แหนเป็ดเล็ก ในบ่อเลี้ยงปลา ช่วยเพิ่มออกซิเจนในน้ำไหม | บทความโดย Pchalisa แหนเล็กหรือที่เรียกกันทั่วไปว่า “แหนเป็ดเล็ก” เป็นพืชลอยน้ำขนาดเล็กชนิดหนึ่งค่ะ จัดอยู่ในวงศ์ Lemnaceae ที่มีลักษณะเด่นคือ ขนาดเล็ก: มีขนาดเล็กมากจนอาจมองเห็นเป็นจุดสีเขียวเล็กๆ ลอยอยู่บนผิวน้ำ การเจริญเติบโต: มีเจริญเติบโตได้เร็วและขยายพันธุ์ได้อย่างรวดเร็วในน้ำนิ่งที่มีธาตุอาหารอุดมสมบูรณ์ ประโยชน์: มีประโยชน์หลายด้าน เช่น อาหารสัตว์: เป็นอาหารโปรตีนสูงสำหรับสัตว์น้ำและสัตว์ปีก เช่น ปลา เป็ด ห่าน บำบัดน้ำเสีย: ช่วยดูดซับสารอาหารส่วนเกินในน้ำ ทำให้คุณภาพน้ำดีขึ้น ปุ๋ย: เมื่อตายลงจะกลายเป็นปุ๋ยหมักที่มีคุณค่าทางอาหารสูง แหนเป็ดเล็กไม่มีราก ลำต้นและใบที่แท้จริง แต่ส่วนที่เราเห็นเป็นแผ่นสีเขียวๆ นั้นคือใบ ที่มีการขยายพันธุ์ได้ทั้งแบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ ซึ่งโดยส่วนใหญ่จะขยายพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศโดยการแตกหน่อ แหนเป็ดเล็กไม่มีอายุที่แน่นอนค่ะ เพราะเป็นพืชที่เจริญเติบโตและขยายพันธุ์อย่างรวดเร็ว โดยการแตกหน่อออกเป็นวิธีการมีต้นใหม่ๆ ตลอดเวลา ดังนั้นแทนที่จะนับอายุของต้นแหนเป็ดเล็กแต่ละต้น เราจะพูดถึงอัตราการเจริญเติบโต หรือระยะเวลาในการเพิ่มปริมาณมากกว่านะคะ โดยปัจจัยที่ส่งผลต่ออัตราการเจริญเติบโตของแหนเป็ดเล็ก ได้แก่ ปริมาณแสง: แหนเป็ดเล็กต้องการแสงแดดในการสังเคราะห์แสงเพื่อเจริญเติบโต อุณหภูมิ: อุณหภูมิที่เหมาะสมจะช่วยให้แหนเป็ดเล็กเจริญเติบโตได้ดีค่ะ ธาตุอาหาร: แร่ธาตุต่างๆ ในน้ำ เช่น ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส จะเป็นอาหารให้แหนเป็ดเล็ก พื้นที่: หากมีพื้นที่ผิวน้ำมาก แหนเป็ดเล็กก็จะขยายพันธุ์ได้มากขึ้นค่ะ หลายคนอาจกำลังสงสัยว่า เราสามารถนำแหนเป็ดเล็กมาใส่บ่อปลาได้ไหม? ต้องบอกว่าได้ค่ะ โดยที่นี่ผู้เขียนได้แนะนำให้น้องสาวนำแหนเป็ดเล็กมาใส่ในบ่อเลี้ยงปลาดุกค่ะ ที่โดยทั่วไปแล้วการใช้แหนเป็ดเล็กในบ่อเลี้ยงปลาจะช่วยให้ระบบนิเวศในบ่อมีความสมดุลมากขึ้น แต่ก็อาจมีผลกระทบบางประการที่ต้องระวัง ดังนี้ 1. ช่วยบำบัดน้ำเสีย แหนเป็ดเล็กจะดูดซับสารอาหารส่วนเกินในน้ำค่ะ เช่น ไนเตรต และฟอสเฟต จึงช่วยลดปริมาณของเสียในน้ำและทำให้น้ำสะอาดขึ้น โดยไนเตรตและฟอสเฟตเกิดจาก การขับถ่ายของปลาดุก ปลาดุกขับถ่ายของเสียออกมาในรูปของแอมโมเนีย ซึ่งเป็นสารพิษต่อปลา เมื่อแอมโมเนียสัมผัสกับออกซิเจนในน้ำ จะถูกแบคทีเรียเปลี่ยนรูปเป็นไนไตรท์และไนเตรตตามลำดับค่ะ การย่อยสลายอินทรียวัตถุ: อาหารที่เหลือและซากพืชซากสัตว์ที่ตกค้างในบ่อ จะถูกแบคทีเรียย่อยสลายให้เป็นแอมโมเนีย และผ่านกระบวนการเปลี่ยนรูปเป็นไนไตรท์และไนเตรตอีกเช่นเดียวกันค่ะ หากมีการใช้ปุ๋ยในบริเวณใกล้เคียงบ่อเลี้ยงปลาดุก ซึ่งกรณีนี้ผู้เขียนหมายถึงบ่อเลี้ยงปลาดุกขนาดใหญ่ตามพื้นที่ทางการเกษตรนะคะ โดยปุ๋ยเหล่าก็อาจไหลบ่าลงสู่บ่อ และทำให้ปริมาณไนเตรตเพิ่มสูงขึ้นตามมาค่ะ อาหารที่ให้ปลาดุกมีฟอสเฟตเป็นส่วนประกอบ เมื่อปลาดุกกินอาหารเข้าไปและขับถ่ายออกมา ฟอสเฟตก็จะถูกปล่อยออกมาในน้ำ การสลายตัวของอินทรียวัตถุ ซากพืชซากสัตว์ที่ตายลงในบ่อ จะถูกย่อยสลายและปล่อยฟอสเฟตออกมา การไหลบ่าของปุ๋ย ปุ๋ยที่ใช้ในภาคการเกษตรมักมีฟอสเฟตเป็นส่วนประกอบ เมื่อปุ๋ยเหล่านี้ไหลบ่าลงสู่แหล่งน้ำ ก็จะทำให้ปริมาณฟอสเฟตในน้ำเพิ่มสูงขึ้น 2. เพิ่มปริมาณออกซิเจนในน้ำ ในระหว่างการสังเคราะห์แสงช่วงกลางวัน แหนเป็ดเล็กจะปล่อยออกซิเจนออกมา จึงช่วยเพิ่มปริมาณออกซิเจนในน้ำ ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการเจริญเติบโตของปลาค่ะ 3. เป็นอาหารเสริมสำหรับปลา แหนเป็ดเล็กอุดมไปด้วยโปรตีนและวิตามิน ซึ่งสามารถเป็นอาหารเสริมที่ดีสำหรับปลาดุก ช่วยให้ปลาดุกเจริญเติบโตได้ดีขึ้นค่ะ เพราะปลาดุกกินแหนเป็ดเล็กได้ค่ะ 4. ลดต้นทุนการผลิต การใช้แหนเป็ดเล็กเป็นอาหารเสริมสามารถช่วยลดต้นทุนในการซื้ออาหารเม็ดได้นะคะ อย่างไรก็ตามหากปล่อยให้มีแหนเป็ดเล็กมากเกินไป อาจทำให้เกิดปัญหาในบ่อได้ค่ะ เช่น ทำให้ออกซิเจนในน้ำลดลง ถึงแม้ว่าแหนเป็ดเล็กจะปล่อยออกซิเจนออกมาในระหว่างการสังเคราะห์แสงในเวลากลางวัน แต่ในเวลากลางคืนแหนเป็ดเล็กจะหายใจเหมือนสิ่งมีชีวิตอื่นๆ คือ ดูดซับออกซิเจนในน้ำไปใช้ในการหายใจ ทำให้ปริมาณออกซิเจนในน้ำลดลงค่ะ เกิดการย่อยสลายของแหนเป็ดเล็ก เมื่อแหนเป็ดเล็กตายลง จะเกิดกระบวนการย่อยสลายโดยแบคทีเรีย ซึ่งกระบวนการนี้จะใช้ออกซิเจนในน้ำไปในการย่อยสลาย ทำให้ปริมาณออกซิเจนลดลงยิ่งขึ้น การบดบังแสง: เมื่อแหนเป็ดเล็กปกคลุมผิวน้ำทั้งหมด จะทำให้แสงแดดส่องลงไปในน้ำได้น้อยลง พืชน้ำชนิดอื่นๆ ที่อยู่ในน้ำก็จะสังเคราะห์แสงได้น้อยลงตามไปด้วย ส่งผลให้ออกซิเจนในน้ำลดลงค่ะ ในบ่อมีความต้องการออกซิเจนสูง ทั้งแหนเป็ดเล็กและจุลินทรีย์ที่อาศัยอยู่ในน้ำ รวมถึงปลาดุก ต่างก็ต้องการใช้ออกซิเจนในการดำรงชีวิต เมื่อมีแหนเป็ดเล็กจำนวนมาก จะทำให้เกิดการแข่งขันในการใช้ออกซิเจน ทำให้ปริมาณออกซิเจนในน้ำลดลงค่ะ ซึ่งผลกระทบจากปริมาณออกซิเจนในน้ำที่ลดลงจะทำให้ปลาดุกขาดอากาศหายใจ: ปลาดุกต้องการออกซิเจนในการหายใจ หากปริมาณออกซิเจนในน้ำลดลง ปลาดุกก็จะตายค่ะ และเมื่อออกซิเจนในน้ำลดลง แบคทีเรียที่ใช้ออกซิเจนในการหายใจจะลดจำนวนลง แต่แบคทีเรียที่ไม่ใช้ออกซิเจน จะเพิ่มจำนวนขึ้น ซึ่งสถานการณ์นี้จะทำให้เกิดน้ำเน่าเสียค่ะ ดังนั้นการนำแหนเป็ดเล็กมาใส่ในบ่อเลี้ยงปลา มีความจำเป็นต้องใส่ในปริมาณที่เหมาะสม ที่เราควรปล่อยให้มีแหนเป็ดเล็กในปริมาณที่เหมาะสม ก็เพื่อไม่ให้มีปริมาณมากเกินไปจนปกคลุมผิวน้ำค่ะ ที่ควรมีการควบคุมปริมาณของแหนเป็ดเล็กอย่างสม่ำเสมอ ด้วยการควรหมั่นกำจัดแหนเป็ดเล็กที่เกินความจำเป็น เพื่อให้แสงแดดส่องถึงน้ำได้ และควรตรวจสอบคุณภาพของน้ำในบ่อเป็นประจำ เพื่อให้แน่ใจว่าน้ำมีคุณภาพที่เหมาะสมสำหรับการเลี้ยงปลานะคะ ในกรณีจำเป็นสามารถใช้เครื่องเติมอากาศเพื่อเพิ่มปริมาณออกซิเจนในน้ำได้ค่ะ และต้องมีการเปลี่ยนถ่ายน้ำเป็นประจำจะช่วยลดปริมาณของเสียในน้ำและเพิ่มปริมาณออกซิเจนในน้ำค่ะ และนั่นคือแนวทางในการนำใช้ประโยชน์จากแหนเป็ดเล็กรูปแบบหนึ่งค่ะ ที่จะเห็นได้ว่า แหนเป็ดเล็กสามารถนำมาใส่ในบ่อเลี้ยงปลาได้ แต่ต้องมองภาพให้ออกว่าแบบไหนคือสิ่งที่เหมาะสมนะคะ ซึ่งถ้าจะให้ผู้เขียนแนะนำแบบง่ายๆ ก็คือ ให้ตักแหนเป็ดเล็กมาจากธรรมชาติแค่เพียงเล็กน้อยก็พอ จากนั้นมาควบคุมสภาวะในบ่อเลี้ยงปลา เพื่อกระตุ้นให้แหนเป็ดเล็กเพิ่มจำนวนค่ะ และเอาประโยชน์จากคุณสมบัติของแหนเป็ดเล็กในระหว่างนั้น ในขณะที่ก็มีการตักแหนเป็ดเล็กออกจากบ่อเป็นประจำ ซึ่งการทำแบบนี้เป็นวิธีที่ง่ายและได้ผลที่สุด แต่ต้องทำอย่างสม่ำเสมอค่ะ ซึ่งผู้เขียนหวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์กับคุณผู้อ่านไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง หากชอบบทความแบบนี้อีก ก็อย่าลืมกดติดตามหรือกดบุ๊กมาร์กหน้าโปรไฟล์ไว้นะคะ เพราะจะได้ไม่พลาดบทความใหม่ๆ ที่จะได้นำมาเผยแพร่ในเร็วๆ นี้ค่ะ เครดิตภาพประกอบบทความ ภาพหน้าปกและภาพประกอบเนื้อหาโดยผู้เขียน ออกแบบภาพหน้าปกใน Canva เกี่ยวกับผู้เขียน ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล จบการศึกษา : พยาบาลศาสตรบัณฑิต (B.N.S.) จากวิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม กระทรวงสาธารณสุข และสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต (อนามัยสิ่งแวดล้อม); M.P.H. (Environmental Health) จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น มีความสนใจและประสบการณ์เกี่ยวกับ : สุขภาพ จิตวิทยาเชิงบวก การจัดการน้ำเสียและสิ่งปฏิกูล บทความอื่นที่น่าสนใจโดย Pchalisa https://news.trueid.net/detail/4LBgBx4zMbQe https://news.trueid.net/detail/Lm6zGkPP6JXm https://news.trueid.net/detail/nAmByKanyad0 เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !