ประวัติศาสตร์กรุงศรีอยุธยา เป็นที่ทราบและอยู่ในความทรงจำกันดี ผมเชื่อเช่นนั้น เพราะในบรรดาประวัติศาตร์ไทย ถ้าจะให้คนที่เรียนในระดับประถมศึกษา มัธยมศึกษา หรือพูดง่ายๆว่า "ผ่านตำราเรียนกระทรวงศึกษาธิการมา" จะมีความรู้สึกแบบอารมณ์ร่วมกับอยุธยามาก เพราะเป็นประวัติศาสตร์ที่มี "รสชาติ" มากที่สุดในบรรดาประวัติศาสตร์ไทยไม่ว่าจะเป็น สมเด็จพระนเรศวรมหาราช กับวีรกรรมชนช้างกับพระมหาอุปราชแห่งหงสาวดีอันเลื่องชื่อ ที่มีการไปทำเป็นหนัง ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราช โดย หม่อมเจ้าชาตรี เฉลิมยุคล หรือจะเรื่อง พระศรีสุริโยทัย ซึ่งเป็นเหตุการณ์ก่อนหน้าพระนเรศวรไม่นานนัก และที่พีคสุดๆในความทรงจำของคนไทยคือ "ประวัติศาสตร์เสียกรุงศรีอยุธยา ทั้งครั้งที่ 1 และ 2 "ซึ่งจากที่ผมได้กล่าวมาทั้งหมดนี้ เห็นไหมครับว่าไม่มีประโยคหรือคำไหนเลยที่กล่าวถึง การกำเนิดของกรุงศรีอยุธยา หากทุกท่านเรียนประวัติศาตร์ในระดับโรงเรียน คุณครูคงจะสอนส่วนใหญ่ว่า สุโขทัยเกิดก่อนอยุธยา สุโขทัยล่มสลายแล้วอยุธยาจึงขึ้นมาเป็นราชธานีแทน ภาพเหล่านี้คุณคือว่าเป็นเรื่องจริงหรือเปล่าครับ? ภาพแสดงตำแหน่งเมืองอโยธยาศรีรามเทพนครก่อนการสถาปนาเมืองใหม่ในปี พ.ศ.1893 โดยมูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์ประวัติศาสตร์ไทยเป็นประวัติศาสตร์ที่ทิ้งแนวดิ่งลงมาครับในระดับการศึกษาระดับประถม มัธยม ซึ่งถ้าถามว่า ทิ้งแนวดิ่งลงมาอย่างไร คุณจะปฏิเสธหรือไม่ว่าที่ทุกท่านและผมเคยเรียนมา คือ สุโขทัยเกิดก่อน อยุธยาตามมา ธนบุรีค่อยเกิด รัตนโกสินทร์คือเส้นชัยของหลักไทย....ผมเชื่อเหลือเกินว่าน้อยคนที่จะไม่เคยเจอแบบนี้แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นบทความนี้ไม่ได้จะมาโต้เถียงกันเรื่องตำรากระทรวงศึกษาหรือการสอนของครูในระดับใดๆ แต่แค่จะเป็นการ"จุดประเด็นความเข้าใจ" และ "ความจริง" ให้สอดคล้องกัน ว่าประวัติศาสตร์กรุงศรีอยุธยานั้นเป็นมาอย่างไร บทความแรกของผมนี้จะไม่ขอกล่าวอะไรมาก จะขอแค่อิง"ศิลาจารึกหลักที่ 2 ของสุโขทัย (จารึกวัดศรีชุม) ให้ได้ลองอ่านกันครับ ผมจะไม่เอาเนื้อความในจารึกมาให้ท่านอ่านหรอกนะครับ เพราะหัวเรื่องก็บอกอยู่ว่า "รวบรัด" แต่จะเป็นยังไง อยากให้ลองอ่านและวิเคราะห์ตามกันมาครับ ภาพเขียนสีแสดงผังเมืองรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าของเมืองอโยธยาศรีรามเทพนคร โดยมูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์เรื่องของเรื่องคือ ประวัติศาสตร์อยุธยาเป็นที่รับรู้กันดีอย่างเเพร่หลาย แต่เรื่องการรับรู้หลักฐานและความจริงเกี่ยวกับกำเนิดอยุธยามีน้อยมากหรืออาจจะอยู่ในวงวิชาการอย่างเดียว ประหนึ่งอยุธยาตกมาจากฟากฟ้าหลังการล่มสลายของสุโขทัย แต่ดันมีจุดที่นักประวัติศาสตร์ได้ศึกษาและพบข้อความที่ช่วยให้เข้าใจเบื้องต้นว่า อยุธยาไม่ได้ตกจากฟ้าหรือกำเนิดหลังการล่มสลายของสุโขทัยแต่ทั้งสองอาณาจักรนั้น "ร่วมสมัยกัน" ไม่ใช่เป็นประวัติศาสตร์แนวดิ่งดังที่เราเคยเรียนกันมาที่น่าสนใจอยู่ที่จารึกหลักที่ 2 สมัยสุโขทัย (จารึกวัดศรีชุม) ซึ่งในที่นี้ผมขออิงแค่จารึกหลักนี้หลักเดียวนะครับ ว่าได้มีการสลักข้อความลงบนศิลาจารึกประมาณปลายพุทธศตวรรษที่19-20 เนื้อหาใจความของจารึกหลักนี้ให้ข้อมูลในวงวิชาการอย่างดีมากและสำคัญมากเกี่ยวกับการกำเนิดเมืองสุโขทัย โดยมีการกล่าวถึงเมืองรอบๆสุโขทัยเอาไว้มากมายด้วยเช่นกัน แต่ปรากฏชื่อเมืองเมืองหนึ่งครับ นามว่า "อโยธยาศรีรามเทพนคร" ซึ่งหากคุณได้ศึกษามาเบื้องต้นแล้วคงจะเห็นภาพว่าอยุธยาไม่ได้เพิ่งเกิดในปี พ.ศ.1893 แต่หากยังไม่เคยศึกษาก็อยากบอกง่าย ๆ ครับว่า เดิมก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยา (หรือชื่อเดิมคืออโยธยาศรีรามเทพนครนั้นแหละ คือ เมืองเดียวกันแค่ย้ายที่ตั้งเมืองเล็กน้อย) ในปี พ.ศ.1893 มีเมืองที่ขนาบกับเกาะเมืองซึ่งเป็นตำแหน่งของเมืองหลวงอยุธยาในช่วงสถาปนากรุงโดยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (อู่ทอง) มีทฤษฎีมากมายครับเกี่ยวกับที่มาของอยุธยาและพระเจ้าอู่ทอง บ้างว่ามาจากการอพยพหนีโรคห่ามาจากเมืองอู่ทองบ้าง แต่เอาเข้าจริงมีการศึกษาโบราณคดีเมืองอู่ทองแล้วว่าล่มสลายก่อนการสถาปนาอยุธยาร่วม 200 ปี ดังนั้นทฤษฎีนี้จึงล้มไป จึงบอกมาให้ทราบในที่นี้เผื่อท่านไปได้ยินมาจากที่ใด แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นทฤษฎีมากมายไม่สำคัญเท่าหลักฐานที่ปรากฏในสถานที่จริง คือ พบร่องรอยเมืองเก่าทางฝั่งตะวันออกของเกาะเมืองอยุธยา (บริเวณทางฝั่งสถานีรถไฟอยุธยาในปัจจุบัน) มีรูปแบบแผนผังของเมือง คูน้ำคันดินเป็นระบบ มีแผนผังเมืองเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ตามลักษณะเมืองในสมัยก่อนการสถาปนาเมือง มีลักษณะผังเมืองเหมือนเมืองโบราณหลายแห่ง เช่น เมืองสุพรรณบุรีดังนั้น ทั้งหลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษรและหลักฐานทางพื้นที่ รองรับกันเช่นนี้จึงเป็นเรื่องน่าเชื่อถือและคงจะให้ภาพอยุธยาได้ไม่น้อยว่า "มีกำเนิดมาในรุ่นราวคราวเดียวกันกับสุโขทัย" ไม่ได้เป็นเมืองที่เพิ่งเกิด หรือตกมาจากฟ้า เป็นประวัติศาสตร์แนวดิ่งแบบที่เราเคยร่ำเรียนมาโดยหากคุณได้อ่านบทความนี้แล้วทุกท่านอาจจะฉุกคิดขึ้นมาได้จะมากจะน้อยก็ตาม ก็คงให้ทุกท่านได้เริ่มคิดแล้ว เเละเห็นความเป็นจริงทั้งในด้านหลักฐานที่ปรากฏในลายลักษณ์อักษรผ่านศิลาจารึก แต่หากทุกท่านอยากได้ความชัวร์ชนิดที่ว่า นักวิชาการคนใดเสนอแนวคิดนี้บ้าง......ต้องบอกเลยว่า มีครับ เพราะผมก็ได้ศึกษามาจากท่านเหล่านี้และนำมาพิมพ์ลงในบทความเพื่อสรุปความเข้าใจอย่างรวบรัดที่สุด แต่มิได้มีการคัดลอกบทความของสำนักพิมพ์อื่นมานะครับเพียงแค่กล่าวให้ทราบถึงแหล่งค้นคว้าข้อมูลชองผม เพื่อต้องการให้ท่านเข้าใจแต่เบื้องต้นว่าเรื่องราวเป็นอย่างไร ภาพวาดแผนที่กรุงศรีอยุธยาที่สถาปนาในปี พ.ศ.1893 โดย มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์โดยนักวิชาการที่จะอ้างอิงถึงในที่นี้ผมขอกล่าวถึง อาจารย์.ศรีศักร วัลลิโภดม นักประวัติศาสตร์ระดับปรมาจารย์ที่มีความสามารถและผลงานทางวิชาการประวัติศาสตร์มากมาย ได้สนับสนุนทฤษฏีของ การมีอยู่ของอโยธยาศรีรามเทพนครก่อนการสถาปนาเมืองหลวงในปี พ.ศ.1893 โดยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (อู่ทอง) โดยท่าน อาจารย์ศรีศักร วัลลิโภดม ได้ทำการศึกษาสภาพภูมิศาสตร์จริงบริเวณที่เรียกว่าอโยธยาศรีรามเทพนครจนพบร่องรอยมากมายที่ทำให้เชื่อได้ว่า มีเมืองเก่าก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยาจริงส่วนอาจารย์อีกท่านหนึ่งที่จะให้ข้อมูลได้ถึงพริกถึงขิงมาก คือ อาจารย์.สุจิตต์ วงษ์เทศ ที่สนับสนุนทฤษฎีการมีอยู่ของอโยธยาศรีรามเทพนครจริงๆและสายสัมพันธ์ทางเครือญาติของบรรดาเมืองต่างๆในดินแดนประเทศไทยนี้ โดยในท้ายบทความผมจะทิ้งแหล่งศึกษาข้อมูลต่อไว้ให้ทุกท่านนะครับ โดยจะมีทั้งคลิปในยูทูปที่เป็นการนำเสนอทฤษฎีของอาจารย์ทั้ง 2 ท่านที่ผมได้กล่าวถึง เพื่อให้ทุกท่านได้ไปศึกษาเพิ่มเติมความรู้ความเข้าใจกันได้ผ่านนักประวัติศาสตร์ผู้ชำนาญการอย่างแท้จริง โดยบทความของผมนั้น ขอให้ทุกท่านเข้าใจในที่นี้ว่า ต้องการเพียงแค่ฉุกคิดเปิดประเด็นที่คนในวงประวัติศาสตร์รับรู้กันแล้วให้ได้ออกสู่สากล และเนื้อหาที่อยู่ในบทความนี้ เป็นการนำเสนอเรื่องราวแต่เพียงน้อยนิดให้ทุกท่านได้เข้าใจบริบทการกำเนิดอยุธยาเท่านั้นเองครับโดยบทความทั้งหมดที่ผมได้นำมาให้ทุกท่านได้อ่านนี้ เป็นเพียงแค่การนำเสนอให้ฉุดคิดและมองใหม่ผ่านหลักฐานแค่ 2 อย่าง คือ ศิลาจารึกหลักที่ 2 (จารึกวัดศรีชุม) และ การศึกษาสภาพภูมิศาสตร์ของบริเวณจังหวัดพระนครศรีอยุธยาจริงๆ ว่ามีหลักฐานสอดรับกันไหม ซึ่งก็ปรากฏว่า เป็นเช่นในศิลาจารึกวัดศรีชุมกล่าวไว้จริงๆ ว่า มีเมืองชื่อ"อโยธยาศรีรามเทพนคร" อยู่ร่วมสมัยกับการสถาปนาสุโขทัย ซึ่งคงให้ภาพและความเข้าใจเป็นเกร็ดความรู้แก่ทุกท่านได้ว่า"อยุธยาไม่ได้ตกลงจากฟากฟ้า","อยุธยาไม่ได้เกิดในปี พ.ศ.1893",''อยุธยาไม่ได้เกิดจากการล่มสลายของสุโขทัย" หากแต่เป็น "พัฒนาการต่อเนื่อง" ของบ้านเมืองในเขตลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาที่ยกระดับขึ้นมากลายเป็นศูนย์กลางทางอำนาจจากการเป็นพื้นที่เกษตรกรรมขนาดใหญ่ และศูนย์รวมทางการค้า ด้วยชัยภูมิที่ตั้งที่จะออกไปสู่อ่าวไทยได้สะดวก และระยะเวลาอยุธยากับสุโขทัยก็ไม่ใช่ใครเกิดก่อนหลังด้วย เพราะอยู่ร่วมสมัยกัน แค่สุโขทัยอาจจะมีช่วงที่เรียกว่า จุดพีค ก่อนอยุธยาได้ไม่นาน ปล.ภาพวาดกรุงศรีอยุธยาของโยฮันเนส วิงโบนส์ แสดงถึงตำแหน่งที่ตั้งของเมืองกรุงศรีอยุธยาหลังการสถาปนาเป็นราชธานีในปี พ.ศ.1893 โดยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (อู่ทอง) โดยตำแหน่งเมืองอโยธยาศรีรามเทพนครก่อนการสถาปนาจะอยู่ทางขวาของเกาะเมืองกรุงศรีอยุธยา บริเวณที่ปัจจุบันเป็นตำแหน่งที่ตั้งของสถานีรถไฟอยุธยานั่นเองครับอ้างอิงบทความ-หนังสืออยุธยา ประวัติศาตร์และการเมือง : ชาญวิทย์ เกษตรศิริ