ดูแลสุขภาพจิตให้แข็งแรง ในวันที่โลกหมุนเร็ว ข่าวสารรอบได้

วันที่ 9 กันยายน 2568 วันที่ 2 ของงานสัมมนาแห่งปี 2025 เนื่องในโอกาสก้าวสู่ปีที่ 18 ของ TNN ช่อง 16 กับภารกิจครั้งใหญ่ “TRANSFORMING THAILAND: ปรับโฉมไทย สู่อนาคตและความยั่งยืน” 

เวที TNN Originals Stage ช่วงเช้า เป็นวงเสวนาของ TNN Health ซึ่งได้หยิบยกเอาหัวข้อ "Mental Health in Disrupted World: สุขภาพจิตในโลกที่เปลี่ยนแปลงไป" ซึ่งได้รับเกียรติจากบุคคลมีชื่อเสียงหลากหลายวงการ มาแลกเปลี่ยนข้อมูลกันอย่างสนใจ ได้แก่

• นพ.อภิชาติ จริยาวิลาส จิตแพทย์ กรมสุขภาพจิต 
• ดร.พิมพ์ขวัญ บุญจิตต์พิมล รองผู้อำนวยโรงพยาบาลนวมินทร์ 9 
• คุณมยุริญ ผ่องผุดพันธ์ นักแสดง 

ดำเนินรายการโดย คุณนิว พลวัชร ภู่พิพัฒน์ พิธีกรรายการ How Are You? เป็น-อยู่-อย่างไร ทาง Youtube ช่อง TNN Originals

นิยามของสุขภาพจิตที่ดี

เปิดเวทีด้วยคำถามสุดคลาสสิกที่แฝงไปด้วยความห่วงใหญ่จากคุณนิว ผู้ดำเนินรายการ ว่า How are you? ทุกคนเป็นอย่างไรบ้างในเช้าวันนี้ นำไปสู่บทสนทนา “นิยามการมีสุขภาพดี” ของแขกรับเชิญแต่ละท่าน 

นพ.อภิชาติ จริยาวิลาส จิตแพทย์ กรมสุขภาพจิต

“พอพูดถึงสุขภาพจิตก็อธิบายค่อนข้างยาก เพราะถ้าเป็นร่างกายจะเห็นภาพชัดเจน แขนขาเป็นอย่างไร สุขภาพหัวใจ ความดันโลหิตวันได้ แต่พอเป็นเรื่องสุขภาพจิต มันคือเรื่องของใจ ไม่มีตัววัด สุขภาพจิตดีหรือไม่ดี ประกอบด้วยหลายอย่าง อย่างพฤติกรรม สมัยก่อนเราเข้าใจว่าเป็นเรื่องของวิธีคิด แต่จริงๆ เป็นผลมาจากการทำงานของสมองด้วย สมองควบคุมการทำงานแตกต่างกันไป ก็ขับเคลื่อนร่างกาย ความคิด พฤติกรรม และอารมณ์ ปัญหาสุขภาพจิต คือการควบคุมการทำงานที่ไม่โอเค ซึ่งไม่เจอในคนปกติ เมื่อตอนที่เราเจอเรื่องทุกข์ใจผิดหวังเนี่ย สมองมันจะมีการทําให้เรารู้สึกแย่ เพื่อให้เราหลีกเลี่ยงหลีกหนีจากสิ่งนั้นๆ แล้วจะปลอดภัย แต่ถ้าเป็นแบบนี้นานๆ ก็จะทำให้สุขภาพจิตมีปัญหา”

นพ.อภิชาติ จริยาวิลาส จิตแพทย์ กรมสุขภาพจิต

ดร.พิมพ์ขวัญ บุญจิตต์พิมล รองผู้อำนวยโรงพยาบาลนวมินทร์ 9 

“แต่ละคนใช้ชีวิตไม่เหมือนกัน อยู่ในสถานที่ที่ไม่เหมือนกัน ไลฟ์สไตล์ไม่เหมือนกัน แต่ที่เราสามารถทําคือสติ พยายามปล่อยวาง เวลามีปัญหา เร็วที่สุดคือปล่อยมันทิ้งไว้ก่อนแล้วค่อยกลับมาคิดหาทางออก ในมุมมองของเรา แค่หนึ่งวินาทีเราเปลี่ยนเป็นอีกคนหนึ่งได้ทันที รีบลุกขึ้นให้เร็ว ล้มนานแล้วไม่ดี คนที่ลุกเร็วได้เปรียบ ชีวิตเรามันสั้น ถ้าเรายิ่งอยู่กับอดีต หรือความล้มเหลว จะทำให้เราเหลือเวลาน้อยในชีวิตที่จะมีความสุข”

ดร.พิมพ์ขวัญ บุญจิตต์พิมล รองผู้อำนวยโรงพยาบาลนวมินทร์ 9

คุณกิ๊ก มยุริญ ผ่องผุดพันธ์ นักแสดง

“ถ้ามุมมองในเรื่องของสุขภาพจิตในมุมมองของพระพุทธศาสนา ต้องบอกว่าพระพุทธเจ้าท่าน อยากให้เราเข้าใจสุขภาพจิตตัวเอง ตามความเป็นจริงว่าเรามีของ 2 อย่างประกอบกันก็คือร่างกายกับจิตใจในมุมมองของกิ๊ก ธรรมะเป็นเรื่องที่มันเป็นเรื่องของเราทุกคน ที่ถ้าเราสามารถเข้าใจระบบการทํางานของจิตตัวเองได้ในทางพระพุทธศาสนา มันจะเป็นประโยชน์ในการมองโลกของเรา”

คุณกิ๊ก มยุริญ ผ่องผุดพันธ์ นักแสดง

ปัญหาสุขภาพจิตของคนไทย โดยเฉพาะยุคหลังโควิด

นพ.อภิชาติ จริยาวิลาส จิตแพทย์ กรมสุขภาพจิต ฉายภาพปัญหาสุขภาพจิตหลังยุคโควิดให้เห็นว่า หลังโควิดเป็นจุดเปลี่ยนที่หนักมาก ทําให้คนทุกคนรู้แล้วว่าสุขภาพกายรอดอย่างเดียวไม่ได้ ใจเราก้ต้องรอดด้วย บางคนเกิดการสูญเสียจากไปโดยที่มันไม่ควรเกิด กระทบกับสุขภาพจิตมาก องค์การอนามัยโลก บอกว่า ถ้าเป็นปัญหาที่มันเป็นโรคสุขภาพสุขภาพจิตเนี่ย เราอาจจะเจอประมาณ 1 ใน 4 ของคนปกติ หมายความใน 4 คน ต้องมี 1 คนที่มีภาวะทางจิต เป็นโรคที่เจอบ่อยเหมือนกับโรคอายุรกรรม ยังไม่นับรวมกับคนทั่วไปที่เจอปัญหาชีวิต มีความเครียด เจอปัญหาที่แก้ไม่ได้แล้วจิตตก ก็ใช้ชีวิตลำบาก ดังนั้น เมื่อดูปัญหาสุขภาพจิต ที่ไม่ได้เป็นคนป่วย มีมากกว่า 1 ใน 4 ที่บอกไปแน่นอน แล้วก็เราก็เจอด้วยว่าคนที่ฆ่าตัวตายเป็นส่วนใหญ่ เป็นคนที่ไม่ได้มีปัญหาสุขภาพจิตมาก่อนด้วยนะ

ปัญหาสุขภาพจิตไม่ใช่ความอ่อนแอ 

นพ.อภิชาติ เสริมต่อว่า คนเจเนเรชันปัจจุบันไม่ใช่คนอ่อนแอ หลายคนเข้าใจว่าคนรุ่นนี้เป็นเยอะ คนสมัยก่อนไม่เห็นจะมีใครเป็นเลย จริงแล้วๆ สุขภาพจิตมันมีตั้งแต่รุ่นปู่ย่าตาทวดแล้ว เพียงแต่ว่าสมัยนั้นเราไม่รู้ มันคือปัญหาสุขภาพจิตก็อยู่กับกล้ำกลืนฝืนทนกันมาอยู่กันแบบชีวิตแบบลําบากลําบนกันมาหลายคน อาจจะต้องใช้ธรรมะมาช่วย ใช้ศาสนามาช่วย เป็นทางออกของคนสมัยก่อน 

แต่คนสมัยใหม่เข้าใจเรื่องสุขภาพจิตอย่างตรงไปตรงมามากขึ้น โดยเฉพาะในช่วงหลังการระบาดของโควิด

ความกดดันต่อสังคมทำให้เกิดปัญหาสุขภาพจิต?

ดร.พิมพ์ขวัญ บุญจิตต์พิมล รองผู้อำนวยโรงพยาบาลนวมินทร์ 9 พาไปเจาะลึกถึงกลุ่มเปราะบางเสี่ยงมีปัญหาสุขภาพจิต

1.เด็กและวัยรุ่น

โดยมีข้อมูลว่า 1 ใน 7 ของเด็กและวัยรุ่นมีปัญหาสัขภาพจิต มีความเสี่ยงวิตกกังวล ซึมเศร้า และมีความคิดฆ่าตัวตาย 

2.ผู้สูงอายุ

เป็นกลุ่มที่เป็นโรคซึมเศร้า สมองเสื่อม ซึ่งมีความเสี่ยงรู้สึกโดดเดี่ยว และความรู้สึกลบจากการสุญฌสียบทบาท

3.สตรี

ความรุนแรงในครอบครัวสัมพันธ์กับการเกิดโรค PTSD และซึมเศร้า

4.กลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศ LGGBTQ+

เสี่ยงซึมเศร้าและฆ่าตัสตายมากกว่ากลุ่มคนทั่วไป จากการถูกตีตราและเลือกปฏิบัติ 

การใช้ธรรมะบำบัดสุขภาพจิต

นพ.อภิชาติ  อธิบายว่า ปัจจุบัน มีการใช้ธรรมะหรือพุทธศาสนามาในการบําบัดรักษาสุขภาพจิตจริงจัง จิตแพทย์หรือนักจิตบำบัดมีการปรับใช้หลักธรรมทางศาสนา คือเราไม่ได้ให้คนไข้งมงาย ใช้เหตุและผลให้เขาอยู่กับสติ ใช้ความนิ่งอยู่กับใจ ให้รู้เท่าทันตนเอง เป็นการบำบัดแนวพุทธฯ 

แต่ต้องระวังบางคนไม่กล้าไปหาแพทย์ เข้าวัดก่อนเลย โดยยังไม่ได้รับการปรึกษา อาจจะมีความเข้าใจคลาดเคลื่อน สงสารพระกับแม่ชี ไปคิดสั้นในวัด เพราะเขาบอบช้ำทางจิตใจมาก 

คุณมยุริญ เสริมในแง่มุมของการใช้ศาสนา ย้ำว่าเรื่องมีมีความสำคัญและเกิดขึ้นจริงๆ มีคนที่มีปีญหาจิตใจ แต่ยังไม่ได้รับการรักษา บางคนมาวัดแล้วถึงกับสวดมนต์และนั่งสมาธิไม่ได้

ดังนั้น โรคสุขภาพจิต ไม่ใช่มโน ไม่ใช่คิดไปเอง มันคือสมองมีการหลั่งสารเคมีผิดปกติ ดังนั้น ใช้ยารักษาสมองให้ดีขึ้น แล้วใช้หลักธรรมมาช่วยฟื้นฟูภายหลัง เพราะเมื่อสมองสารเคมีเริ่มดี เอาธรรมะ หรือวิธีพุทธ มาปรับใช้ ทําให้เราอยู่กับสัจธรรมได้

บทบาทเทคโนโลยีปัจจุบันกับสุขภาพจิต

ส่วนประเด็นด้านเทคโนโลยีที่เป็นเหมือนกับดาบ 2 คมในปัจจุบัน ส่งผลต่อสุขภาพจิตของคนเราอย่างไร ดร.พิมพ์ขวัญ เสนอมุมมองและข้อแนะนำในแง่มุมของคนที่ผลิตสื่อว่า 

ในปัจจุบัน สื่อในเรื่องของสุขภาพ หรือว่าวิธีการเลี้ยงลูกมีหลากหลายมาก เราไม่รู้ว่าแต่ละอันถูกหรือผิด เราเป็นผู้ผลิตสื่อเหมือนกัน อยากจะให้เวลาที่ทุกคนเสพสื่อ แล้วกลับมาทบทวนกับตัวเองก่อนว่าตรงไหนเหมาะกับการหยิบมาใช้แล้วเกิดประโยชน์กับชีวิต หยิบข้อมูลที่ใช้ได้จริงมาใช้ ไม่ใช่รับมาหมดไม่ว่าจะลบหรือบวก แบบนั้นไม่เกิดประโยชน์

ส่วนตัวทำงาน มูลนิธินวมินทร์รวมใจ (Nawamin Ruam Jai Foundation) ยินดีให้คำปรึกษาและข้อมูล เพื่อส่งเสริมความเท่าเทียมด้านสุขภาพกายและใจ

สรุป

การเสวนาเน้นย้ำว่าสุขภาพจิตเป็นเรื่องของทุกคน การเข้าใจตนเอง การใช้สติ การเรียนรู้ธรรมะ และการกล้าขอความช่วยเหลือ คือสิ่งสำคัญในการใช้ชีวิตอย่างมีความสุขในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว