กทลี [กะทะ-] (แบบ) น. กล้วยหากเปิดหนังสือเรียนวิชาภาษาไทยในระดับชั้น ป.6 ไปบทที่ 4 เราจะพบบทอ่านเรื่อง “กทลีตานี” ซึ่งมีการถ่ายทอดเนื้อหาของบทเรียนด้วยการใช้เรื่องลี้ลับที่ชวนระทึกขวัญ มี “ผีตานีน้อย” กับ “กล้วยหอม” หรือเด็กหญิงกทลี วงศ์บ้านกล้วย เป็นตัวละครหลัก มีการดำเนินเรื่องที่ช่วยเสริมสร้างจินตนาการ และการใช้สติปัญญาที่ทำให้ภารกิจช่วยเหลือเหล่ากล้วยจากอำนาจมืดของหมอผีจบลงอย่างมีความสุขจากข้างต้น คงทำให้เดาความหมายของ “กทลี” ได้ไม่ยาก แต่ที่มากไปกว่าความหมายก็คือ “คุณค่า” กล่าวคือ “กทลี” อ่านว่า กะ – ทะ – ลี เป็นคำนาม ใช้เฉพาะในหนังสือ มีความหมายว่า “กล้วย” จัดเป็นพืชล้มลุกขนาดใหญ่ที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นพืชที่มีลำต้นอยู่ใต้ดิน ขยายพันธุ์โดยการแตกหน่อ ปลูกง่าย และไม่ต้องอาศัยการดูแลมากนักกล้วยมีหลายสายพันธุ์แต่ที่รู้จักกันดีคือ กล้วยน้ำว้า กล้วยหอม กล้วยไข่ กล้วยเล็บมือนาง ฯลฯ นิยมนำผลสุกมากินเป็นอาหาร เพราะอุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ สารอาหารในกล้วยยังมีฤทธิ์ในการป้องกันโรคต่าง ๆ อาทิ โรคซึมเศร้า โรคท้องผูก ภาวะโลหิตจาง ช่วยลดความดันโลหิตสูง และอาการอยากบุหรี่ รวมไปถึงอาการเมาค้างด้วยผลกล้วย จะเรียกว่า ลูก, หลาย ๆ ลูก เรียกว่า หวี, หลาย ๆ หวี เรียกว่า เครือ, ส่วนต่าง ๆ ของกล้วยยังนำมาใช้ประโยชน์ได้สารพัด เช่น รากและเหง้านำมาทำเป็นยาสมุนไพรใช้แก้ร้อนในกระหายน้ำ, ลำต้นหรือกาบกล้วย เมื่อนำมาหั่นจะเรียกว่า หยวก นิยมนำไปทำเป็นอาหารสัตว์ หากนำมาฉีกเป็นเส้นตากแดดจะได้เชือกกล้วยใช้มัดสิ่งของ, ใบ หรือที่เรียกกันว่า ใบตอง ใช้ห่ออาหารหรือนำมาทำเป็นงานประดิษฐ์ บายศรี, ก้าน มักนำมาทำเป็นของเล่นเด็ก เช่น ม้าก้านกล้วย ส่วนดอกหรือปลี หากนำมาประกอบอาหารจะช่วยบำรุงน้ำนมของมารดากล้วย ยังเป็นพืชที่มีความผูกพันกับวิถีชีวิตของคนไทยอีกหลายด้าน โดยเฉพาะในพิธีกรรมต่าง ๆ เช่น การใช้ต้นกล้วยประดับธรรมาสน์และองค์กฐิน การยกเสาเอกปลูกบ้าน และการแห่ขันหมากในพิธีแต่งงาน ผลกล้วยยังนิยมใช้เป็นเครื่องเซ่นไหว้ต่าง ๆ และสำนวนไทยบางสำนวนก็ยังเกี่ยวข้องกับกล้วย เช่น ปอกกล้วยเข้าปาก, หมาเห่าใบตองแห้ง และโค่นกล้วยอย่าไว้หน่อ เป็นต้นกล้วยบางชนิดอย่าง “กล้วยตานี” ที่แม้จะถูกโยงให้เกี่ยวข้องกับลางร้ายและความตาย แต่พรายตานีกลับเป็นผีที่มีหน้าตาสะสวยและมีกลิ่นกายหอม ซึ่งแม้จะเป็นเพียงความเชื่อที่บอกเล่าต่อ ๆ กันมา แต่ก็ชวนให้สยองขวัญได้อยู่ไม่น้อย ในขณะกล้วยที่มีลักษณะประหลาด เช่น ออกปลีอยู่กลางต้น หรือออกเครือคล้ายพญานาค ก็มักจะเป็นที่เคารพบูชาของบรรดานักเสี่ยงโชคทั้งหลาย เรียกได้ว่าสารพันด้วยคุณค่าในทุก ๆ ด้านอย่างแท้จริงบทความโดย : punpun_storyขอขอบคุณเครดิตรูปภาพ : ภาพหน้าปก โดย SatyaPrem / ภาพประกอบที่ 1 โดย Mittmac / ภาพประกอบที่ 2 โดย eak_kkk / ภาพประกอบที่ 3 โดย Thutruongvn