อนุสัญญาออตตาวา คืออะไร? ทำไมทุ่นระเบิดสังหาร นานาชาติร่วมแบน เพื่อยุติการใช้งาน 

“อนุสัญญาออตตาวา” หรือชื่อเต็มว่า “อนุสัญญาว่าด้วยการห้ามใช้ สะสม ผลิต และถ่ายโอนทุ่นระเบิดสังหารบุคคล และการทำลายทุ่นระเบิดดังกล่าว” เป็นสนธิสัญญาระหว่างประเทศที่มีจุดมุ่งหมายหลักเพื่อยุติการใช้ “ทุ่นระเบิดสังหารบุคคล”  (Anti-Personnel Landmines: APLs) ซึ่งเป็นอาวุธที่สร้างผลกระทบต่อพลเรือนอย่างร้ายแรงทั้งในยามสงครามและหลังสงคราม

อนุสัญญานี้ถูกเปิดให้ลงนามเมื่อวันที่ 3 ธันวาคม ค.ศ. 1997 ณ กรุงออตตาวา ประเทศแคนาดา และมีผลบังคับใช้ในวันที่ 1 มีนาคม ค.ศ. 1999

เหตุผลของการจัดทำ “อนุสัญญาออตตาวา” 

ทุ่นระเบิดสังหารบุคคลเป็นอาวุธที่มีต้นทุนต่ำ แต่สร้างความสูญเสียต่อชีวิตและทรัพย์สินมหาศาล แม้สงครามจะสิ้นสุดลงแล้ว ทุ่นระเบิดที่ยังคงฝังอยู่ในพื้นที่ต่างๆ ยังคงคร่าชีวิตและทำให้พลเรือนได้รับบาดเจ็บทุกปี โดยเฉพาะเด็กและชาวบ้านที่ไม่เกี่ยวข้องกับความขัดแย้ง จึงเกิดความเคลื่อนไหวในระดับนานาชาติเพื่อยุติการใช้และกำจัดอาวุธชนิดนี้

ข้อกำหนดสำคัญของอนุสัญญา

อนุสัญญาฉบับนี้กำหนดให้รัฐภาคีที่ลงนามจะต้อง

- ห้ามใช้ พัฒนา ผลิต ซื้อขาย ถ่ายโอน หรือเก็บรักษาทุ่นระเบิดสังหารบุคคล

- ทำลายทุ่นระเบิดที่มีอยู่ในคลังภายใน 4 ปี

- เคลียร์พื้นที่ที่มีการฝังทุ่นระเบิดภายใน 10 ปี (ขอขยายเวลาได้)

- รายงานต่อสหประชาชาติเกี่ยวกับปริมาณและสถานะของทุ่นระเบิดในความครอบครอง

- ให้ความร่วมมือและช่วยเหลือรัฐอื่นๆ เช่น การเก็บกู้ การฟื้นฟูผู้ประสบภัย และการสนับสนุนทางเทคนิค

“อนุสัญญาออตตาวา” นานาชาติเข้าร่วมเกือบทั่วโลก

จนถึงเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2024 มีประเทศเข้าร่วมเป็นภาคีแล้วถึง 164 ประเทศ คิดเป็นกว่า 80% ของประเทศทั่วโลก โดยมีเพียงประเทศเดียวที่ลงนามแต่ยังไม่ให้สัตยาบัน (หมู่เกาะมาร์แชลล์) และยังมีอีก 34 ประเทศที่ยังไม่เข้าร่วม เช่น สหรัฐอเมริกา รัสเซีย และจีน ซึ่งเป็นมหาอำนาจทางทหาร

แม้บางประเทศจะไม่เป็นภาคี แต่หลายประเทศเหล่านั้นได้แสดงท่าที “ปฏิบัติตามโดยสมัครใจ” เช่น หยุดผลิตทุ่นระเบิด ทำลายคลังที่มีอยู่ และไม่ใช้งานในทางปฏิบัติ อย่างไรก็ตาม ยังมีกลุ่มติดอาวุธนอกภาครัฐบางกลุ่มในบางประเทศที่ยังคงใช้อาวุธประเภทนี้ โดยเฉพาะระเบิดแสวงเครื่อง (IEDs) ที่เข้าข่ายลักษณะเดียวกับ APLs

“อนุสัญญาออตตาวา” มุ่งหวังการยุติ การใช้ทุ่นระเบิดสังหาร มีบทลงโทษหรือไม่?  

อนุสัญญาออตตาวามีบทบาทสำคัญในการสร้างบรรทัดฐานทางมนุษยธรรมระดับโลก และทำให้จำนวนการใช้ทุ่นระเบิดลดลงอย่างมากในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา รัฐภาคีได้ร่วมมือกันทำลายทุ่นระเบิดไปแล้วกว่า 50 ล้านลูก และมีหลายประเทศที่เคลียร์พื้นที่เสร็จสมบูรณ์แล้ว

แม้อนุสัญญานี้จะไม่มีหน่วยงานตรวจสอบหรือบทลงโทษโดยตรง แต่การร่วมมือของประชาคมโลก การรายงานความโปร่งใส และแรงกดดันจากสังคมระหว่างประเทศ ก็เป็นกลไกสำคัญในการผลักดันให้ประเทศต่างๆ ปฏิบัติตามหลักมนุษยธรรมนี้

อ้างอิง :  Arms Control Association