สภาพัฒน์ ห่วงคนไทยแยกภาพจริง กับ AI ไม่ออก

สภาพัฒน์ฯ รายงาน ภาวะสังคมไทย ไตรมาส 1 ปี 2568 พบปัญหาการร้องเรียนสินค้าและบริการของคนไทย เพิ่มขึ้นอย่างน่ากังวล และกระทบกับ “เงินในกระเป๋า” เราอย่างไม่รู้ตัว สะท้อน "ความไม่ไว้วางใจ" ในระบบเศรษฐกิจ ทั้งออนไลน์และออฟไลน์

โดยเพียง 3 เดือนแรก (ม.ค.-มี.ค.) ของปี 2568 การรับเรื่องร้องเรียนสินค้าและบริการ ของสำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.)  มีจำนวนถึง 8,052 เรื่อง ซึ่งเพิ่มขึ้นจากปีก่อน 39.2%  

ทั้งนี้ ประเภทสินค้าและบริการที่ได้รับร้องเรียนสูงสุด กระจุกตัว อยู่ในกลุ่ม สินค้าออนไลน์ 3,468 เรื่อง ส่วนใหญ่มาจากการขอคืนสินค้าและการไม่ได้รับความเป็นธรรมจากร้านค้า 

3 ปัญหาผู้บริโภค ร้องเรียน ที่ต้องเฝ้าระวัง   1.การใช้ AI ในการสร้างรูปภาพเพื่อการโฆษณาสินค้าหรือบริการ โดยพบว่า ในปี 2567 องค์กรต่าง ๆ มีการใช้ AI ในการสร้างรูปภาพเพื่อการโฆษณามากถึง 52% เพิ่มขึ้นจากปีที่ผ่านมาถึง 1.4 เท่าตัว

เช่น แอปพลิเคชันเดลิเวอรี่มีการอนุญาตให้ร้านค้าใช้ภาพ AI โฆษณาแทนภาพเมนูอาหารจริงได้ นอกจากนี้ ร้านค้าออนไลน์บางแห่งมีการสร้างภาพโปรโมทโดยใช้บุคคลมีชื่อเสียง/บุคลากรเฉพาะด้านในสาขาต่าง ๆ ซึ่งอาจเป็นการโฆษณาเท็จ/เกินจริง ซึ่งกว่า 67%ของผู้บริโภคแยกภาพจริงหรือภาพที่สร้างโดย AI ได้ยาก 

โดยประมาณ 20% ไม่สามารถแยกแยะได้เลย ส่งผลให้ผู้บริโภคกลุ่มดังกล่าวมีแนวโน้มที่จะตกเป็นเหยื่อมิจฉาชีพได้ง่ายขึ้นอีกด้วย จึงอาจจำเป็นต้องมีมาตรการกำกับควบคุมอย่างจริงจัง เช่น การกำหนดมาตรฐาน/แนวปฏิบัติสำหรับการใช้ AI ในการผลิตสื่อโฆษณา การตรวจสอบและเฝ้าระวังอย่างเข้มงวดควบคู่กับการส่งเสริมความรู้และความเข้าใจ แก่ประชาชนอย่างต่อเนื่อง 

2.เพจจองที่พักปลอมระบาดบนแพลตฟอร์มออนไลน์ โดยข้อมูลของกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ปี 2568 พบว่า หนึ่งในกลโกงของโจรออนไลน์ในช่วงสงกรานต์ คือ การหลอกจองที่พัก ซึ่งมักมีการใช้กลยุทธ์การหลอกลวงที่มีความแนบเนียนและน่าเชื่อถือ ส่งผลให้มีประชาชนตกเป็นเหยื่อจำนวนมาก

3.ปัญหาค่าบริการโรงพยาบาลเอกชนแพงเกินจริง สภาพัฒน์ฯ รายงานว่า จากข้อมูลของสภาองค์กรของผู้บริโภค ในปี 2568 พบตัวอย่างราคาเวชภัณฑ์ในโรงพยาบาลเอกชนที่สูงเกินจริง เช่น ค่าน้ำเกลือขนาด 1,000 มิลลิลิตร ที่ราคาในท้องตลาดอยู่ที่ 45 บาท แต่โรงพยาบาลเอกชนบางแห่งคิดราคาสูงถึง919 บาท สูงกว่าราคาตลาดถึง 20.4 เท่า 

สถานการณ์ข้างต้น สะท้อนถึงภาระค่าใช้จ่ายที่ประชาชนต้องแบกรับอย่างไม่เหมาะสม จึงควรมีการทบทวนมาตรการกำกับดูแลค่ารักษาพยาบาลที่แพงเกินจริง ตลอดจนมีการกำหนดกรอบราคากลางที่เป็นธรรมต่อผู้บริโภค