แหนแดงในธรรมชาติ เกิดจากอะไร ช่วยบำบัดน้ำเสียไหม | บทความโดย Pchalisa คุณผู้อ่านรู้ไหมคะว่า? แหนแดงเป็นพืชน้ำขนาดเล็กชนิดหนึ่ง ที่ลอยอยู่บนผิวน้ำ มีลักษณะเป็นใบเล็กๆ ซ้อนกันหลายชั้น ที่สามารถพบได้ทั่วไปในแหล่งน้ำนิ่ง เช่น บ่อ หนอง คลองหรือนาข้าว โดยในใบของแหนแดงมีสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินอาศัยอยู่ ซึ่งคุณสมบัติข้อนี้ทำให้แหนแดงมีปริมาณไนโตรเจนสูง จากที่มีความสามารถในการตรึงไนโตรเจนจากอากาศได้ค่ะ โดยแหนแดงมีลักษณะทางกายภาพ ดังนี้ ขนาด: มีขนาดเล็ก ลำต้นและใบละเอียด สี: เมื่อยังอ่อนจะมีสีเขียวคล้ายแหนเป็ด แต่เมื่อโตเต็มที่หรือแก่แล้วจะเปลี่ยนเป็นสีแดงคล้ำหรือสีน้ำตาล ส่วนประกอบ: ประกอบด้วยลำต้น ราก และใบ ใบ: มีใบสองชนิดคือ ใบบนและใบล่าง ใบบนมีสีเขียวมีคลอโรฟิลล์สูง ส่วนใบล่างโปร่งใสมีคลอโรฟิลล์น้อย ราก: เป็นรากเล็กๆ ยึดเกาะกับลำต้น ความสัมพันธ์ของแหนแดงกับพืชน้ำชนิดอื่นในธรรมชาติ แหนแดงเป็นพืชน้ำที่มักเติบโตอยู่ร่วมกับพืชน้ำชนิดอื่นๆ ในแหล่งน้ำเดียวกันค่ะ โดยความสัมพันธ์ระหว่างแหนแดงกับพืชน้ำชนิดอื่นๆ นั้นค่อนข้างซับซ้อนและมีผลกระทบซึ่งกันและกันหลายด้าน ดังนี้ 1. ความสัมพันธ์ในเชิงบวก การเป็นแหล่งที่อยู่อาศัย: แหนแดงสามารถเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยสำหรับสัตว์น้ำขนาดเล็ก เช่น ลูกปลา ลูกกุ้ง ซึ่งเป็นอาหารของสัตว์น้ำขนาดใหญ่ ทำให้เกิดความหลากหลายทางชีวภาพในแหล่งน้ำ การปรับปรุงคุณภาพน้ำ: แหนแดงสามารถดูดซับสารพิษและโลหะหนักในน้ำ ทำให้คุณภาพน้ำดีขึ้น ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อพืชน้ำชนิดอื่นๆ การเพิ่มปริมาณออกซิเจนในน้ำ: ในเวลากลางวัน แหนแดงจะปล่อยออกซิเจนออกมา ช่วยให้น้ำมีออกซิเจนเพียงพอต่อการดำรงชีวิตของสัตว์น้ำและพืชน้ำชนิดอื่นๆ ค่ะ 2. ความสัมพันธ์ในเชิงลบ การแข่งขันเพื่อแสง: แหนแดงเมื่อเจริญเติบโตอย่างหนาแน่น อาจบังแสงไม่ให้ถึงพืชน้ำชนิดอื่นที่อยู่ใต้ท้องน้ำ ทำให้พืชเหล่านั้นเจริญเติบโตได้ช้าลงหรือตายไป การแข่งขันเพื่อธาตุอาหาร: แหนแดงและพืชน้ำชนิดอื่นๆ ต้องการธาตุอาหารเหมือนกัน การเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วของแหนแดงอาจทำให้ธาตุอาหารในน้ำลดลง ส่งผลกระทบต่อการเจริญเติบโตของพืชน้ำชนิดอื่น การแข่งขันเพื่อพื้นที่: แหนแดงจะแผ่ขยายคลุมพื้นผิวน้ำ ทำให้พืชน้ำชนิดอื่นไม่มีพื้นที่ในการยึดเกาะและเจริญเติบโต สภาวะที่ส่งผลให้แหนแดงเกิดเองในธรรมชาติ หลายคนยังไม่รู้ว่า แหนแดงเป็นพืชน้ำที่มักพบเจริญเติบโตได้ดีในสภาพแวดล้อมที่เอื้ออำนวยเท่านั้น โดยต่อไปนี้คือสภาวะที่สามารถทำให้แหนแดงเจริญเติบโตในธรรมชาติค่ะ ได้แก่ แหล่งน้ำนิ่ง: แหนแดงชอบขึ้นในแหล่งน้ำที่ค่อนข้างนิ่ง เช่น บ่อ หนอง คลอง หรือแม้แต่น้ำขังตามธรรมชาติ เพราะจะทำให้แหนแดงสามารถลอยตัวและขยายพันธุ์ได้ง่าย แสงแดดเพียงพอ: แหนแดงต้องการแสงแดดในการสังเคราะห์แสงเพื่อเจริญเติบโต ดังนั้นแหล่งน้ำที่มีแสงแดดส่องถึงตลอดทั้งวันจะเหมาะสมกับการเจริญเติบโตของแหนแดงเป็นอย่างมาก อุณหภูมิที่เหมาะสม: แหนแดงเจริญเติบโตได้ดีในอุณหภูมิที่ไม่ร้อนหรือเย็นจัดเกินไป โดยทั่วไปจะอยู่ที่ประมาณ 20-30 องศาเซลเซียส ค่าพีเอช (pH) ของน้ำ: แหนแดงสามารถปรับตัวให้เข้ากับค่าความเป็นกรดและด่างของน้ำได้หลากหลายค่ะ แต่โดยทั่วไปจะเจริญเติบโตได้ดีในน้ำที่มีค่าพีเอช เป็นกลาง ธาตุอาหาร: แม้ว่าแหนแดงจะมีความสามารถในการตรึงไนโตรเจนเองได้ แต่ก็ยังต้องการธาตุอาหารอื่นๆ เช่น ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม เพื่อการเจริญเติบโตที่สมบูรณ์ ซึ่งธาตุอาหารเหล่านี้มักจะได้มาจากดินใต้น้ำหรืออินทรียวัตถุที่ย่อยสลาย จากข้อมูลข้างต้นทำให้เป็นเรื่องปกติที่เราสามารถพบการเกิดเองของแหนแดงได้ค่ะ โดยแหนแดงสามารถพบได้ในสถานที่ดังต่อไปนี้ เช่น ในนาข้าว: เนื่องจากนาข้าวเป็นแหล่งน้ำนิ่ง มีแสงแดดส่องถึง และมีธาตุอาหารจากดิน จึงมักพบแหนแดงขึ้นอยู่เป็นจำนวนมาก บึง หนอง: เนื่องจากแหล่งน้ำธรรมชาติเหล่านี้มักมีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของแหนแดง คูน้ำ: คูน้ำที่ไม่มีการไหลเวียนของน้ำมากนัก และมีแสงแดดส่องถึงก็มักจะพบแหนแดงเช่นกันนะคะ ซึ่งในตอนแรกที่เราพบว่ามีแหนแดงเกิดขึ้นมา แหนแดงมีสีเขียวค่ะ เนื่องจากมีคลอโรฟิลล์ ซึ่งเป็นสารสีเขียวที่พบในพืชทุกชนิด โดยคลอโรฟิลล์มีหน้าที่สำคัญในการเปลี่ยนพลังงานแสงอาทิตย์ให้เป็นพลังงานอาหารสำหรับพืชผ่านกระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสง นั่นหมายความว่า สีเขียวของแหนแดงเป็นสัญญาณบ่งบอกว่ามันกำลังเจริญเติบโตอย่างแข็งแรงและมีสุขภาพดีนะคะ แต่ตอนจากนั้นแหนแดงจะเปลี่ยนสีแดงค่ะ โดยสาเหตุที่แหนแดงเปลี่ยนสี ก็คือ ขาดธาตุอาหาร: เมื่อแหนแดงขาดธาตุอาหารบางชนิด เช่น ฟอสฟอรัส หรือได้รับแสงแดดไม่เพียงพอ คลอโรฟิลล์ในใบจะลดลง ทำให้สีของแหนแดงเปลี่ยนเป็นสีแดงหรือสีเหลืองแทน อายุ: เมื่อแหนแดงมีอายุมากขึ้น เซลล์ที่ตายจะเพิ่มขึ้น จึงทำให้สีของแหนแดงเปลี่ยนไปค่ะ สภาพแวดล้อม: สภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลง เช่น อุณหภูมิที่ลดลง หรือค่าพีเอชของน้ำเปลี่ยนแปลง ปัจจัยเหล่านี้ก็ทำให้สีของแหนแดงเปลี่ยนไปได้เช่นกันเดียวกัน หลายคนอาจเคยได้ยินมาว่า น้ำชะล้างจากคอกวัวมีผลทำให้มีการเจริญเติบโตของแหนแดง ซึ่งเป็นจริงค่ะ และเหตุผลที่น้ำชะล้างจากคอกวัวมีผลต่อแหนแดง เพราะว่า ธาตุอาหาร: น้ำชะล้างจากคอกวัวอุดมไปด้วยธาตุอาหารต่างๆ เช่น ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และโพแทสเซียม ซึ่งเป็นธาตุอาหารสำคัญที่แหนแดงต้องการในการเจริญเติบโต หากปริมาณธาตุอาหารเหล่านี้เหมาะสม ก็จะส่งผลให้แหนแดงเจริญเติบโตได้ดีและรวดเร็ว จุลินทรีย์: ในน้ำชะล้างจากคอกวัวมีจุลินทรีย์หลายชนิดอาศัยอยู่ ซึ่งบางชนิดอาจเป็นประโยชน์ต่อการเจริญเติบโตของแหนแดง เช่น จุลินทรีย์ที่ช่วยย่อยสลายอินทรีย์วัตถุให้เป็นธาตุอาหารที่แหนแดงสามารถนำไปใช้ได้ สารอินทรีย์: น้ำชะล้างจากคอกวัวมีสารอินทรีย์ในปริมาณมาก การย่อยสลายของสารอินทรีย์เหล่านี้จะทำให้เกิดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการสังเคราะห์ด้วยแสงของแหนแดง แต่หากปริมาณสารอินทรีย์มากเกินไป อาจทำให้เกิดการเน่าเสียของน้ำและส่งผลเสียต่อการเจริญเติบโตของแหนแดงได้ค่ะ และแหนแดงเป็นพืชน้ำที่มีความสามารถในการบำบัดน้ำเสียได้อย่างน่าทึ่งค่ะ โดยหลักๆ แล้ว แหนแดงจะช่วยให้น้ำเสียดีขึ้นได้ด้วยกลไกดังนี้ค่ะ ดูดซับสารอาหาร: แหนแดงมีรากที่แผ่กระจายและดูดซับสารอาหารต่างๆ ในน้ำเสียได้เป็นอย่างดี เช่น ไนเตรต ฟอสเฟต และสารอินทรีย์อื่นๆ ซึ่งเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้น้ำเน่าเสีย ผลิตออกซิเจน: ในกระบวนการสังเคราะห์แสง แหนแดงจะปล่อยออกซิเจนออกมา ช่วยเพิ่มปริมาณออกซิเจนในน้ำ ทำให้น้ำมีคุณภาพดีขึ้น และเอื้อต่อการดำรงชีวิตของสัตว์น้ำ คุมการเจริญเติบโตของสาหร่าย: แหนแดงจะแย่งแสงแดดและสารอาหารกับสาหร่ายชนิดอื่นๆ ทำให้การเจริญเติบโตของสาหร่ายลดลง ซึ่งสาหร่ายที่เจริญเติบโตมากเกินไปก็เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้น้ำเสีย ดูดซับโลหะหนัก: บางชนิดของแหนแดงมีความสามารถในการดูดซับโลหะหนัก เช่น ตะกั่ว แคดเมียม ซึ่งเป็นสารพิษที่ปนเปื้อนอยู่ในน้ำเสีย ซึ่งการใช้แหนแดงในการบำบัดน้ำเสียเป็นวิธีที่ประหยัดและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าการใช้สารเคมีค่ะ อีกทั้งแหนแดงสามารถเจริญเติบโตและขยายพันธุ์ได้อย่างรวดเร็ว ทำให้สามารถบำบัดน้ำเสียได้อย่างต่อเนื่อง และในกรณีที่มีแหนแดงเจริญเติบโตมากและต้องกำจัดทิ้ง ทำให้แหนแดงที่เก็บเกี่ยวมาสามารถนำไปใช้เป็นปุ๋ยหมัก หรืออาหารสัตว์ได้ ทำให้เพิ่มผลผลิตทางการเกษตรได้ค่ะ สำหรับในกรณีของผู้เขียนนั้น เคยพบเห็นการเกิดเองของแหนแดงในนาข้าว และสระรับน้ำผิวดินที่มีความหลากหลายทาทงชีวภาพดี ที่แหล่งน้ำนั้นมักมีน้ำชะล้างจากมูลวัว โดยแหนแดงมักเกิดรวมอยู่กับพืชลอยน้ำชนิดอื่น เช่น ผักตบชวา สาหร่าย แหนเป็ดเล็ก แหนเป็ดใหญ่ ผักบุ้ง ผักกระเฉดน้ำ ฯลฯ ที่มีทั้งแหนแดงที่ยังมีสีเขียวอยู่และแหนแดงที่กลายเป็นสีแดงแล้วค่ะ และจากที่สังเกตมานั้นแหนแดงยงไม่ได้ทำให้แหล่งน้ำเน่าเสีย เพราะแหนแดงไม่ได้เกิดเติมพื้นที่ของแหล่งน้ำค่ะ ที่แสงแดดยังสามารถส่งถึงชั้นน้ำด้านล่าง ที่โดยส่วนตัวผู้เขียนได้นำแหนแดงมาใส่ในบ่อเลี้ยงปลาค่ะ ยังไงนั้นหากคุณผู้อ่านสนใจก็สามารถนำแหนแดงมาใช้ประโยชน์แบบเดียวกันกับผู้อ่านได้ค่ะ เครดิตภาพประกอบบทความ ภาพหน้าปกและภาพประกอบเนื้อหาโดยผู้เขียน ออกแบบภาพหน้าปกใน Canva เกี่ยวกับผู้เขียน ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล จบการศึกษา : พยาบาลศาสตรบัณฑิต (B.N.S.) จากวิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม กระทรวงสาธารณสุข และสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต (อนามัยสิ่งแวดล้อม); M.P.H. (Environmental Health) จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น มีความสนใจและประสบการณ์เกี่ยวกับ : สุขภาพ จิตวิทยาเชิงบวก การจัดการน้ำเสียและสิ่งปฏิกูล บทความอื่นที่น่าสนใจโดย Pchalisa https://news.trueid.net/detail/YrLO7wPdNWY0 https://news.trueid.net/detail/6yDj8vMaDgd5 https://news.trueid.net/detail/YZ6PDMM39yzx เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !