ประเทศอินเดียนั้นมีดินแดนที่กว้างใหญ่และด้วยความที่มีดินแดนที่กว้างใหญ่นี้ทำให้อินเดียมีหลายภาษาซึ่งปริมาณของภาษาที่ใช้กันอยู่ในประเทศอินเดียนั้นมีไม่ต่ำกว่า 200 ภาษา และยังมีภาษาท้องถิ่นอื่นๆอีกมากกว่า 2000 กว่าภาษา และในแต่ละภาษาที่ใช้กันอยู่ในประเทศอินเดียนั้นบางคำมีความแตกต่างบางคำมีความเหมือน ในปัจจุบันบางภาษาในประเทศอินเดียนั้นได้เลื่อนหายไปจากสังคมของอินเดียนานแล้ว ภาษาสันสกฤต ที่เขียนโดยอักษรเทวนาครี เป็นอักษรของทางอินเดียเหนือ แต่เดิมนั้นประเทศอินเดียโดยเฉพาะในเขตลุ่มแม่น้ำสินธุ มีชนเผ่าดั้งเดิมของชนเผ่าหนึ่งที่เรียกว่าชนชนเผ่าดราวิเดียน ชาวดราวิเดียนเป็นชนเผ่าที่มีอารยธรรม และวัฒนธรรมที่มีความเจริญก้าวหน้าเป็นอย่างมากและมีภาษาเป็นของตัวเองจนกระทั่ง ชาวอารยันที่มีถิ่นฐานเดิมอยู่ในเขตของทะเลสาบแคสเปียน ได้เข้ามาแย่งชิงดินแดนที่ชาวดราวิเดียนอยู่ ทำให้ชาวดราวิเดียนต้องอพยพไปอยู่ทางตอนใต้ของประเทศอินเดีย และชาวอารยันนี้ได้ให้กำเนิดภาษาตระกูลหนึ่งที่ชื่อว่าภาษาอินโดยูโรเปียน ภาษาในตระกูลอินโดยูโรเปียนนั้นมีอยู่หลายภาษาด้วยกัน ทั้งในเขตอินเดียและประเทศในแถบยุโรปอย่างเช่น ภาษากรีก ภาษาละติน ภาษาบาลี และภาษาสันสกฤต จารึกบ้านพันดุง เป็นจารึกอักษรปัลลวะ อักษรอินเดียใต้ เป็นจารึกภาษาสันสกฤต โดยเฉพาะภาษาสันสกฤตนั้นชาวอินโดยูโรเปียนหรือชาวอารยันให้ความสำคัญเป็นพิเศษ ซึ่งภาษานี้จะเกี่ยวข้องกับคัมภีร์ที่ชื่อว่า ฤคเวท ถือเป็นคัมภีร์เริ่มแร่ธาตุที่มีความศักดิ์สิทธิ์ของศาสนาพราหมณ์ฮินดู ซึ่งศาสนานี้กำเนิดโดยชาวอารยันที่เข้ามาในประเทศอินเดีย ภาษาสันสกฤตนั้นในความหมายของชื่อภาษานั้นหมายความว่า กลั่นกรองแล้ว เกล่าคือ ภาษาสันสกฤตเป็นภาษาที่เอาคำศัพท์ของภาษาต่าง ๆ ที่อยู่ในตระกูลภาษาอินโดยูโรเปียน หรือภาษาที่พูดกันในหมู่ชาติพันธุ์อารยัน มาผสมและมาร้อยเรียงให้เป็นรูปแบบอีกภาษาหนึ่ง และมีการกำหนดไวยากรณ์ที่มีความตายตัว เพื่อใช้เป็นภาษาที่ใช้กับศาสนาพราหมณ์ฮินดูโดยเฉพาะ โดยเริ่มแรกนั้นภาษาสันสกฤตใช้เป็นบทสวดของคัมภีร์ฤคเวท ซึ้งก่อนที่จะมีการจดบันทึกโดยใช้ระบบของอักษรนั้น ฤคเวทเป็นคัมภีร์ที่ต้องอาศัยการท่องจำเท่านั้น ต่อมาในสมัยของยุคมหากาพย์ระบบของภาษาสันสกฤตได้ถูกเปลี่ยนแปลงไปโดยการปรับเปลี่ยนลักษณะรูปแบบของไวยากรณ์ให้มีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น เพื่อใช้ในการแต่งวรรณกรรมในศาสนาพราหมณ์ฮินดูอย่างเช่น รามายณะ มหาภารตะ เป็นต้น ทำให้ภาษาสันสกฤตถูกจำแนกออกมาในอีกรูปแบบหนึ่งคือ ตันติสันสกฤตหรือเลากิกภาษา เป็นภาษาสันสกฤตที่ใช้แต่งวรรณกรรมโดยเฉพาะ อีกทั้งประกอบกับในยุคมหากาพย์นั้นพระพุทธศาสนาได้อุบัติขึ้นด้วยเหตุนี้ ภาษาสันสกฤตจึงเป็นภาษาที่มีภาษาอื่นเข้ามาผสมอย่างเช่น ภาษาบาลี เป็นต้น จึงทำให้ภาษาสันสกฤตรูปแบบของการรจนาพระพุทธศาสนานี่เรียกว่า สันสกฤตพันธุ์ทาง ซึ่งสันสกฤตพันธุ์ทางนี้ จะเห็นการเขียนเรื่องราวของพระพุทธศาสนาในฝ่ายมหายาน จารึกกรอบประตูปราสาทพนมวัน เป็นจารึกภาษาสันสกฤต ผสมกับภาษาเขมร ใช้อักษรเขมรโบราณในการจารึก ในเรื่องรูปแบบของไวยากรณ์ภาษาสันสกฤตนั้นในบทความนี้จะกล่าวถึงอย่างคร่าว ๆ เพื่อให้เป็นแนวทางในการศึกษาแก่ผู้อ่านต่อไปนะครับ ภาษาสันสกฤตเป็นภาษาที่ต้องมีวิภัตติปัจจัยเพื่อแสดงหน้าที่ของคำ หรือเป็นการเชื่อมของคำเพื่อให้รู้หน้าที่ของคำนั้นในประโยค ไม่ว่าจะเป็นคำนามหรือคำกริยาจะต้องมีการแปรผันของรูปแบบของคำในประโยคทั้งสิ้น ซึ่งคำที่ไม่ได้ถูกแปรผันหรือหรือคำศัพท์ที่ไม่ได้เข้ารูปประโยคนั้นจะเรียกว่าคำธาตุ และวิภัตติที่ห้องนอนรักนะครับตารางคำนวณชั่วโมงเข้ามาเปลี่ยนคำธาตุนี้จะมีอยู่ทั้งหมด 7 วิภัตติ โดยมีการแปรผันประเภทของคำนั้น ๆ ซึ่งในภาษาสันสกฤตจะแบ่งออกเป็น 3 ประเภทของคำธาตุคือ เพศชาย เพศหญิง และไม่สามารถระบุเพศได้ ในเรื่องของพจน์คือ การบอกจำนวนในภาษาสันสกฤตจะแบ่งออกเป็น 3 พจน์คือ เอกพจน์ ทวิภพ และพหุพจน์ ซึ่งจะต่างจากภาษาในตระกูลอินโดยูโรเปียนอื่น ๆ อย่างเช่น ภาษาบาลี ภาษากรีก ที่จะมีพุธหรือจำนวนบ่งบอกถึงปริมาณ แค่สองคนเท่านั้นคือ เอกพจน์ และพหุพจน์ ด้วยเหตุที่ว่าภาษาสันสกฤตนั้นจะอิงกับเรื่องราวเกี่ยวข้องกับเทพในศาสนาพราหมณ์ฮินดู ซึ่งในศาสนาพราหมณ์ฮินดูนั้นมีเทพอยู่คู่หนึ่งที่เป็นฝาแฝดกัน ทำให้ภาษาสันสกฤตจึงจัดให้มีทวิพจน์ขึ้นมา เมื่อดินแดนในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรือที่ชาวอินเดียนั้นเรียกว่าสุพรรณภูมิ ได้อารยธรรมมาจากประเทศอินเดียโดยเฉพาะในด้านศาสนาพราหมณ์ฮินดู ทำให้ภาษาสันสกฤตได้แพร่เข้ามาในเขตภูมิภาคแห่งนี้ ทำให้ภาษาสันสกฤตเป็นที่นิยม และแพร่หลายในการบันทึกเรื่องราวต่าง ๆ ทั้งในเรื่องของศาสนา และเรื่องราวของกษัตริย์ หรือการบันทึกที่เกี่ยวข้องกับราชสำนัก โดยเฉพาะในสมัยของอาณาจักรเขมรเราจะเห็นว่ามีจารึก ที่เขียนด้วยอักษรเขมรโบราณใช้ภาษาสันสกฤตเป็นสื่อกระจายอยู่ตามท้องที่ต่างๆในเขตประเทศไทย ภาพถ่ายโดย พงศธร อิ่มอุดม ผู้เขียนบทความ