นักศึกษา มจธ. ชนะออกแบบผังเมืองระดับโลกที่จีน เน้นให้เมืองเก่ายืดหยุ่นสู้กับภัยน้ำท่วมและภูมิอากาศ

กลุ่มนักศึกษาชั้นปีที่สี่ 12 คน ร่วมกับอาจารย์ที่ปรึกษาของทีม จากคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการออกแบบ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (มจธ.) คว้ารางวัลชนะเลิศในการแข่งขันระดับนานาชาติ Climate Resilience Urban Design Excellence Award จากเวที Designing Resilience Globally (DRG) 2025 ณ เมืองกวางโจว สาธารณรัฐประชาชนจีน ด้วยแนวคิด “Rooted Currents” ที่ไม่ได้เข้าไปจัดการธรรมชาติแต่ “อยู่ร่วมกับกระแสน้ำและรากฐานวัฒนธรรม” 

แนวคิดผังเมือง Rooted Currents ของนักศึกษามจธ.

หัวใจของโครงการออกแบบผังเมือง Rooted Currents คือการเชื่อม “คน–วัฒนธรรม–น้ำ” ให้ทำงานเป็นระบบเดียวกัน ขับเคลื่อนด้วยสามกลยุทธ์หลักที่ทำให้เกิด “ความยืดหยุ่นของเมือง" (Urban Resilience) ดังนี้

กลยุทธ์ที่ 1 

“Sustained Living การใช้ชีวิตที่ยั่งยืน” คือการจัดวางผังเมืองแบบย่านเดินได้ในระยะ 15 นาที ลดการใช้รถส่วนตัวและเพิ่มการเข้าถึงบริการสาธารณะ จุดมุ่งหมายคือให้คนทุกวัยใช้ชีวิตได้เต็มคุณภาพ โดยการเชื่อมที่อยู่อาศัย การเรียนรู้ สุขภาพ และพื้นที่สีเขียวเข้าด้วยกัน ซึ่งทีมเชื่อว่าจะทำให้เมือง “กระชับแต่ไม่แออัด” และพร้อมรับการเปลี่ยนแปลงในระยะยาว

กลยุทธ์ที่ 2

“Embraced Heritage  มรดกที่ถูกโอบกอด” มองวัฒนธรรมดั้งเดิมเป็นระบบที่มีชีวิต ไม่ใช่อนุสาวรีย์ที่หยุดนิ่ง ออกแบบให้ผู้คนในเมืองสัมผัสประวัติศาสตร์ด้วยร่างกายและความรู้สึก ไม่ใช่แค่อ่านป้ายประวัติศาสตร์ แต่ฟื้นคืนชีพเป็นเส้นทางเล่าเรื่อง เทศกาลตามฤดูกาล และการใช้สถาปัตยกรรมเดิมแบบปรับตัว (adaptive reuse) ให้ร่วมสมัย

กลยุทธ์ที่ 3 

“Protected Cycles วงจรที่ได้รับการปกป้อง” คือ การปรับมุมมองที่มีต่อน้ำจาก “ภัยพิบัติ” เป็น “พลังฟื้นฟู” ด้วยโครงสร้างพื้นฐานสีเขียว–สีน้ำเงิน เช่น พื้นที่ชะลอน้ำ สวนฝน และการฟื้นฟูพื้นที่ชุ่มน้ำ ให้พื้นที่สาธารณะทำหน้าที่เสมือนฟองน้ำ ให้เมืองเรียนรู้จะไหลไปกับกระแสน้ำ มากกว่าพยายามกั้นไว้ โดยทีมเชื่อว่าจะทำให้เมืองปลอดภัยขึ้น และยังได้คุณค่าทางนิเวศกลับคืนมาด้วย

ที่มาแนวคิดผังเมือง Rooted Currents

การวมทีมแข่งขัน

“Rooted Currents” เป็นผลงานที่เกิดจากการรวมตัวกันทำงานของนักศึกษา 12 คน ประกอบด้วย ภัณฑิรา อาจารีพิพัฒน์, อมรพงศ์ อัศวพงษ์พูลกิจ, ปราญชลี อัชฌาสุทธิคุณ, Mia Clarisse Ignacio, May Thet Khaing, สราภัทร คุ้มคง, นิรชา ลิ้มสิริสกุล, กอไผ่ นนทเปารยะ, Ei Thandar Oo, ณัฏฐภพ วิลาวัณย์วจี, ภาณุรัสมิ์ วงษ์ตรี และ พฤกษ์ณพล ทองใบ ที่ร่วมกันนำปัญหาผังเมืองจริง อย่างเมืองกวางโจว สาธารณรัฐประชาชนจีน มาออกแบบผังเมืองใหม่ที่อยู่ร่วมกับน้ำได้อย่างสมดุล โดยมี รองศาสตราจารย์ ดร.มาร์ติน ชอช (Assoc. Prof. Dr. Martin Schoch) เป็นที่ปรึกษาของทีม

ภัณฑิรา อาจารีพิพัฒน์ หนึ่งในสมาชิกของทีมกล่าวว่า “เราเชื่อว่าเมืองที่ดี ไม่ใช่เมืองที่แข็งแกร่งที่สุด แต่คือเมืองที่ยืดหยุ่นและเรียนรู้จากธรรมชาติได้ ทีมจึงตั้งใจออกแบบให้เมืองเติบโตไปพร้อมระบบนิเวศและวิถีผู้คน ไม่ใช่เติบโตทวนกระแสธรรมชาติ” 

หลักการออกแบบผังเมือง

ในการทำงาน ทีมต้องเชื่อมโยงข้อมูลสิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ วัฒนธรรม และการคมนาคมให้เป็นผังเดียวกัน ซึ่งเป็นเรื่องที่ยากและซับซ้อนจนเกิดปัญหาขึ้นหลายครั้ง ถ้าแก้ปัญหาจุดหนึ่ง จะส่งกระทบไปอีกหลายจุด เมืองจะเสียสมดุล ทีมจึงจัดประชุมแบบพร้อมหน้าและกล้าที่จะพูดคุยแบบตรงไปตรงมาหลายครั้งเมื่อเจอปัญหา เพื่อให้เกิดความเข้าใจและทิศทางการทำงานร่วมกัน 

ในขณะเดียวกัน ทีมพยายามออกแบบจาก “สัดส่วนการใช้งานของมนุษย์” ก่อน โดยคำนึงถึงว่าทุกคนในเมือง ตั้งแต่วัยเด็ก วัยทำงาน และผู้สูงอายุ จะต้องรู้สึกว่าเมืองกว่างโจวภายใต้ผังเมืองแบบ Rooted Currents เป็นพื้นที่ที่ได้รับการออกแบบสำหรับทุกคนอย่างแท้จริง โดยเชื่อความยั่งยืนไม่ใช่เรื่องเทคโนโลยี แต่เป็นความสัมพันธ์ระหว่างคนกับพื้นที่ เมื่อความสัมพันธ์ถูกออกแบบได้ดี เมืองจะยืดหยุ่นเองโดยธรรมชาติ

การออกแบบผังเมืองที่ดี เริ่มจากตั้งคำถามที่ถูกต้อง

รองศาสตราจารย์ ดร.มาร์ติน ชอช ในฐานะอาจารย์ที่ปรึกษาของทีม กล่าวว่า “ผมให้โจทย์ที่ท้าทายและเปิดพื้นที่ให้พวกเขาตัดสินใจ หน้าที่ของผมคือ ช่วยตั้งคำถามที่ถูกต้อง สร้างการเรียนรู้ที่หลากหลายมุมมอง แล้วพาพวกเขาไปเห็นทั้งโอกาสและข้อจำกัดในโลกแห่งความจริง เมื่อนักศึกษาเข้าใจโลกตามจริง การออกแบบก็จะแก้ปัญหาได้จริง โดยอย่ามองน้ำเป็นศัตรู เพราะเราไม่มีวันชนะธรรมชาติได้ ต้องเรียนรู้จังหวะของธรรมชาติ แล้วปรับจังหวะของเมือง ให้สอดคล้องกัน เพื่อเมืองที่จะปลอดภัยและน่าอยู่ขึ้นไปพร้อมกัน”

ดร.ชอช เชื่อว่า “Rooted Currents” ไม่ได้เป็นเพียงแบบผังเมืองบนกระดาษ แต่เป็นแนวคิดของการสร้างเมืองที่อยู่ร่วมกับธรรมชาติและวัฒนธรรมของผู้คนอย่างกลมกลืน เหมือนเมืองที่มีรากที่มั่นคงและสามารถปรับตัวไปกับการเปลี่ยนแปลงของโลกได้ เมืองในอนาคตจึงควรเติบโตอย่างสมดุล ทั้งด้านเศรษฐกิจ วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อม โดยมีวิถีชีวิตของผู้คนเป็นศูนย์กลาง