นับถอยหลัง ประเทศไทยเข้าสู่ "สังคมสูงวัยเต็มรูปแบบ" กับโอกาสเศรษฐกิจ "Silver Economy"

นับถอยหลัง ประเทศไทยเข้าสู่ "สังคมสูงวัยเต็มรูปแบบ" เปิดโอกาสเศรษฐกิจ "Silver Economy" มูลค่าหลายล้านล้านบาท

นางสาวอ้อนฟ้า เวชชาชีวะ เลขาธิการสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ(สศช.) รายงานสถานการณ์ “ภาวะสังคมไทยไตรมาสสาม ปี 2568” ซึ่งสะท้อนว่าประเทศไทยได้ก้าวเข้าสู่ “สังคมสูงวัยโดยสมบูรณ์” ตั้งแต่ปี 2567 จากสัดส่วนผู้สูงอายุที่เพิ่มขึ้นเป็น 20% ของประชากรทั้งหมด และมีแนวโน้มจะขยับสู่ “สังคมสูงวัยระดับสุดยอด” ภายในปี 2576 โดยคาดว่าจะมีผู้สูงวัย 14.02 ล้านคน หรือคิดเป็น 28% ของประชากรทั้งประเทศ

ปรากฏการณ์ดังกล่าวไม่ใช่เพียงความท้าทายด้านนโยบาย แต่กำลังกลายเป็นโอกาสสำคัญทางเศรษฐกิจ ภายใต้ “เศรษฐกิจสูงวัย (Silver Economy)” ซึ่งสะท้อนถึงบทบาทของผู้สูงอายุทั้งในฐานะผู้บริโภคที่มีกำลังซื้อสูง และแรงงานที่ยังคงมีคุณค่าในตลาดแรงงานไทย

สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) ประเมินว่า มูลค่าการใช้จ่ายเพื่อการบริโภคของผู้สูงอายุจะเติบโตจาก 2.18 ล้านล้านบาทในปี 2566 เป็น 3.50 ล้านล้านบาทภายในปี 2576 ขณะที่รายได้จากการทำงานของผู้สูงอายุคาดว่าจะเพิ่มขึ้นเฉลี่ยปีละ 3.76% จากระดับ 6.4 แสนล้านบาทในปี 2564 สู่ระดับ 8.8 แสนล้านบาทภายในปี 2576 สะท้อนศักยภาพทางเศรษฐกิจของกลุ่มผู้สูงอายุที่ยังคงมีบทบาทต่อเศรษฐกิจประเทศอย่างชัดเจน

การขยายตัวของกำลังซื้อและบทบาททางเศรษฐกิจของผู้สูงวัยได้ผลักดันให้เกิดธุรกิจใหม่จำนวนมากที่ตอบโจทย์ความต้องการเฉพาะกลุ่ม ทั้งด้านการทำงาน การดูแลสุขภาพ และการส่งเสริมคุณภาพชีวิต โดยธุรกิจใน Silver Economy ปัจจุบันมีความหลากหลายขึ้นและครอบคลุมสามมิติหลัก

3 หมวดโอกาสใหม่ทางธุรกิจสำหรับ "สังคมสูงวัยเต็มรูปแบบ"

1. Active Ageing 

มิติด้านการจ้างงานและการสร้างคุณค่า  เช่น โครงการ “แกร็บวัยเก๋า” ของแกร็บประเทศไทย ที่เปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุที่ยังมีศักยภาพสามารถสร้างรายได้ผ่านการขับรถรับส่งผู้โดยสารและจัดส่งสินค้า มีผู้เข้าร่วมมากกว่า 10,000 คน เพิ่มขึ้นจาก 3,700 คนในปี 2565 อีกหนึ่งตัวอย่างคือโมเดล “เช่าลุง เช่ายาย” จากญี่ปุ่น ซึ่งเปิดพื้นที่ให้ประชาชนได้แลกเปลี่ยนมุมมองหรือรับกำลังใจจากผู้สูงวัย พร้อมสร้างรายได้ให้แก่ผู้ให้บริการ

2. Health & Care Services 

มิติด้านสุขภาพและการดูแลเฉพาะทาง เช่น ธุรกิจ Go MAMMA ให้บริการรถแท็กซี่ที่ออกแบบมาสำหรับผู้สูงอายุแบบครบวงจร ให้บริการรับ-ส่งผู้สูงวัยกว่า 500 ราย รวมแล้วมากกว่า 5,000 เที่ยวโดยมีจุดเด่นด้านความปลอดภัยจากคนขับที่ผ่านการอบรม CPR และหลักจิตวิทยาเบื้องต้น ขณะที่บริการ “บ้านตัดเล็บสุขภาพ ตลาดน้อย” จากพยาบาลวิชาชีพวัยเกษียณ มุ่งให้บริการตัดเล็บตามหลักการแพทย์แก่ผู้สูงอายุที่มีปัญหาสุขภาพเล็บหรือเป็นผู้ป่วยติดเตียงที่ไม่สามารถดูแลตัวเองได้

3. Mental Wellness  

มิติด้านสุขภาพจิตและคุณภาพชีวิต เช่น ธุรกิจท่องเที่ยวสำหรับผู้สูงอายุ “ทัวร์สูงวัย หัวใจฟรุ้งฟริ้ง” ได้ออกแบบโปรแกรมที่เหมาะสมกับสรีรภาพผู้สูงวัย พร้อมทีมงานปฐมพยาบาล 2 คนต่อกรุ๊ป และระบบรายงานสถานะผู้เดินทางผ่านแอปพลิเคชัน LINE ให้ครอบครัวรับทราบ อีกทั้งแพลตฟอร์ม “ยังแฮปปี้ (YoungHappy)” ได้พัฒนาโครงการ “House to Homestay เปลี่ยนบ้านสร้างรายได้” ให้ผู้สูงอายุเรียนรู้ทักษะการปรับปรุงบ้าน การบริหารจัดการ และการเข้าถึงแหล่งทุน เพื่อให้บ้านกลายเป็นที่พักที่สร้างรายได้ ตัวอย่างผู้สูงอายุที่ประสบความสำเร็จ เช่น ลุงชวนป้ารีโฮมสเตย์ และโฮมสเตย์ลุงสั่น บ้านปากประ

การขยายตัวของเศรษฐกิจสูงวัยยังต้องการกลไกสนับสนุนจากภาครัฐเพื่อผลักดันให้เป็นเครื่องยนต์ทางเศรษฐกิจใหม่ได้อย่างยั่งยืน 

นางสาวอ้อนฟ้าระบุว่า จำเป็นต้องจัดทำยุทธศาสตร์เศรษฐกิจสูงวัยที่ชัดเจนและกำหนดหน่วยงานหลัก เช่น กรมกิจการผู้สูงอายุ เพื่อดูแลด้านสวัสดิการและกองทุน รวมทั้งส่งเสริมการฝึก skill ใหม่ ทั้ง reskill upskill และ newskill ให้ผู้สูงอายุรองรับความต้องการในตลาดแรงงาน รวมถึงสนับสนุนการเข้าถึงแหล่งเงินทุนเพื่อเริ่มต้นธุรกิจใหม่ในฐานะ Olderpreneur

นอกจากนี้ การพัฒนาฐานข้อมูลด้านสินค้า บริการ และงานวิจัยที่เกี่ยวกับผู้สูงอายุจะช่วยให้ผู้ประกอบการสามารถพัฒนาผลิตภัณฑ์ได้ตรงตามความต้องการตลาดมากขึ้น ขณะเดียวกันก็ช่วยให้ประชาชนรับรู้และเข้าถึงบริการได้สะดวกขึ้น

การเข้าสู่สังคมสูงวัยของไทยจึงถือเป็นการเปลี่ยนผ่านเชิงโครงสร้างที่มีผลต่อเศรษฐกิจอย่างลึกซึ้ง หากได้รับการสนับสนุนอย่างเหมาะสม ยุคของ Silver Economy อาจกลายเป็นหนึ่งในกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทยในระยะยาว เปลี่ยนความท้าทายด้านประชากรให้เป็นโอกาสทางเศรษฐกิจที่สร้างการเติบโตได้อย่างยั่งยืนต่อไป