พรรคแรงงานเคอร์ดิสถาน คือใคร? หอกข้างแคร่ ตุรกีตลอด 4 ทศวรรษ

พรรคแรงงานเคอร์ดิสถาน หรือพรรค PKK เป็นองค์กรชาตินิยมเคิร์ดหัวรุนแรง ที่ก่อตั้งโดยอับดุลลาห์ (อาโป) โอคาลันในช่วงปลายทศวรรษที่ 1970

ตอนแรก เป้าหมายของกลุ่มคือ การเรียกร้องการจัดตั้งรัฐอิสระของชาวเคิร์ด แต่ต่อมาเป้าหมายที่ประกาศไว้ก็ถูกปรับลดเหลือเพียงการเรียกร้องให้ชาวเคิร์ดปกครองตนเองมากขึ้น จนทำให้ตุรกีและอีกหลายชาติตะวันตกจัดให้เป็น “กลุ่มก่อการร้าย” 

สุดท้ายในเดือนมีนาคม 2025 พรรค PKK ประกาศหยุดยิง สองวันหลังจากที่โอคาลันเรียกร้องให้กลุ่มปลดอาวุธและยุบกลุ่ม ล่าสุดในวันที่ 12 พฤษภาคม 2025 พรรค PKK ก็ประกาศยุบกลุ่ม

ความเป็นมาของชาวเคิร์ด

เป็นเวลาหลายศตวรรษแล้ว ที่ประชากรชาวเคิร์ด ซึ่งอาศัยอยู่ในพื้นที่ตะวันออกของตุรกี, ตอนเหนือของอิรัก, ทางตะวันตกของอิหร่าน, ทางตอนเหนือของซีเรียและอาร์เมเนีย ไม่เคยได้รับสถานะเป็นรัฐชาติ ความปราถนาที่จะเป็นประเทศก็ไม่ได้รับการสนับสนุนจากชาติอื่น ชาวเคิร์ดมักถูกข่มเหงหรือกดดันให้กลมกลืนเข้าเป็นส่วนหนึ่งของประเทศอื่น โดยเฉพาะชาวเคิร์ดในตุรกี ที่ถูกรัฐบาลกดขี่เสมอมา

การเปลี่ยนแปลงทางสังคมครั้งใหญ่หลายครั้งในตุรกีส่งผลให้กลุ่มชาตินิยมชาวเคิร์ดขยายตัวและหัวรุนแรงมากขึ้นในช่วงทศวรรษ 1960 และ 1970 พรรค PKK เป็นหนึ่งในกลุ่มต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น ในช่วงปลายปี 1978 ในฐานะองค์กรมาร์กซิสต์ที่อุทิศตนเพื่อการสร้างรัฐเคอร์ดิสถาน

ยุคสมัยกองกำลังติดอาวุธ

ในปี 1979 โอคาลันเดินทางออกจากตุรกีไปยังซีเรีย ซึ่งเขาได้สร้างสัมพันธ์กับองค์กรก่อการร้ายปาเลสไตน์ หลังจากเกิดการรัฐประหารในตุรกีในปี 1980 สมาชิก PKK บางส่วนกระจายไปยังประเทศเพื่อนบ้าน รวมทั้งเลบานอนและซีเรีย และได้รับการฝึกทางทหาร

ช่วงต้นทศวรรษ 1980 PKK มีความสัมพันธ์อันดีกับพรรคประชาธิปไตยเคอร์ดิสถานของอิรักแทำให้สามารถส่งนักรบ PKK ไปยังฐานต่าง ๆ ในอิรักตอนเหนือได้ จากนั้น PKK ก็ได้เปิดฉากการโจมตีตุรกีในปี 1984

ในช่วงทศวรรษ 1980 และ 1990 รัฐบาลตุรกีได้โจมตีโต้ตอบพรรค PKK ทำให้เกิดสงครามเสมือนจริงในตุรกีตะวันออก ในช่วงทศวรรษ 1990 กองทหารตุรกียังโจมตีฐานของ PKK ในพื้นที่ปลอดภัยที่เรียกว่าเคอร์ดิสถานอิรักในอิรักตอนเหนือ

ในเดือนกุมภาพันธ์ 1999 โอคาลันถูกจับที่ไนโรบี และถูกส่งไปยังตุรกี ซึ่งในเดือนมิถุนายน เขาถูกตัดสินว่ามีความผิดฐานกบฏและถูกตัดสินประหารชีวิต อย่างไรก็ตาม หลังจากที่ตุรกียกเลิกโทษประหารชีวิตในเดือนสิงหาคม 2002 โทษของเขาได้รับการลดหย่อนเป็นจำคุกตลอดชีวิตในเดือนตุลาคมปีถัดมา

ยุคแห่งการเจรจา

ในช่วงทศวรรษ 1990 พรรค PKK เริ่มเปลี่ยนเป้าหมายจากการแสวงหาเอกราชไปสู่การบรรลุอำนาจปกครองตนเอง และการปฏิบัติที่เท่าเทียมกันภายในตุรกี โดยเฉพาะโอคาลันที่เริ่มพูดถึงทฤษฎีทางสังคม ที่ละทิ้งแนวคิดเรื่องรัฐชาติ เพื่อแก้ไขปัญหาชาวเคิร์ด และสนับสนุนการปกครองตนเองในระดับท้องถิ่นแทน และเป้าหมายของกลุ่มเปลี่ยนไปอย่างชัดเจนยิ่งขึ้นเมื่อผู้ก่อตั้งกลุ่มถูกจำคุก อย่างไรก็ตามกลุ่มได้กลับมาโจมตีแบบกองโจรอีกครั้งในปี 2004 และพวกเขาเป็นผู้ก่อเหตุการโจมตีหลายครั้งในภาคตะวันออกเฉียงใต้ของตุรกีในอีกไม่กี่ปีต่อมา ในเดือนตุลาคม 2007 รัฐสภาตุรกีอนุมัติให้ดำเนินการทางทหารต่อเป้าหมายของพรรค PKK เป็นเวลาหนึ่งปี ข้ามพรมแดนไปยังฝั่งอิรัก

ตั้งแต่ปี 2009 เจ้าหน้าที่ตุรกีและผู้นำ PKK ได้จัดการเจรจาลับเพื่อหารือถึงการสร้างสันติภาพ แต่การเจรจาล้มเหลว ผู้สนับสนุน PKK จึงฉลองกันใหญ่โต ทำให้เจ้าหน้าที่ตุรกีไม่พอใจ การเจรจาเกิดขึ้นหลายครั้งแต่ก็ไม่คืบหน้าและสิ้นสุดลงในปี 2011 ความรุนแรงเพิ่มขึ้นหลังจากนั้น รุนแรงมากสุดในรอบกว่าทศวรรษ

การเจรจาสันติภาพรอบใหม่ระหว่างตุรกีและพรรค PKK มีขึ้นในเดือนธันวาคม 2012 การเจรจารอบใหม่นี้ดูมีแนวโน้มที่ดีกว่าครั้งก่อนหน้า และมีการประกาศหยุดยิง เป็นเวลานานกว่า 2 ปี ถึงเดือนกรกฎาคม 2015

ในปี 2015 ท่ามกลางสุญญากาศทางอำนาจที่เกิดจากสงครามกลางเมืองซีเรีย และเพื่อป้องกันการบุกรุกจากกลุ่มกบฏรัฐอิสลามในอิรักและซีเรีย (ISIS) กลุ่มที่สนับสนุนพรรค PKK เริ่มสถาปนาการปกครองตนเองในพื้นที่ส่วนใหญ่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของซีเรีย

PKK ยุคปัจจุบัน

ในปี 2024 เนื่องจากภูมิภาคโดยรอบตุรกีมีความไม่มั่นคงเพิ่มมากขึ้นจากความขัดแย้งในยูเครน ซีเรีย และสงครามของอิสราเอลกับฮามาสและเลบานอน เจ้าหน้าที่จึงพยายามหาทางสนับสนุนภายในประเทศ รัฐบาลส่งสัญญาณครั้งแรกในเดือนตุลาคมว่าพร้อมที่จะยุติการปราบปรามพรรค PKK และผู้สนับสนุน หากพรรค PKK ตกลงที่จะยุบพรรค 

การโค่นล้มบาชาร์ อัล-อัสซาดในซีเรียโดยกลุ่มกบฏที่ได้รับการสนับสนุนจากตุรกีในเดือนธันวาคมยังทำให้กลุ่มนักเคลื่อนไหวและนักรบชาวเคิร์ดในทั้งตุรกีและซีเรียต้องเผชิญกับแรงกดดันมากขึ้นในการแก้ปัญหาความตึงเครียดกับตุรกี 

เมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ 2025 หลังจากการหารือระหว่างเจ้าหน้าที่ตุรกี โอคาลัน และตัวแทนฝ่ายสนับสนุนชาวเคิร์ดในรัฐบาลตุรกีหลายครั้ง โอคาลัน ได้ออกแถลงการณ์ประวัติศาสตร์ที่ระบุว่าพรรค PKK กลายเป็นส่วนเกินท่ามกลางการเปิดทางการเมืองครั้งใหม่ และเรียกร้องให้พรรค PKK ปลดอาวุธและยุบพรรค 

สองวันต่อมา พรรค PKK ได้ประกาศหยุดยิง และในวันที่ 12 พฤษภาคม 2025 PKK ก็ประกาศยุบกลุ่มลงในที่สุด

ความไม่แน่นอนต่อจากนี้

อนาคตของกลุ่ม PKK ยังคงไม่แน่นอน พวกเขาอาจถูกส่งไปยังประเทศที่สาม และยังไม่มีการเปิดเผยข้อแลกเปลี่ยน ที่ PKK อาจได้ เพื่อแลกกับการตัดสินใจยุบกลุ่ม

รายละเอียดของการเริ่มกระบวนการสันติภาพยังไม่ได้รับการเปิดเผยต่อสาธารณะ และยังไม่ชัดเจนว่ากระบวนการนี้จะดำเนินต่อไปอย่างไร อาวุธที่มีจะกำจัดไปอย่างไร และใครจะเป็นผู้ควบคุมขั้นตอนต่าง ๆ เหล่านี้

เซลิก โฆษกพรรค AK กล่าวว่า หากการก่อการร้ายถูกกำจัดออกไปจนหมดสิ้น จะเป็นการเปิดประตูสู่ยุคใหม่

อย่างไรก็ตาม เขาเตือนว่า การตัดสินยุบกลุ่มในครั้งนี้ มีผลถึงกลุ่มย่อย ๆ กลุ่มในเครือ และโครงสร้างผิดกฎหมายของ PKK ทั้งหมด แน่นอนว่า รวมถึงนักรบเคิร์ดในซีเรีย ที่รบกับกองกำลังที่ตุรกีสนับสนุนในซีเรีย

ก่อนหน้านี้ ผู้นำกองกำลังประชาธิปไตยซีเรีย ที่ได้รับการสนับสนุนจากชาวเคิร์ด ได้ประกาศไว้ว่า คำเรียกร้องของโอคาลันให้หยุดยิงนั้นไม่เกี่ยวกับกลุ่มของเขาในซีเรีย