ไขปริศนา! ทำไม "ฤดูหนาว" เครื่องบินถึงบินต่ำ และเห็นบ่อยขึ้นเหนือฟากฟ้ากรุงเทพฯ?

ในช่วงปลายเดือนพฤศจิกายนของทุกปี ประเทศไทยก้าวเข้าสู่ฤดูหนาว ประชาชนในหลายพื้นที่ของกรุงเทพฯ และปริมณฑล มักจะสังเกตเห็นปรากฏการณ์ที่ไม่ปกติ นั่นคือ ภาพของเครื่องบินที่ดูเหมือนจะบินผ่านในระดับที่ต่ำลงอย่างเห็นได้ชัด และมีความถี่ในการบินที่บ่อยขึ้นกว่าช่วงเวลาอื่น ๆ ของปี
 
ปรากฏการณ์นี้ไม่ใช่เรื่องบังเอิญหรือความผิดพลาด แต่เป็นผลกระทบโดยตรงจากการเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาล นั่นคือ การเปลี่ยนทิศทางของลม ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อการใช้งานรันเวย์ของสนามบินและการกำหนดเส้นทางการบินอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

มวลอากาศเย็นจากจีน บังคับเปลี่ยนรันเวย์ตามหลักทวนลม
สาเหตุหลักของปรากฏการณ์นี้มาจากกระแสอากาศเย็นที่เริ่มพัดลงมาจากทางตอนบนของทวีปในช่วงฤดูหนาว ซึ่งเป็น มวลอากาศเย็นจากจีน หรือที่รู้จักกันในชื่อ ลมตะวันออกเฉียงเหนือ การเปลี่ยนทิศทางลมนี้เป็นตัวกำหนดทิศทางในการบินเข้า-ออกของอากาศยาน

ตามหลักการของอากาศพลศาสตร์และมาตรฐานความปลอดภัยของ องค์การการบินพลเรือนระหว่างประเทศ หรือ ICAO อากาศยานจะต้องบินขึ้นและร่อนลงในทิศทางทวนลม เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดและเป็นไปตามมาตรฐานความปลอดภัยระดับโลก การตัดสินใจใช้งานรันเวย์จึงต้องพิจารณา ลมผิวพื้น (Surface Wind) เป็นหลัก เมื่อทิศทางลมเปลี่ยน สนามบินจึงต้องเปลี่ยนรันเวย์ตามทิศทางลมโดยอัตโนมัติ ซึ่งสะท้อนหลักการที่ว่า ไม่มีใครบังคับลมได้เลย

เส้นทางบินใหม่ผ่านใจกลางเมืองเข้าสู่ดอนเมือง (Don Mueang)

ในช่วงฤดูหนาว ประมาณเดือนพฤศจิกายนถึงกุมภาพันธ์ ลมที่พัดมาจากทิศเหนือ หรือตะวันออกเฉียงเหนือได้บังคับให้ สนามบินดอนเมือง (Don Mueang) ต้องเปลี่ยนไปใช้ รันเวย์ 03 ซึ่งหันหน้าไปทางทิศเหนือ การใช้รันเวย์นี้ทำให้อากาศยานต้องบินทวนลมโดยมุ่งหน้าไปทางทิศ 03

ผลที่ตามมา คือ เครื่องบินที่กำลังลดระดับเข้าสู่ขั้นตอนสุดท้าย ของการลงจอด จะต้องใช้เส้นทางบินที่ลากผ่านใจกลางเมืองในระดับความสูงที่ต่ำลงกว่าปกติ ประชาชนที่อาศัยอยู่ในย่าน หลักสี่, แจ้งวัฒนะ, บางเขน, ดินแดง, วิภาวดี, และสวนจตุจักร จึงเห็นภาพเครื่องบินบินผ่านเหนือหลังคาบ้านในระยะที่ใกล้ชิดมากขึ้น

ผลกระทบด้านความถี่และเสียงรบกวน

การเปลี่ยนทิศทางการบินเข้า-ออกตามทิศทางลม ทำให้พื้นที่ที่มีอากาศยานบินผ่านเหนือชุมชนเปลี่ยนไปเป็นการชั่วคราว ส่งผลให้ประชาชนในเส้นทางบินใหม่นี้สังเกตว่ามีอากาศยานบินผ่านบ่อยขึ้นและอาจเกิดเสียงรบกวนเพิ่มขึ้น

เส้นทางการบินขาเข้าลงจอดจะผ่านพื้นที่สำคัญ เช่น สมุทรปราการ, เขตพระโขนง, เขตคลองเตย, เขตสวนหลวง, เขตวัฒนา, เขตห้วยขวาง, เขตดินแดง, เขตบางเขน, และเขตหลักสี่

เส้นทางการบินขาออกขึ้นบิน มักจะผ่านเขตสายไหม, เขตหลักสี่, รังสิต, และปทุมธานี

อย่างไรก็ตาม หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น สำนักงานการบินพลเรือนแห่งประเทศไทย (CAAT) ร่วมกับบริษัท วิทยุการบินแห่งประเทศไทย จำกัด ได้ดำเนินการออกแบบเส้นทางการบินที่เหมาะสมขึ้น (Noise Abatement Departure Procedures) เพื่อลดเสียงรบกวนเหนือชุมชน รวมถึงการกำหนดเขตปลอดเสียง (Noise Sensitive Zones) และควบคุมไม่ให้อากาศยานที่มีระดับเสียงดังเกินมาตรฐานสากลทำการบิน เพื่อมุ่งมั่นลดผลกระทบด้านเสียงโดยไม่ลดมาตรฐานความปลอดภัย

ปรากฏการณ์เครื่องบินบินต่ำในฤดูหนาวจึงเป็นผลลัพธ์โดยตรงของการปรับตัวตามธรรมชาติและหลักการสากลด้านความปลอดภัยในการบิน เปรียบเสมือน การปรับใบเรือของเรือสำเภา ที่ต้องหันหัวเรือและปรับทิศทางเพื่อรับลมที่เปลี่ยนไปตามฤดูกาล เพื่อให้การเดินทางเป็นไปอย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพสูงสุด แม้ว่าเส้นทางที่ต้องแล่นผ่านจะแตกต่างไปจากเดิมก็ตาม