เจ้าสามพระยา หรือพระนามอย่างเป็นทางการคือ สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 แห่งกรุงศรีอยุธยา เป็นกษัตริย์เชื้อสายราชวงศ์สุพรรณภูมิที่ได้เข้ามาครองอาณาจักรอยุธยาในราวครึ่งหลังของพุทธศตวรรษที่ 20 โดยครองราชต่อจากผู้เป็นพระราชบิดา คือ สมเด็จพระนครินทราธิราช หรือ เจ้านครอินทร์ พระมหากษัตริย์กรุงศรีอยุธยาผู้มีความสัมพันธไมตรีอันดีกับทางราชวงศ์จีน สมเด็จพระนครินทราธิราช เป็นพระมหากษัตริย์ที่มีความสามารถพระองค์หนึ่งในประวัติศาสตร์อยุธยาครับ เฉกเช่นเดียวกันกับพระมหากษัตริย์อยุธยาพระองค์อื่น ๆ แต่ในช่วงต้นของประวัติศาสตร์กรุงศรีอยุธยานั้น มีความพยายามขยายดินแดนออกไปมากมายในทุกทิศทาง แต่ ยังไม่เคยมีพระมหากษัตริย์พระองค์ใดก่อนหน้า สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 หรือ เจ้าสามพระยา ที่จะขยายอำนาจเข้าไปตีเมืองศรียโศธรปุระ หรือ นครวัดได้นั่นเอง แต่ตัวของเจ้าสามพระยาทำได้เช่นไร เชิญลองติดตามอ่านกันดูเลยครับ หลังการสิ้นพระชนม์ลงของสมเด็จพระนครินทราธิราช พระราชโอรสสามพระองค์ของพระองค์ คือ เจ้าอ้ายพระยา เจ้ายี่พระยา และเจ้าสามพระยา ซึ่งเป็นสามโอรสที่ถูกส่งไปปกครองเมืองต่าง ๆ ได้กลับมาที่อยุธยาครับ แต่ เจ้าอ้ายพระยาซึ่งแต่เดิมมีสถานะที่จะได้ขึ้นครองราชสมบัติต่อจากพระราชบิดา กลับต้องมาแย่งราชบัลลังก์กับเจ้ายี่พระยาผู้เป็นน้อง เพราะเจ้ายี่พระยาก็ทรงอยากได้ราชบัลลังก์เช่นกัน สุดท้ายทั้งสองพระองค์ได้ต่อสู้โดยการทำยุทธหัตถีและสิ้นพระชนม์ลงพร้อมกัน บัลลังก์จึงตกแก่เจ้าสามพระยาผู้เป็นน้องสุด หลังการขึ้นครองราชย์ของเจ้าสามพระยานั้น พระองค์ทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวัดราชบุณ หรือ วัดราชบูรณะขึ้น เพื่อถวายแด่สมเด็จพระนครินทราธิราชผู้เป็นบิดา และสร้างสถูปให้พระเชษฐาทั้งสองที่สวรรคตบริเวณเชิงสะพานป่าถ่านเช่นกัน ภาพมุมสูงวัดราชบูรณะ สร้างในสมัยเจ้าสามพระยา https://unsplash.com/photos/0H4xugLX_G8หลาย ๆ รัชกาลก่อนหน้านี้ มีความพยายามจะขยายอำนาจออกไปทางตะวันออก ซึ่งเป็นเขตอิทธิพบของขอมแต่เดิมครับ และเชื่อได้เลยว่า หลังการสถาปนากรุงศรีอยุธยาเมื่อปี พ.ศ.1893 กษัตริย์อยุธยาทุกพระองค์มีความต้องการจำสร้างอยุธยาให้ยิ่งใหญ่ โดยต้องการเป็นศูนย์กลางจักรวาลตามความเชื่อแต่เดิม แต่ก่อนอยุธยาจะเกิด เมืองที่มีสถานะเป็นศูนย์กลางจักรวาลนั้น คือ เมืองศรียโศธรปุระ หรือ นครวัดนั่นเองครับ โดยพระมหากษัตริย์อยุธยาก่อนหน้านี้เข้าใจว่าก็คงคิดการจะไปตีเมืองต่าง ๆ เช่นกัน ก็ทรงทำได้สำเร็จ แต่ยังไม่มีกษัตริย์พระองค์ใดทำสำเร็จในการไปตีนครวัดแค่นั้นเองครับแต่ในรัชกาลของ สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 หรือ เจ้าสามพระยา มีหลักฐานปรากฏชัดเจน คือ จารึกขุนศรีไชยราชมงคลเทพ ที่เป็นจารึกในปี พ.ศ.1974 ทรงตั้งขุนนางอย่างขุนศรีไชยราชมงคลเทพให้ไปตีเมืองพิมายและพนมรุ้งไว้คอยท่า แล้วจึงยกทัพกลับมา โดยตัวของสมเด็จพระบรมราชาธิราชนั้น ก็ทรงยกทัพไปเอาเมืองนครหลวง หรือที่เรียกว่า เมืองศรียโศธรปุระ ดังปรากฏความในพระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐที่ตรงกับในจารึกว่า "...ศักราช ๗๙๓ กุนศก (พ.ศ.๑๙๗๔) สมเด็จพรบรมราชาเจ้าเสด็จไปเอาเมืองนครหลวงได้ แลท่านจึงให้พระราชกุมารท่าน พรนครอินทเจ้า เสวยราชสมบัติ ณ เมืองนครหลวงนั้น ครั้งนั้นท่านจึงให้พรญาแก้ว พรญาไท แลรูปภาพทั้งปวง มายังพรณครศรีอยุทธยา ฯ ....'' วัดมหาธาตุ หลังได้ชัยเหนือเมืองนครวัด ได้มีการนำรูปสัตว์สำริดจากนครวัดมาประดับไว้ที่วัดแห่งนี้ จากหลักฐานที่ปรากฏ ทั้งจารึกและพงศารดารกรุงเก่า สอดรับกันและกล่าวถึงเลขศักราชได้ตรงกัน ทำให้เข้าใจได้ชัดเจนว่า เป็นเรื่องจริงที่ในรัชกาลของเจ้าสามพระยาทรงเอาเมืองนครวัดได้สำเร็จจริง ๆ เป็นรัชกาลแรกที่ทรงทำได้สำเร็จ และได้ทรงกวาดต้อนเอาทั้งทรัพย์และไพร่ทาสต่าง ๆ เทครัวลงมากรุงศรีอยุธยาเป็นอันมาก การกระทำของเจ้าสามพระยานั้น ทำให้อำนาจอยุธยาแผ่ขยายออกไปกว้างไกลและเป็นปึกแผ่นอย่างมากมาย โดยยังไม่รวมกับที่อยุธยาในสมัยของพระองค์นั้นทรงสามารถแทรกแซงการเมืองสุโขทัย และสามารถนำเอาสุโขทัยมาเป็นเมืองประเทศราชของอยุธยาได้อย่างเป็นทางการแล้ว การเสด็จไปตีเอาเมืองนครหลวงได้นั้น ทำให้สถานะศูนย์กลางจักรวาล ที่แต่เดิมมีอยุธยา (ซึ่งอ้างสถานะนี้หลังนครวัด) ได้กลายเป็นศูนย์กลางจักรวาลทางความเชื่ออย่างร้อยเปอร์เซ็นต์ และการได้กำลังคนมาเติมพระนครอยุธยาอีกร่วมเเสนคนครับ. วัดพระศรีสรรเพชญ์ สร้างโดยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ผู้มีศักดิเป็นหลานของเจ้าสามพระยา https://bit.ly/2VUENM9 จากทั้งหมดที่กล่าวมานี้ แสดงให้เห็นครับว่า กรุงศรีอยุธยาในช่วงครึ่งหลังของพุทธศตวรรษที่ 20 มีอำนาจและกำลังคนอย่างมาก มากพอที่จะตีอดีตเมืองที่เคยเป็นความเชื่อว่า คือศูนย์กลางของจักรวาล ให้แตกได้ลงได้ และย้ายศูนย์จักรวาลนั้นมาอยู่ที่กรุงศรีอยุธยาอย่างสมบูรณ์แบบ และจากสิ่งที่ปรากฏนี้ ทำให้เห็นว่า สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 หรือ เจ้าสามพระยานั้น เป็นพระมหากษัตริย์อยุธยาที่มีความสามารถมากอีกพระองค์หนึ่งเลยครับ แต่ในประวัติศาสตร์จากตำราเรียนไม่ได้กล่าวถึงพระองค์มากพอ แต่ในประวัติศาสตร์จากความเป็นจริง ศิลาจารึกขุนศรีไชยราชมคลเทพ พงศาวดารกรุงเก่าฉบับหลวงประเสริฐ แสดงให้เห็นชัดเจนครับว่า "เจ้าสามพระยา" คือกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่แห่งอยุธยา และเป็น "ผู้ปราบนครหลวง (นครวัด)" ให้อย่างราบคาบ อ้างอิงบทความหนังสือประวัติศาสตร์อยุธยาจากจารึก จารึกสมัยอยุธยา : รองศาสตราจารย์ ศานติ ภักดีคำเครดิตภาพหน้าปก https://unsplash.com/