แหล่งท่องเที่ยวเชิงความรู้และอารยวัฒนธรรมของจังหวัดหวัดเชียงใหม่ ทั้งในตัวเมืองเก่าและรอบนอก มีมากมายหลายให้แห่งเลือกเรียนรู้ ทั้งในเชิงศิลปะ สถาปัตยกรรม ประเพณี วิถีชีวิตและอื่นๆ มีอยู่ที่หนึ่ง ซึ่งผมคิดว่าน่าจะเหมาะกับคนที่สนใจประวัติศาสตร์และอารยธรรมล้านนาในการสร้างบ้านแปงเมืองของเชียงใหม่ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน นั่นคือ "พิพิธภัณฑ์เรือนโบราณล้านนา" ซึ่งตั้งอยู่ภายในสำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ อันเป็นหน่วยงานหนึ่งของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ติดคันคลองชลประทานถนนรอบเมืองเชียงใหม่ สังเกตง่ายๆคือ อยู่ฝั่งตรงข้ามตลาดต้นพะยอม ที่คนมาเที่ยวเชียงใหม่รู้จักกันดีนั่นเอง "พิพิธภัณฑ์เรือนโบราณล้านนา" แห่งนี้ สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้จัดตั้งขึ้นเพื่ออนุรักษ์กลุ่มเรือนโบราณล้านนาและจัดแสดงในรูปแบบของพิพิธภัณฑ์เรือนโบราณล้านนา (The Lanna Traditional House Museum) เพื่อเป็นแหล่งศึกษาค้นคว้าด้านสถาปัตยกรรมและวิถีชีวิตล้านนา และเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของจังหวัดเชียงใหม่ พื้นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์ร่มรื่นด้วยต้นไม้ใหญ่ที่แผ่กิ่งก้านปกคลุมทั้งพื้นที่ทำให้การเดินเที่ยวชมเย็นสบายไม่ร้อน มีเส้นทางเดินสำหรับผู้พิการ พื้นที่ภายในปลูกหน้าเขียวชอุ่มดูสบายตา ที่ด้านข้างและด้านหลังของบ้านโบราณยังมีแปลงปลูกผักพืชสมุนไพรที่คนล้านนาในอดีตนิยมปลูกคู่กับบ้านทั้งไว้ทำกิน ทำยาและค้าขายอีกด้วย ปัจจุบัน พิพิธภัณฑ์มีเรือนโบราณล้านนา 8 หลัง และยุ้งข้าวล้านนา 4 หลัง ได้แก่ 1.เรือนทรงอาณานิคม(ลุงคิว) 2.เรือนชาวเวียงเชียงใหม่(พญาปงลังกา) 3.เรือนกาแล(อุ๊ยผัด) 4.เรือนกาแล(พญาวงศ์) 5.เรือนไทลื้อ(หม่อนตุด) 6. เรือนพื้นถิ่นล้านนา(อุ๊ยแก้ว) 7.เรือนพื้นถิ่นอำเภอแม่แตง 8.เรือนทรงปั้นหยา(อนุสารสุนทร) นอกจากนั้นยังมี “ยุ้งข้าวล้านนา” จำนวน 4 หลัง คือ 1.เรือนพญาวงศ์ 2.ยุ้งข้าวอำเภอสารภี 3.ยุ้งข้าวเปลือย 4.ยุ้งข้าวป่าซาง(นันทขว้าง) หลังจากจ่ายค่าเข้าชมแล้ว เราสามารถใช้สมาร์ทโฟนสแกนคิวอาร์โคดเพื่อดูประวัติและเส้นทางในการเดินชมได้เลย และก่อนเข้าเขตที่ตั้งบ้านโบราณ ก็จะมีป้ายแสดงแผนผังทางเดินให้เราอ่านศึกษาพร้อมกับวางแผนว่าจะดูบ้านหลังไหนก่อนก็ได้ ในกลุ่มอาคารและเรือนโบราณทั้งหมด แยกออกได้ 3 แบบ คือ แบบที่ 1 อาคารทรงล้านนาประยุกต์ที่สร้างขึ้นผสมผสานกับสถาปัตยกรรมแบบอื่นๆ เช่น บ้านหลังที่ 1 ที่เป็นสไตล์โคโลเนียล ซึ่งเป็นอาคารที่ได้รับรางวัลอาคารอนุรักษ์ดีเด่นในปี 2536 แบบที่ 2 คือ บ้านล้านนาโบราณของชนชั้นเจ้านายหรือคหบดี เช่น เรือนกาแล(พญาวงศ์) สังเกตง่ายๆ คือ มีพื้นที่ใช้สอยมาก ใหญ่โต อลังการทั้งวัตถุดิบในการสร้าง ทั้งแผ่นไม้ขนาดใหญ่ ลายสลักต่างๆ กาแลและซุ้มประตู แบบที่ 3 คือ บ้านของชนชั้นกลางหรือบ้านแบบชนบททั่วไป เช่น เรือนพื้นถิ่นอำเภอแม่แตง ที่สร้างเน้นการใช้สอยในแบบครอบครัวเป็นหลักและมีชานหรือเติ๋นบ้านเล็กน้อยเพื่อทำกิจกรรมนอกบ้านและต้อนรับแขก การได้มาเรียนรู้เชิงท่องเที่ยวในสถานที่ที่แสดงถึงอารยวัฒนธรรม ศิลปะและวัฒนธรรมของล้านนาแห่งนี้ ผมเชื่อว่า จะทำให้ได้รู้จัก เข้าใจ เข้าถึงและเชื่อมโยงกับจิตวิญญาณของชาวล้านนาที่ร่วมก่อร่างสร้างตัวจนเป็นหนึ่งเดียวกับประเทศไทยในปัจจุบัน แม้ว่าบางอย่างอาจจะสูญหายไปแล้ว แต่หลายอย่างๆก็ได้คงอยู่ให้เราได้ภาคภูมิใจในคุณค่าเหล่านั้นตลอดไป ที่น่าดีใจมาก คือ ในอนาคตเราจะได้เห็นบ้านโบราณหลังที่ 9 ซึ่งเป็นเรือนน้องใหม่ที่จะถูกสร้างขึ้น นั่นคือ “เรือนฝาไหล”(เรือนแม่นายคำเที่ยง) ภายใต้โครงการอนุรักษ์เรือนโบราณล้านนา ร่วมกับมหาวิทยาลัยเชียงใหม่และมูลนิธิจุมภฏพันธุ์ทิพย์การเดินทาง พิพิธภัณฑ์เรือนโบราณล้านนา ตั้งอยู่ภายใน สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ตรงข้ามตลาดต้นพะยอม ติดคลองชลประทาน ถ.ห้วยแก้ว ต.สุเทพ อ.เมือง จ.เชียงใหม่ เบอร์โทร : 05394 3626 เว็บไซต์ : http://art-culture.cmu.ac.thวันและเวลาทำการเปิดให้เข้าชม(ปิดทุกวันหยุดนักขัตฤกษ์) วันจันทร์ - วันศุกร์ เวลา 08.30 - 16.30 น. วันเสาร์ - วันอาทิตย์ เวลา 09.00 - 16.30 น.ค่าเข้าชม เด็ก/เยาวชน/นักเรียน/นักศึกษา 10 บาท(เด็กอายุต่ำกว่า 10 ปี ยกเว้นค่าเข้าชม) บุคคลทั่วไป 20 บาท