รู้จัก "ไลบีเรีย" อยู่ที่ไหน? ทำไมได้ฉายาว่า "Little America"?

เพิ่งมีประเด็นร้อนไป เมื่อประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ กล่าวชื่นชมการใช้ภาษาอังกฤษของประธานาธิบดีแห่งไลบีเรีย

ทรัมป์: ภาษาอังกฤษของคุณก็ยอดเยี่ยมจริง ๆ ไพเราะมากเลย คุณไปเรียนมาจากที่ไหน? คุณได้รับการศึกษาจากที่ไหน? จากไลบีเรียเหรอ?

โบอาไค (ปธน.ไลบีเรีย): ครับ ท่าน

ทรัมป์: อ้อ น่าสนใจมากเลย ภาษาอังกฤษของคุณเพราะจริง ๆ ดีกว่าคนแถวนี้เสียอีก

แต่เรื่องนี้กลับกลายเป็นดรามาใหญ่โต.. ว่าชม หรือเหยียดกันแน่?

หลายคนเห็นธงไลบีเรีย ก็อาจถึงคราวสับสนเลย เพราะแทบจะถอดแบบกันออกมากับธงสหรัฐฯ  ทำไมถึงเป็นเช่นนั้น  วันนี้ มาทำความรู้จัก “ไลบีเรีย” ประเทศเล็ก ๆ ในแอฟริกาตะวันตก ที่ได้ฉายาว่า “Little America” หรือ “อเมริกาน้อย” แห่งแอฟริกากัน

ประเทศไลบีเรีย (Liberia) ก่อตั้งขึ้นในปี 1822 ในฐานะอาณานิคมสำหรับทาสชาวอเมริกันผิวดำที่ได้รับอิสรภาพ เนื่องจากชาวอเมริกันผิวขาวในขณะนั้นต้องการจัดการกับสิ่งที่พวกเขามองว่าเป็น “ปัญหา” ซึ่งก็หมายถึง การมีอยู่ของคนผิวดำในสหรัฐอเมริกา หลังจากที่ระบบทาสสิ้นสุดลง

ไลบีเรีย มีประชากรราว 5.5 ล้านคน ตั้งอยู่ทางชายฝั่งแอฟริกาตะวันตก มีพรมแดนติดกับเซียรา ลีโอน, กินี, ไอวอรีโคสต์ 

ไลบีเรีย เป็นสาธารณรัฐในปี 1847 จึงเป็นสาธารณรัฐที่เก่าแก่ที่สุดของแอฟริกา และไลบีเรียถูกมองว่า เป็นประเทศที่กำหนดชะตาชีวิตของตัวเองแห่งแอฟริกา เพราะไม่เคยตกเป็นอาณานิคมของชาติยุโรป เคียงคู่มากับเอธิโอเปีย 

ไลบีเรียก่อตั้งขึ้นได้อย่างไร?

เมื่อครั้งที่ขบวนการต่อต้านทาสได้เริ่มต้นขึ้นในสหรัฐฯ เมื่อปี 1822 ทำให้มีกลุ่มของคนที่เคยเป็นทาส 86 คน ล่องเรือไปขึ้นฝั่งที่ท่าเรือในกรุงมอนโรเวีย เมืองหลวงของไลบีเรียในปัจจุบัน 

สมัยการเลิกทาสในสหรัฐฯ กลุ่มคนขาวยังคงกังวลว่ากลุ่มคนดำจะเป็นภัยคุกคามต่อประเทศ ทำให้ชาวอเมริกันผิวดำจำนวนมาก ที่แม้จะหลุดออกจากการเป็นทาสแล้ว แต่ยังไม่สามารถเข้าถึงความเท่าเทียมในสังคมอเมริกัน จึงเลือกที่จะไปตั้งถิ่นฐานใหม่ที่แอฟริกาตะวันตก 

โจเซฟ เจนกินส์ โรเบิร์ต ชาวแอฟริกัน-อเมริกันที่อพยพมายังไลบีเรียในปี 1829 และกลายมาเป็นนักการเมือง ได้รับเลือกให้เป็นประธานาธิบดีของประเทศใหม่นี้ ก่อนที่จะเป็นสาธารณรัฐในปี 1847

แต่ก็ใช่ว่า มาถึงแล้วจะอยู่ได้อย่างสงบสุขเลย เพราะผู้นำชนเผ่าพื้นเมืองกลับต่อต้านความพยายามของชาวอเมริกันที่จะซื้อที่ดิน  แต่ประเทศใหม่นี้ก็ถูกก่อตั้งขึ้น หลังจากนายทหารเรือของสหรัฐฯ บังคับให้ผู้นำท้องถิ่นขายที่ดินผืนหนึ่งให้กับสมาคมอพยพชาวอเมริกัน (ACS) เมืองหลวงของประเทศจึงได้รับการตั้งชื่อว่า “มอนโรเวีย” ตามชื่อของประธานาธิบดีคนที่ 5 ของสหรัฐฯ เจมส์ มอนโร ซึ่งเป็นผู้จัดหาเงินทุนจากรัฐบาลเพื่อสนับสนุนโครงการนี้

มีการประมาณว่าระหว่างปี 1820 ถึง 1861 มีชาวอเมริกันผิวดำที่เคยตกเป็นทาสราว 12,000 คน อพยพมายังไลบีเรีย

ธงสหรัฐฯ vs. ธงไลบีเรียธงชาติไลบีเรีย แทบจะถอดแบบออกมาจากธงสหรัฐฯ ด้วยแถบสีขาว-น้ำเงิน และดาวสีขาว 1 ดวง ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ว่า ไลบีเรีย เป็นสาธารณรัฐแห่งแรกของแอฟริกา

ซึ่งคนออกแบบธงไลบีเรีย เป็นผู้หญิงผิวดำ 7 คน ที่ล้วนเกิดในอเมริกา

ประชากรมาจากไหน?

ชาวแอฟริกัน-อเมริกัน และบรรพบุรีของพวกเขา (Americo-Liberians) ครองอำนาจในรัฐบาลไลบีเรีย อันเป็นผลมาจากความเกี่ยวโยงกับรัฐบาลสหรัฐฯ ทำให้สามารถดำเนินการค้าขายมาได้เรื่อย ๆ จนกระทั่งเกิดการยึดอำนาจโดยกองทัพ ในปี 1980

แต่ชาวแอฟริกัน-อเมริกัน เป็นเพียงประชากรส่วนน้อยเท่านั้น ประชากรส่วนใหญ่เป็นชนเผ่าพื้นเมืองที่อพยพมาจากพื้นที่ต่าง ๆ ของแอฟริกาตะวันตกนับตั้งแต่ยุคกลาง

ภาษาทางการที่ไลบีเรียใช้?

ภาษาอังกฤษ เป็นภาษาราชการของไลบีเรีย จากการที่ชาวอเมริกัน-ไลบีเรีย ครองอำนาจในการเมืองมาโดยตลอด  แต่ก็มีภาษาชนเผ่าอีกกวา 20 ภาษาด้วยเช่นกัน เช่น ภาษา Mande, Kwa, Mel ในกลุ่มภาษาไนเจอร์-คองโก 

สงครามกลางเมือง

ไลบีเรียเผชิญกับสงครามกลางเมืองใหญ่ ๆ ถึง 2 ครั้งในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมา อันเป็นผลมาจากความแตกแยกของกลุ่มชาติพันธุ์

สงครามแรกเริ่มขึ้นในปี 1989 เมื่อ ชาร์ลส์ เทย์เลอร์ จากกลุ่มปลดปล่อยทาสอเมริกัน ได้ลุกขึ้นมาต่อต้าน ซามูเอล โด ผู้ก่อรัฐประหาร ยึดอำนาจจากรัฐบาลของอเมริกัน-ไลบีเรีย เมื่อปี 1980  .. ทำให้สงครามครั้งนั้น มีประชาชนเสียชีวิตมากกว่า 200,000 คน พลัดถิ่นอีกหลายล้านคน

ถัดมาในปี 1999 ก็เกิดสงครามกลางเมืองครั้งที่ 2 เมื่อกลุ่มกบฏ Liberians United for Reconciliation and Democracy (LURD) ได้ลุกขึ้นต่อต้านรัฐบาลเทย์เลอร์ โดยได้รับการสนับสนุนจากกินี นำมาสู่การลี้ภัยของเทย์เลอร์ ก่อนที่จะถูกตัดสินว่าเขาละเมิดสิทธิมนุษยชน และก่ออาชญากรรมสงคราม ในปี 2003 จึงถูกตัดสินโทษจำคุก 50 ปี

สถานการณ์ปัจจุบันในไลบีเรีย?

แม้จะเคยผ่านสงครามกลางเมืองมา 2 ครั้ง แต่หลังจากนั้น ไลบีเรียก็มีสถานการณ์การเมืองที่มีสเถียรภาพอย่างมาก และเพิ่งมีการเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตยในปี 2017 ที่มีการเปลี่ยนผ่านอำนาจอย่างสันติที่สุด นับตั้งแต่ปี 1944

โจเซฟ โบอาไค ได้รับเลือกตั้งเป็นประธานาธิบดีเมื่อปี 2023 ด้วยคะแนนเสียง 50.64% มีวาระดำรงตำแหน่ง 6 ปี 

ไลบีเรียยังคงมีความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกับสหรัฐฯ โดยเฉพาะเรื่องของผู้ถือ “กรีนการ์ด”  แต่ผลจากการตัดงบประมาณความช่วยเหลือของสหรัฐฯ ก็ส่งผลกระทบอยู่ไม่น้อย