ระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียน (Oxidation Ditch) แบบเลี้ยงตะกอนระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนเป็นระบบบำบัดน้ำเสียชนิดหนึ่งที่สามารถพบได้ในประเทศไทยค่ะ และเนื่องจากว่าตัวผู้เขียนเองมีประสบการณ์เกี่ยวกับระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนมาก่อนโดยส่วนใหญ่จะเป็นอยู่ในโรงพยาบาล และต่อไปนี้คือตัวอย่างของสถานที่ๆ มีระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนค่ะศูนย์บำบัดรักษายาเสพติดขอนแก่น อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่นโรงพยาบาลจิตเวชราชนครินทร์ อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่นโรงพยาบาลยางตลาด อำเภอยางตลาด จังหวัดกาฬสินธุ์โรงพยาบาลเพ็ญ อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานีโรงพยาบาลสว่างแดนดิน อำเภอสว่างแดนดิน จังหวัดสกลนครโดยระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนเป็นระบบบำบัดที่ใช้กระบวนการเลี้ยงตะกอนแบคทีเรียแบบใช้อากาศ โดยระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนมีลักษณะรูปร่างหน้าตาเหมือนคลอง และลักษณะการทำงานของระบบในคลองวนเวียนที่เป็นถังปฏิกิริยาน้ำเสียไหลวนอยู่ในระบบตลอดเวลาแบบไม่มีวันหยุดราชการค่ะ ระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนในทุกที่อาศัยหลักการทำงานแบบเดียวกันหมด เพียงแต่ว่าขนาดของระบบแตกต่างกันออกไปตามปริมาณของเสียที่เข้าระบบ ซึ่งระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนในโรงพยาบาลถูกออกแบบและก่อสร้างโดยกระทรวงสาธารณสุขค่ะระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนมีส่วนประกอบในระบบที่สำคัญดังนี้ค่ะบ่อสูบน้ำเสียคลองวนเวียนบ่อตกตะกอนลานตากตะกอนบ่อสัมผัสคลอรีนการทำงานของระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียน เริ่มต้นจากเครื่องสูบน้ำเสียแบบจุ่มใต้น้ำ (Submersible pump) สูบน้ำเสียเข้าสู่คลองวนเวียน โดยการควบคุมการทำงานจากตู้ควบคุมไฟฟ้าแบบอัตโนมัติ ที่มี Timer เป็นตัวกำหนดรอบในการตั้งสูบ เมื่อน้ำเสียถูกสูบเข้าสู่คลองวนเวียนแล้ว น้ำเสียจะได้รับการบำบัดให้ดีขึ้นด้วยการทำลายของเสียในน้ำจากแบคทีเรียแบบใช้อากาศ ที่มีเครื่องเติมอากาศที่ผิวน้ำภายในคลองวนเวียน เพื่อสร้างสภาวะให้เหมาะสมต่อการเลี้ยงตะกอนแบคทีเรียค่ะโดยที่ผู้ดูแลระบบสามารถมองเห็นปริมาณของแบคทีเรียในระบบได้จากกระบวนการเกิดฟล็อก (Floculation) ซึ่งตะกอนแบคทีเรียนี้ในบางครั้งก็เรียกสั้นๆ เพื่อความเข้าใจง่ายว่า ตะกอน ที่บางคนอาจหมายถึง สลัดจ์ (Sludge) แต่ไม่ว่าจะเรียกแบบไหนก็ตามค่ะ ตะกอนแบคทีเรียสามารถตรวจสอบได้ด้วยการตกตะกอนในกรวยก้นแหลม ที่เรียกว่า อิมฮอฟท์ เพราะมีน้ำหนักมากกว่าน้ำจึงสามารถตกตะกอนด้วยแรงโน้มถ่วงของโลกได้ และการตรวจสอบนี้เพื่อทำการประเมินประสิทธิภาพของระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนค่ะจากนั้นเมื่อมีความจำเป็นต้องกำจัดตะกอนแบคทีเรียส่วนเกิน น้ำเสียในคลองวนเวียนจะถูกส่งไปยังบ่อตะกอนที่ถูกออกแบบไว้แล้ว เพื่อทำการแยกตะกอนและจากนั้นตะกอนจะถูกสูบไปทำให้แห้งด้วยแสงแดดในลานตากตะกอน และเมื่อตะกอนแห้งดีแล้วผู้ดูแลระบบสามารถกวาดตะกอนนี้ไปใช้ประโยชน์ได้ค่ะ โดยอาจนำไปใส่ต้นไม้หรือไม้ดอกไม้ประดับ ตะกอนแบคทีเรียในระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนเป็นเพียงสิ่งเดียวที่สำคัญที่สุดที่เป็นข้อบ่งชี้ว่าระบบสามารถทำงานได้ และทำให้น้ำเสียมีคุณภาพดีขึ้นจนสามารถปล่อยออกสู่สิ่งแวดล้อมได้ค่ะคนทั่วไปจะรู้แค่เพียงว่าผลตรวจคุณภาพน้ำคือหลักฐานที่จับต้องได้ว่าระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนมีประสิทธิภาพ แต่แท้จริงแล้ว คนที่รู้เรื่องเกี่ยวกับการบำบัดน้ำเสียแบบลึกเขามองว่าตัวอย่างน้ำสามารถเจือจางและนำไปตรวจสอบได้ค่ะ จึงทำให้หลายๆ ที่ไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อม และที่ตะกอนแบคทีเรียคือสิ่งสำคัญที่สุดเพราะเราเปลี่ยนรูปของเสียไปอยู่ในเซลล์แบคทีเรียแล้ว เนื่องจากแบคทีเรียกินสารอินทรีย์ในน้ำเสียเป็นอาหารค่ะ ดังนั้นไม่มีตะกอนแบคทีเรียก็สามารถพูดได้เลยว่าระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนล่มค่ะ และเนื่องจากเราไม่สามารถตักหรือช้อนหรือกรองของเสียในน้ำเสียได้โดยตรง เพราะถ้าจะทำระบบกรองจริงๆ นั้นอาจทำได้แต่ใช้งบประมาณมากเราจึงเลือกใช้วิธีการอื่นแทน นั่นคือ การย่อยสลายสารอินทรีย์แบบไม่ใช้อากาศของแบคทีเรียในระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนค่ะจากที่ผู้เขียนมีประสบการณ์มานั้นระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนเป็นอีกระบบที่สามารถล่มและด้อยประสิทธิภาพลงได้ เพราะจากตัวอย่างของสถานที่ๆ มีระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนข้างต้นนั้น แทบจะทุกแห่งคือที่ๆ ผู้เขียนได้มีโอกาสเข้าไปแก้ไขการทำงานของระบบค่ะ ต้องบอกว่าวันแรกตะกอนแบคทีเรียไม่มีเลยค่ะ คุณภาพน้ำไม่ผ่านเกณฑ์ โรงพยาบาลติดไม่ผ่านมาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อม แต่พอเข้าไปปรับปรุงระบบแล้วระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนสามารถทำงานได้ตามปกติค่ะ คุณภาพน้ำทิ้งเป็นไปตามเกณฑ์ที่กำหนด ผู้ดูแลระบบเข้าในการทำงานของระบบมากขึ้นเพราะมีการอบรมให้ความรู้ แต่การดูแลในเชิงลึกยังต้องอาศัยนักวิชาการที่มีประสบการณ์โดยตรงค่ะ ต้องขอย้ำว่าโดยตรงค่ะเพราะเคยมีคนทำงานวิชาชีพด้านสุขภาพจาก 2 สาขา ได้ลองทำการแก้ไขระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนแล้วแต่ไม่สำเร็จและหน่วยงานหมดเงินไปหลายแสนบาทดังนั้นการแก้ไขระบบบำบัดน้ำเสียแบบคลองวนเวียนไม่ใช่ว่ารู้เรื่องแบคทีเรียแล้วจะทำได้นะคะ จากที่ผู้เขียนมีประสบการณ์มานั้นหากน้ำเสียมีของเสียมากเราต้องออกแบบหน่วยๆ หนึ่งขึ้นมาเพื่อกำจัดสารอินทรีย์ด้วยกระบวนการทางกายภาพก่อน จากนั้นต้องปรับสภาวะภายในคลองวนเวียน ปรับค่าพีเอช (pH) ค่าดีโอ ค่าความนำไฟฟ้า ต้องทำการเลี้ยงแบคทีเรียมาเทในระบบเพื่อเป็นแบคทีเรียตั้งต้น เวลาเราเลี้ยงเราไม่ได้ทำแบบนักเทคนิคการแพทย์นะคะ เพราะเราเลี้ยงด้วยกระบวนการเติมอากาศเพื่อขยายจำนวนของแบคทีเรีย จึงจะทำให้ระบบมีตะกอนแบคทีเรียขึ้นมาได้ และในกรณีที่ค่าดีโอต่ำคนแก้ระบบต้องรู้เรื่องหลักการทำให้มีค่าออกซิเจนละลายน้ำด้วยค่ะ ถ้าเครื่องเติมอากาศด้อยประสิทธิภาพลงก็ต้องเพิ่มเครื่องใหม่ ถ้าตะกอนแบคทีเรียเกิดฟล็อกยากก็ต้องแก้ไขและอื่นๆ อีกหลายอย่างค่ะเครดิตภาพประกอบบทความภาพหน้าปก โดย Pchalisa จาก Pixabayภาพประกอบเนื้อหาออกแบบใน Canva โดย ผู้เขียน: ภาพที่ 1, ภาพที่ 2, ภาพที่ 3 และภาพที่ 4ออกแบบภาพหน้าปกใน Canvaบทความอื่นที่น่าสนใจระบบรวบรวมน้ำเสียคืออะไร มีกี่แบบ ข้อดีและข้อเสียของแต่ละแบบรีวิวระบบบำบัดน้ำเสียแบบเอสบีอาร์ (Sequencing Batch Reactor; SBR)รีวิวระบบตะกอนเร่ง (Activated Sludge;AS) ระบบบำบัดน้ำเสียแบบใช้อากาศเปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !