ครบรอบ 50 ปี สิ้นสุดสงครามเวียดนาม อาเซียนเปลี่ยนไปอย่างไร

ผ่านมาแล้วกว่า 50 ปี กับการสิ้นสุดสงครามเวียดนาม ความขัดแย้งบนภูมิภาคอาเซียน ที่ทำให้เกิดการสูญเสียนับล้าน และยังเหลือร่องรอยจนถึงปัจจุบัน 

จากวันนั้น จนถึงวันนี้ อาเซียนกลายเป็นหนึ่งในพื้นที่ไม่ค่อยเผชิญกับความขัดแย้งรุนแรงเมื่อเทียบกับภูมิภาคอื่น ๆ 

แล้วหลังจากสิ้นสุดสงครามเวียดนาม ในวันนี้ อาเซียนเปลี่ยนไปอย่างไรบ้าง

จุดเริ่มต้นสงครามเวียดนาม

รากเหง้าของความขัดแย้งนี้ ต้องย้อนไปตั้งแต่ปี 1858 เมื่อครั้นฝรั่งเศสเข้ามาปกครองดินแดนเวียดนาม, ลาว และกัมพูชา มาอย่างยาวนาน เมื่อเวลาผ่านไป ชาวเวียดนามหลายคนได้รวมตัวกันต่อสู้กับฝรั่งเศส เพื่อขับไล่ออกจากดินแดน และต้องการให้ประเทศเป็นอิสระ 

หลังจากต่อสู้กันมาหลายปี ท้ายที่สุด ฝรั่งเศสก็พ่ายแพ้ในปี 1954 และร่วมลงนามข้อตกลงเจนีวากับเวียดนาม เพื่อหยุดยิง และแบ่งเวียดนามออกเป็น 2 ฝ่ายชั่วคราว พร้อมกับค่อย ๆ ถอนกำลังทหารออกไป 

แต่หลังจากประเทศอาณานิคมเริ่มออกไปแล้ว เวียดนามก็ไม่ได้เกิดความสงบสุข เพราะเกิดความเห็นต่างทางอุดมการณ์ และนั่นทำให้นำไปสู่การเกิดสงครามเวียดนาม 

ข้อตกลงเจนีวา ระบุไว้ว่า เวียดนามมีการแบ่งแยกออกเป็น 2 ฝ่ายชั่วคราว บนเส้นขนาน 17 องศา ได้แก่ 

เวียดนามเหนือ ซึ่งปกครองอยู่ในรูปแบบคอมมิวนิสต์ ต่อมาได้รับการสนับสนุนจากสหภาพโซเวียด และจีน 

เวียดนามใต้ ที่จะอิงกับการปกครองในรูปแบบของชาติตะวันตกมากกว่า โดยได้รับการสนับสนุนจากสหรัฐฯ เป็นหลัก รวมถึงกลุ่มประเทศต่อต้านคอมมิวนิสต์ภายหลัง 

โดยทั้ง 2 ฝ่ายจะผนวกรวมกัน หลังเกิดการเลือกตั้งปี 1956 แต่การเลือกตั้งนั้นไม่เคยเกิดขึ้นเลย แต่กลายเป็นสงครามเข้ามาแทนที่ หลังจากนั้น ทั้ง 2 ฝ่าย ก็เกิดการปะทะกันต่อเนื่อง 

สงครามตัวแทนบนอาเซียน

ความรุนแรงเริ่มยกระดับขึ้นไปอีกในปี 1961 เมื่อสหรัฐฯ เริ่มส่งกองกำลังพิเศษ เข้ามาช่วยฝั่งเวียดนามใต้ และเริ่มส่งหน่วยรบมาประจำการที่เวียดนามในปี 1965 โดยปี 1969 มีทหารอเมริกันเข้ามาอยู่ที่เวียดนามมากกว่า 650,000 นาย 

ขณะเดียวกัน ทางสหภาพโซเวียต และจีน ก็ส่งอาวุธ สิ่งของ และความช่วยเหลือต่าง ๆ ให้กับฝั่งเวียดนามเหนือ จนแทบจะเรียกได้ว่า นี่เป็นสงครามตัวแทนระหว่างประชาธิปไตย และคอมมิวนิสต์ 

สงครามระหว่างฝ่ายเวียดนามใต้ และเวียดนามเหนือ ต่างกินเวลามาอย่างยาวนานเกือบ 20 ปี ทั้งทหาร ตลอดจนประชาชนผู้บริสุทธิ์ต่างเสียชีวิตเป็นจำนวนมาก ก่อนที่ในที่สุด เวียดนามจะเดินทางมาถึงจุดเปลี่ยน 

วันที่ 30 เมษายน 1975 กองกำลังทหารจากฝ่ายเวียดนามเหนือ สามารถเข้ายึดกรุงไซ่งอน ซึ่งถือว่า เป็นเมืองหลวงของเวียดนามใต้ ได้สำเร็จ หลังที่ก่อนหน้านี้ ทหารอเมริกันหน่วยสุดท้าย ถอนตัวออกจากเวียดนาม กลับประเทศ ตามข้อตกลงสันติภาพปารีส ที่สหรัฐฯ เคยลงนามในปี 1973 

เมื่อพันธมิตรหลักไม่สามารถสนับสนุนได้อีกต่อไป กอปรกับเผชิญกับปัญหาภายในหลายอย่าง เช่น การทุจริต, ภาวะเงินเฟ้อสูง และเศรษฐกิจที่อ่อนแอ ทำให้ทหารเวียดนามใต้เริ่มหมดหวัง และหนีกองทัพ 

ฝ่ายเวียดนามเหนือเห็นจุดอ่อนนี้ จึงได้เริ่มทำการโจมตี และรุกรานเต็มรูปแบบ ก่อนจะยึดกรุงไซ่งอนได้สำเร็จ 

เหตุการณ์นี้ นับได้ว่า เป็นเหตุการณ์สำคัญครั้งสุดท้าย นำไปสู่การสิ้นสุดสงครามเวียดนาม ที่ดำเนินมานานเกือบ 2 ทศวรรษ และทำให้เวียดนามรวมเป็นหนึ่งเดียว โดยถูกปกครองภายใต้ระบอบคอมมิวนิสต์

มรดกจากสงครามที่ยังเหลืออยู่

แม้สงครามจะจบลง แต่มรดกจากความขัดแย้งยังคงหลงเหลืออยู่มาถึงปัจจุบัน 

สงครามเวียดนามส่งผลให้มีผู้เสียชีวิต ทั้งทหาร และพลเรือน รวมแล้วมากกว่า 3 ล้านคน 

ประชาชนที่รอดชีวิตก็ต้องทุกข์ทรมานจากการที่ต้องเผชิญกับสงคราม ทั้งทางจิตใจ และร่างกาย หลายคนต้องพิการ โดยเฉพาะเด็กที่เกิดในช่วงนั้น ออกมาไม่สมประกอบ เพราะได้รับผลกระทบจากสารเคมี ที่สหรัฐฯ นำมาใช้ในช่วงที่ทำสงคราม 

ประเทศเสียหายอย่างหนัก และต้องใช้เวลายาวนานในการฟื้นฟู

ความสงบบนภูมิภาคอาเซียน

ผ่านมาแล้ว 50 ปีที่สงครามเวียดนามสิ้นสุดลง ความสงบก็ได้เริ่มกลับคืนสู่บนภูมิภาคอาเซียน และหลังจากนั้น แทบจะไม่มีสงครามเกิดขึ้นบนภูมิภาคนี้เลย 

ขณะที่ เวียดนามเอง ก็กลายเป็นหนึ่งในประเทศ ที่ได้รับความสนใจ ในแง่ของเศรษฐกิจที่กำลังเติบโตอย่างรวดเร็ว 

เว็บไซต์ Asia Times เผยถึงปัจจัยที่ทำให้ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นหนึ่งในพื้นที่ที่สงบสุดของโลกว่า 

เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มักมีความเป็นกลาง และวางตัวอย่างสมดุลกับประเทศนอกภูมิภาค 10 ประเทศในภูมิภาคนี้ สามารถต่อต้านการจัดแนวอำนาจที่ยิ่งใหญ่และมีเสถียรภาพทางภูมิรัฐศาสตร์ได้ในระดับหนึ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่ความขัดแย้งระหว่างสหรัฐฯ และจีนกำลังเพิ่มมากขึ้น 

ในประวัติศาสตร์ประเทศมหาอำนาจก็ยากที่จะครอบงำภูมิภาคนี้โดยการให้กองกำลังทหาร อินเดียและจีนเองก็มีอิทธิพลผ่านการค้าและวัฒนธรรม มากกว่าการใช้กองทัพ และในสมัยก่อนจีนก็ยังยึดเวียดนามได้ไม่นาน 

นอกจากนี้ การสิ้นสุดสงครามเวียดนาม ได้สร้างบทเรียนสำคัญตอนนั้นคือ แม้แต่ประเทศมหาอำนาจอย่าง สหรัฐฯ หรือ จีน ก็ไม่สามารถใช้กำลังบังคับเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ให้ทำตามได้ 

หลังจากการสูญเสียครั้งใหญ่ หลายประเทศในภูมิภาคนี้ ก็มุ่งเน้นไปที่การรักษาสันติภาพบนภูมิภาค แม้ว่าภายในจะยังมีปัญหาหลายด้านก็ตาม 

ด้านเวียดนาม หลังเอาชนะสหรัฐฯ ได้ เวียดนามยังเป็นประเทศที่ปกครองโดยพรรคคอมมิวนิสต์เพียงพรรคเดียวมาจนถึงทุกวันนี้ แต่ก็ถือว่า เป็นหนึ่งในประเทศที่เศรษฐกิจเติบโตอย่างมาก และกลายเป็นประเทศที่มีอิทธิพลในภูมิภาคอาเซียน 

แหล่งข้อมูลอ้างอิง: 

https://asiatimes.com/2025/04/se-asia-keeps-the-peace-50-years-after-vietnam-war/#

https://www.britannica.com/event/Vietnam-War/French-rule-ended-Vietnam-divided

https://www.britannica.com/event/Fall-of-Saigon

https://history.state.gov/milestones/1953-1960/dien-bien-phu

https://www.wjhl.com/news/local/the-vietnam-war-50-years-later-a-timeline-of-events/