื่นๆ พอตะกอนเหล่านี้ถูกกักเก็บไว้ในถัง ก็จะค่อยๆ จมลงสู่ด้านล่าง ทำให้น้ำที่อยู่ส่วนบนจะมีคุณภาพดีขึ้นระดับหนึ่ง จากนั้นน้ำที่ใสขึ้นนี้ก็จะถูกระบายออกไปบำบัดต่อหรือซึมลงดินต่อไป จึงทำให้ลดปัญหาน้ำเน่าเสียและรักษาสิ่งแวดล้อม 3. การลอยตัว การลอยตัวของตะกอนในถังบำบัด จะเกิดขึ้นในช่วงที่น้ำเสียไหลเข้ามาแล้วเกิดการเคลื่อนที่ช้าลง ทำให้สิ่งสกปรกที่มีน้ำหนักเบากว่าน้ำ ลอยตัวขึ้นมาอยู่บนผิวน้ำ พอสิ่งเหล่านี้ลอยตัวขึ้นมาก็จะไม่ไหลปะปนไปกับน้ำที่ถูกระบายออกจากถัง ทำให้เราได้น้ำที่สะอาด เปรียบเหมือนเวลาเราทำน้ำซุป แล้วช้อนฟองหรือไขมันออกไป น้ำซุปก็จะใสขึ้นนั่นเองนะคะ ที่โดยสรุปแล้วการมีส่วนแยกสารอินทรีย์ที่ลอยน้ำได้ เป็นอีกหนึ่งกระบวนการสำคัญที่ช่วยให้ถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะสามารถบำบัดน้ำเสียเบื้องต้นได้อย่างมีประสิทธิภาพค่ะ 4. การย่อยสลายแบบไร้อากาศ นอกจากเรื่องการตกตะกอนและการลอยตัวแล้ว อีกหนึ่งกระบวนการสำคัญที่ทำให้ถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะช่วยบำบัดน้ำเสียได้ดี ก็คือการย่อยสลายแบบไร้อากาศภายในถังบำบัด โดยจะมีจุลินทรีย์ที่ไม่ต้องการออกซิเจนในการทำงาน ทำหน้าที่กำจัดสารอินทรีย์และสิ่งสกปรกต่างๆ ที่อยู่ในน้ำเสีย แล้วเปลี่ยนให้กลายเป็นก๊าซ ระบายออกทางท่อระบายอากาศ และถูกทำลายด้วยออกซิเจนในอากาศอีกครั้งหนึ่ง หรือจะพูดง่ายๆ ก็คือเป็นการกำจัดของเสียด้วยวิธีธรรมชาติ โดยไม่ต้องเติมอากาศหรือใช้พลังงานอะไรมากมาย กระบวนการย่อยสลายแบบไร้อากาศนี้เองที่ช่วยลดปริมาณสิ่งสกปรกและความสกปรกในน้ำเสีย ทำให้คุณภาพน้ำที่ออกจากถังดีขึ้น ก่อนที่จะถูกส่งไปบำบัดในขั้นตอนต่อไปหรือซึมลงดินค่ะ 5. การกักเก็บชั้นไขมัน อีกหนึ่งหน้าที่สำคัญของถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะที่ช่วยทำให้น้ำเสียดีขึ้น ก็คือการกักเก็บชั้นไขมันค่ะ ลองนึกภาพน้ำเสียที่เราใช้ในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นจากการล้างจานหรือการชำระล้างต่างๆ มักจะมีพวกไขมันและน้ำมันปะปนมาด้วย ซึ่งถ้าปล่อยให้ไหลไปตามท่อโดยตรง อาจจะทำให้ท่ออุดตันและเกิดปัญหาตามมาได้ แต่ในถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะ จะมีกลไกที่ช่วยให้ไขมันลอยตัวขึ้นมาสะสมกันอยู่บนผิวน้ำเป็นชั้นหนา ทำให้ไขมันเหล่านี้ไม่ไหลปะปนไปกับน้ำที่ถูกระบายออกจากถัง น้ำที่อยู่ด้านล่างจึงใสสะอาดขึ้น ลดปัญหาการอุดตันของท่อระบายน้ำ และช่วยให้การบำบัดน้ำในขั้นตอนต่อไปมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น การกักเก็บชั้นไขมันจึงเป็นอีกหนึ่งส่วนที่สำคัญ ที่ทำให้ถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะเป็นระบบบำบัดเบื้องต้นที่มีประโยชน์มากๆ ค่ะ 6. การลดปริมาณเชื้อโรค ถึงแม้ว่าถังบำบัดประเภทนี้จะไม่ได้ฆ่าเชื้อโรคทั้งหมด แต่กระบวนการต่างๆ ที่เกิดขึ้นภายใน ไม่ว่าจะเป็นการกักเก็บตะกอน การลอยตัวของไขมัน และการย่อยสลายแบบไร้อากาศ จะช่วยสร้างสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของเชื้อโรคหลายชนิด เมื่อเชื้อโรคถูกกักเก็บอยู่ภายในถังเป็นเวลานาน ก็จะค่อยๆ ตายลงไปตามธรรมชาติ หรือถูกจุลินทรีย์อื่นๆ กำจัด ทำให้ปริมาณเชื้อโรคในน้ำที่ถูกระบายออกจากถังลดลงในระดับหนึ่ง ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงของการแพร่กระจายโรคต่างๆ และทำให้น้ำที่ถูกปล่อยสู่สิ่งแวดล้อมเหมาะสมมากขึ้น แม้จะไม่ใช่การฆ่าเชื้อโรคโดยตรง แต่การลดปริมาณเชื้อโรคได้ก็ถือเป็นอีกหนึ่งประโยชน์สำคัญของถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะค่ะ 7. การแยกของแข็งออกจากของเหลว น้ำทิ้งจากบ้านเราที่เต็มไปด้วยสารพัดสิ่ง ทั้งเศษอาหาร กากต่างๆ หรือแม้แต่กระดาษชำระ ถังบำบัดน้ำเสียถูกออกแบบมาให้ทำหน้าที่เหมือนเครื่องกรองขนาดใหญ่ โดยอาศัยหลักการง่ายๆ คือปล่อยให้น้ำเสียไหลช้าๆ ภายในถัง ทำให้ของแข็งที่มีน้ำหนักมากกว่าจมลงสู่ก้นถัง กลายเป็นตะกอน ส่วนของเหลวที่ค่อนข้างใสก็จะอยู่ด้านบนและถูกระบายออกไป การแยกของแข็งออกจากของเหลวนี้เองที่ช่วยลดสิ่งสกปรกและความขุ่นในน้ำ ทำให้ภาระในการบำบัดน้ำในขั้นตอนต่อไปลดลง และช่วยป้องกันปัญหาท่ออุดตันได้อีกด้วย เรียกได้ว่าการแยกของแข็งออกจากของเหลวเป็นขั้นตอนพื้นฐานแต่สำคัญมากที่ทำให้ถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพค่ะ 8. การปรับเสถียรสารอินทรีย์ ในน้ำเสียมักจะมีพวกสารอินทรีย์ต่างๆ ที่มาจากอาหาร หรือสิ่งปฏิกูล ซึ่งสารเหล่านี้ถ้าไม่ได้รับการบำบัดอย่างเหมาะสม จะทำให้เกิดปัญหาน้ำเน่าเสียและส่งกลิ่นเหม็นได้ แต่ภายในถังบำบัดน้ำเสียจะมีจุลินทรีย์หลากหลายชนิดที่ช่วยกัน และเปลี่ยนแปลงสารอินทรีย์ที่อยู่ในน้ำเสียให้กลายเป็นสารที่มีความเสถียรมากขึ้น กระบวนการนี้เหมือนกับการหมักหรือย่อยสลายสารอินทรีย์ ทำให้ความสกปรกและความไม่พึงประสงค์ของน้ำเสียลดลงอย่างมาก ก่อนที่จะถูกปล่อยออกไปบำบัดต่อหรือซึมลงดินอย่างปลอดภัยมากขึ้นค่ะ โดยในถัง Septic มักออกแบบให้มีสื่อชีวภาพ (Filter Media) ลงไป เป็นวัสดุกรองหรือตัวกลางกรอง ที่เป็นส่วนประกอบสำคัญในระบบ เพื่อให้ทำหน้าที่เป็นที่เกาะจับของจุลินทรีย์ (BIofilm) หรือจะพูดว่าเป็นส่วนที่เพิ่มสัดส่วนของจุลินทรีย์ให้มีมากพอต่อการย่อยสลายสารอินทรีย์ในน้ำเสียค่ะ ดังนั้นการปรับเสถียรสารอินทรีย์นี้เอง จึงเป็นอีกหนึ่งกลไกสำคัญที่ทำให้ถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะ กลายเป็นระบบบำบัดเบื้องต้นที่มีประสิทธิภาพและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม 9. การทำงานแบบต่อเนื่อง หมายความว่าน้ำเสียจากบ้านเราจะไหลเข้าไปในถังเรื่อยๆ ในขณะเดียวกัน น้ำที่ผ่านการบำบัดเบื้องต้นแล้วก็จะไหลออกจากถังไปสู่ระบบบำบัดขั้นต่อไป หรือซึมลงดินอย่างช้าๆ กระบวนการไหลเวียนอย่างต่อเนื่องนี้ทำให้จุลินทรีย์ที่อยู่ในถังมีอาหารและสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมในการทำงานอยู่ตลอดเวลา ไม่เหมือนระบบที่ต้องมีการเติมน้ำและปล่อยน้ำเป็นรอบๆ ซึ่งอาจทำให้ประสิทธิภาพการบำบัดไม่สม่ำเสมอ การทำงานแบบต่อเนื่องนี้เองที่ช่วยให้ถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะสามารถบำบัดน้ำเสียได้ตลอดเวลา และรักษาประสิทธิภาพในการบำบัดได้อย่างสม่ำเสมอ ทำให้มั่นใจได้ว่าน้ำเสียจากบ้านเราได้รับการบำบัดเบื้องต้นอย่างต่อเนื่องและมีคุณภาพ และนั่นคือเหตุผลว่าทำไมถัง Septic หรือบางครั้งผู้เขียนมักพูดสั้นๆ ว่า ถังเกรอะ แต่อาจารย์ที่ปรึกษาของผู้เขียนที่เป็นผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับน้ำเสีย มักจะเรียกว่า ถังเกรอะกรองไร้อากาศ (Septic Anaerobic Tank) แต่ไม่ว่าจะเรียกว่าอะไรก็ตามแต่นะคะ การออกแบบให้มีถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะ สามารถนำมาใช้บำบัดน้ำเสียจากแหล่งที่อยู่อาศัยและอาคารขนาดเล็กถึงขนาดกลางได้หลากหลายประเภท เช่น ป้อมยาม หรือหน่วยงานราชการขนาดเล็ก วัดหรือศาสนสถานขนาดเล็ก บ้านพักอาศัยเดี่ยว บ้านแฝด ทาวน์เฮาส์ โรงเรียนขนาดเล็ก อาคารพาณิชย์ขนาดเล็ก พื้นที่เกษตรกรรมก็ได้ สำหรับบำบัดน้ำเสียจากบ้านพักคนงาน หรือโรงเรือนขนาดเล็ก เป็นต้น อย่างไรก็ตามการเลือกใช้ถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะหรือไม่ ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่างเหมือนกันค่ะ เช่น ปริมาณน้ำเสีย คุณภาพน้ำเสียที่ต้องการบำบัด พื้นที่ติดตั้ง งบประมาณ และข้อกำหนดของหน่วยงานท้องถิ่น ที่โดยทั่วไปแล้วถังบำบัดน้ำเสียแบบเกรอะเหมาะสำหรับการบำบัดน้ำเสียจากชุมชน (Domestic Wastewater) หากเป็นน้ำเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม หรือมีสารเคมีปนเปื้อนในปริมาณมาก อาจจะต้องมีระบบบำบัดน้ำเสียเฉพาะทางเพิ่มเติมค่ะ เป็นยังบ้างค่ะ พอจะมองภาพออกบ้างไหมเกี่ยวกับเรื่องถังเกรอะ โดยคำว่า Septic tank นี้ ผู้เขียนไม่ได้หมายว่าให้เราไปซื้อถังเกรอะสำเร็จรูปเพียงอย่างเดียวนะคะ เพราะในสถานการณ์จริงนั้น เราสามารถออกแบบถังเกรอะเองได้ ด้วยการวางท่อปูนซีเมนต์แล้วฉาบให้ดี หรือจะวางแบบเสริมเหล็กแล้วเทคอนกรีตแบบผสมก็ได้ และได้หมดทั้งวางบนดินและใต้ดินค่ะ เพราะไม่ว่าถังเกรอะจะเป็นแบบไหน เราสนใจที่กระบวนการทำงานเป็นหลักค่ะ ซึ่งผู้เขียนก็ได้นำเสนอไว้แล้วข้างต้น ด้วยความตั้งใจ ผู้เขียนหวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์กับคุณผู้อ่านไม่มากก็น้อย หากสนใจเนื้อหาเช่นนี้อีก อย่าลืมกดติดตามหรือบุ๊กมาร์กโปรไฟล์ไว้ เพื่อรับข้อมูลใหม่ๆ ในบทความต่อไปค่ะ เครดิตภาพประกอบบทความ ภาพหน้าปกโดยผู้เขียน ภาพประกอบเนื้อหา: ภาพที่ 1 โดย brgfx จาก FREEPIK และภาพที่ 2-4 โดยผู้เขียน ออกแบบภาพหน้าปกโดยผู้เขียนใน Canva เกี่ยวกับผู้เขียน ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล จบการศึกษา: พยาบาลศาสตรบัณฑิต จากวิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม กระทรวงสาธารณสุข และสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต (อนามัยสิ่งแวดล้อม) จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น มีความสนใจและประสบการณ์เกี่ยวกับ: สุขภาพ จิตวิทยาเชิงบวก การจัดการน้ำเสียและสิ่งปฏิกูล บทความอื่นที่เกี่ยวข้องโดยผู้เขียน ถังบำบัดน้ำเสียตามบ้าน เพื่อกำจัดสิ่งปฏิกูลจากส้วม ดีไหม? สารอินทรีย์ในน้ำเสีย มีอะไรบ้าง ส่งผลต่อสิ่งแวดล้อมอย่างไร มีกลิ่นเหม็น ใช้อะไรดับกลิ่นดี การย่อยสลายของเสียแบบไม่ใช้อากาศ เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !