“นก” กว่า 500 สายพันธุ์ กำลังจะหายไปในศตวรรษนี้ และอาจพลิกระบบนิเวศทั่วโลก

รายงานล่าสุดจากทีมนักวิจัยนานาชาติชี้ว่า โลกกำลังเผชิญกับวิกฤตการสูญพันธุ์ของนกในระดับที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน โดยคาดการณ์ว่าอาจมีนกมากกว่า 500 สายพันธุ์สูญพันธุ์ภายในศตวรรษนี้ หากไม่มีการดำเนินมาตรการอนุรักษ์อย่างเร่งด่วน รายงานฉบับนี้ตีพิมพ์ในวารสารNature Ecology and Evolutionโดยอ้างอิงข้อมูลจากนกเกือบ 10,000 สายพันธุ์ทั่วโลก ซึ่งแทบทั้งหมดเป็นนกที่มีการค้นพบในปัจจุบัน พร้อมใช้ฐานข้อมูลของ IUCN ในการประเมินความเสี่ยงของการสูญพันธุ์

หนึ่งในสาเหตุหลักที่ผลักดันให้นกจำนวนมากเข้าสู่ภาวะใกล้สูญพันธุ์คือ “การสูญเสียถิ่นที่อยู่อาศัย” ซึ่งมีสาเหตุสำคัญจากการขยายตัวและการทำเกษตรเชิงเดี่ยวอย่างเข้มข้น นอกจากนี้ “การล่าสัตว์” และ “ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ” ก็ล้วนเป็นปัจจัยร่วมที่เร่งกระบวนการสูญพันธุ์อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ข้อมูลในรายงานยังชี้ว่าต่อให้กิจกรรมมนุษย์ที่เป็นภัยคุกคามทั้งหมดหยุดลงในทันที ก็ยังมีนกกว่า 250 สายพันธุ์ที่อาจสูญพันธุ์อยู่ดี เนื่องจากพวกมันอยู่ในสภาพเปราะบางเกินกว่าจะฟื้นตัวได้เอง

นักวิจัยจึงเสนอให้ใช้ “โปรแกรมฟื้นฟูเฉพาะ” สำหรับสายพันธุ์ที่มีความเสี่ยงสูง ซึ่งรวมถึงการเพาะพันธุ์ในที่กักเลี้ยง การปล่อยคืนสู่ธรรมชาติ และการฟื้นฟูถิ่นที่อยู่อาศัย โดยเน้นว่ามาตรการเชิงป้องกันเพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอ และจำเป็นต้องมีการแทรกแซงเชิงรุกหากต้องการรักษาความหลากหลายทางชีวภาพของนกไว้ให้ได้ในระยะยาว

ตัวอย่างของความสำเร็จในการอนุรักษ์ที่เคยเกิดขึ้นมาแล้ว เช่น นกแคลิฟอร์เนียคอนดอร์ ซึ่งเคยสูญพันธุ์ในธรรมชาติเมื่อปี 1987 เหลือเพียง 22 ตัวในที่กักเลี้ยง ก่อนที่นักวิทยาศาสตร์จะดำเนินการเพาะพันธุ์และปล่อยคืนสู่ธรรมชาติ ปัจจุบันมีประชากรในป่ากว่า 350 ตัว เช่นเดียวกับนกบิตเทิร์นในสหราชอาณาจักร ที่เคยหายไปจากการเป็นนกพื้นถิ่นช่วงปลายศตวรรษที่ 19 เพราะถิ่นที่อยู่อาศัยถูกแปลงสภาพเป็นพื้นที่เกษตรกรรม แต่หลังจากมีการฟื้นฟูพื้นที่ชุ่มน้ำ ก็สามารถฟื้นจำนวนประชากรได้จนมีนกเพศผู้ร้องขับมากกว่า 280 ตัวในปีที่ผ่านมา ซึ่งถือเป็นระดับที่สูงที่สุดในรอบกว่า 200 ปี

รายงานยังเสริมว่า ปัจจุบันมีนกเกือบครึ่งหนึ่งของโลกที่ประชากรกำลังลดลงอย่างต่อเนื่อง โดยมีปัจจัยเสี่ยงหลักได้แก่ การสูญเสียที่อยู่อาศัย การตัดไม้ทำลายป่า สายพันธุ์รุกราน การใช้ทรัพยากรธรรมชาติเกินขนาด และการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ

แม้จะไม่มีวิธีแก้ปัญหาแบบเบ็ดเสร็จแต่การจัดตั้งเขตอนุรักษ์ การลดภัยคุกคามจากมนุษย์ และการใช้โปรแกรมฟื้นฟูเฉพาะสำหรับนกบางสายพันธุ์ที่ไม่สามารถฟื้นตัวได้เอง ล้วนเป็นองค์ประกอบที่จำเป็นและต้องดำเนินการควบคู่กัน หากมนุษยชาติยังต้องการรักษานกเหล่านี้ไว้ให้เป็นส่วนหนึ่งของระบบนิเวศต่อไปในอนาคต