ชาวนา คืออาชีพที่อยู่คู่บ้านคู่เมืองมาอย่างยาวนาน ส่วนตัวถึงจะไม่ใช่ชาวนา แต่ก็เป็นลูกหลานชาวนาคนหนึ่ง เคยใช้ชีวิตอยู่ในท้องไร่ท้องนา ได้สัมผัสกับขั้นตอนการทำนาตั้งแต่แรกเริ่มไปจนถึงการได้ผลผลิต เข้าใจดีถึงวิถีชีวิตของชาวนาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน หลายสิ่งก็เปลี่ยนไป หลายสิ่งยังคงเดิม วันนี้จะมาเล่าเกี่ยวกับการทำนาว่าเป็นยังไงเท่าที่ตัวเราพอจะรู้บ้างเล็กน้อย ขั้นตอนการเตรียมที่นา ก่อนการปลูกข้าว ต้องมีการไถปรับสภาพดิน ทั้ง การไถดะ ถือเป็นขั้นตอนแรกในการไถ จะมีการปล่อยน้ำเข้านาในปริมาณที่พอเหมาะ แล้วจึงไถเพื่อพลิกหน้าดินและเป็นการทำลายวัชพืชด้วยการไถแปร จะเว้นระยะจากการไถดะระยะนึง เป็นการพลิกดินอีกรอบ เพื่อทำลายวัชพืชอีกครั้ง การไถคราด เป็นการเตรียมขั้นสุดท้ายก่อนที่จะทำการปลูกข้าว บางครั้งก็จะไถคราดไปพร้อมไถแปรเลยในอดีตขั้นตอนการไถเหล่านี้จะใช้ควายในการไถ ปัจจุบันก็ใช้รถไถกันหมแล้ว และระหว่างนี้ก็จะมีการซ่อมคันนา เทิอกนาด้วย การปลูกข้าว การปลูกข้าวที่นิยมกันในปัจจุบันก็จะมี 2 วิธี คือ นาดำ กับ นาหว่าน ซึ่งจะมีขั้นตอนและข้อดีข้อเสียแตกต่างกันนาดำ ขั้นตอนการทำจะเรียกว่า ดำนา หรือการปักดำ จะมีการเพาะข้าวให้ได้ต้นกล้าก่อน พอดินผ่านการไถเตรียมพร้อมแล้ว ก็จะมีการปล่อยน้ำเข้ามาในที่นาระดับหนึ่งก่อนจะมีการดำนา ในอดีตขั้นตอนนี้จะใช้แรงงานคน ทั้งคนในบ้าน คนรู้จัก ที่ไปเอาแรงกัน ระยะต่อมาก็เป็นการจ้างทำ และในปัจจุบันก็เริ่มมีรถปักดำแล้ว แต่ราคาก็ยังถือว่าแรง ข้อดีของการทำนาดำคือ ความแข็งแรงของต้นข้าว ความเป็นระเบียบของข้าวที่จะเป็นแถวเป็นแนว การดูแลวัชพืชรบกวนก็จะทำได้ง่ายกว่า แต่ข้อเสียของการทำนาดำคือขั้นตอนที่ต้องใช้เวลานาน และเริ่มหาแรงงานคนมาทำได้ยาก นาหว่าน เป็นวิธีที่ได้รับความนิยมกว่าในปัจจุบัน หลังจากการเตรียมดินเรียบร้อยจึงมีการหว่าน ซึ่งข้อดีคือใช้เวลาในขั้นตอนนี้น้อยกว่าการดำนา แล้วก็จะได้ปริมาณข้าวเยอะกว่าด้วย แต่ข้อเสียก็คือตอนข้าวยังไม่ขึ้นนี่ละ นกกาจะมาจิกกินไปซะเยอะ แล้วถ้าฝนตกเมล็ดข้าวก็จะลอยหายไปซะอีก การเก็บเกี่ยว ในอดีตการเกี่ยวข้าวจะเป็นวิถีท้องถิ่นคล้ายงานประเพณีเลยก็ว่าได้ ว่าวันนี้จะไปเกี่ยวข้าวที่นาใคร เป็นการไปลงแขกเอาแรงกันไว้ เจ้าของที่นาก็จะเตรียมข้าวปลาอาหารน้ำดื่มไว้รอ ผู้คนก็จะได้มาพูดคุยกัน ถามไถ่สารทุกข์สุกดิบ ทั้งเรื่องผลผลิตและเรื่องทั่วไป จนเป็นที่มาของการเล่นเพลงเกี่ยวข้าวกันนั่นแหละ เกี่ยวเสร็จก็เก็บเข้ายุ้งฉาง แบ่งไว้ทำพันธุ์ อันไหนจะกินจะขายก็ค่อยเอาไปโรงสี ทยอย ๆ ได้ ในปัจจุบันการเก็บเกี่ยวใช้รถหมดแล้ว ยุ้งฉางก็หายไป เป็นอีกส่วนที่ทำให้ราคาข้าวถูกกดจากพ่อค้ารายใหญ่ได้ ในอดีตการทำนาในขั้นตอนต่าง ๆ ยังมีทั้เรื่องความเชื่อ ความเคารพในดิน น้ำ ต้นข้าว ทั้งการทำพิธีบอกกล่าวก่อนทำนา ทั้งการทำขวัญข้าว ในแต่ละช่วงทั้งตอนข้าวตั้งท้อง ออกรวง ก่อนเก็บเกี่ยว ซึ่งความเชื่อเหล่านั้นเหมือนกันการสอนให้คนเรารู้จักเคารพสิ่งรอบตัว รู้จักการประมาณตัว ไม่ทำอะไรเกินตัว ในปัจจุบันคนเราบางส่วนอาจจะหลงลืมอะไรแบบนี้ไป มุ่งแต่จะให้ได้ผลผลิตมาก ๆ ทุ่มทั้งปุ๋ย ทั้งยา ส่งผลต่อทั้งดินทั้งน้ำและข้าว แต่จะโทษชาวนาที่ทำแบบนั้นฝ่ายเดียวก็คงไม่ถูก ทั้งผู้บริโภค และภาคส่วนต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับข้าวก็ถือว่าเป็นผู้ที่มีส่วนในเรื่องนี้ด้วยกัน ส่วนตัวอยากให้มีจุดที่พอดีสำหรับการทำนาให้ได้ทั้งคุณภาพและปริมาณที่เพียงโดยที่ไม่ต้องไปเบียดเบียนกับอะไรมากไป เพื่อที่อาชีพนี้ก็จะยังคงอยู่ได้ต่อไป ภาพทั้งหมดถ่ายมาจากสถานที่จริง