จริงหรือไม่ครับที่เขาว่าสำเนียงส่อภาษา กิริยาส่อสกุล...จริงครับ ภาษาหรือสำเนียงเป็นการบอกถึงความเป็นรากเหง้า ความเป็นตัวตนภาษาเหนือหรือกำเมืองมีความงดงามอยู่ในตัวครับมาทางภาคเหนือท่านก็คงจะอยากได้ยินภาษาเหนือโดยเฉพาะหนุ่ม ๆ ถ้าเจอสาวเหนือสาว ๆ พูดเหนือหวาน ๆ รับรองท่านจะลืมภาคเหนือไม่ลง ไหว้สา (สวัสดี) ทักทายภาษาเมืองครับ พบกับผู้เขียน ดร.เอกกับภาษาเมืองวันนี้ผู้เขียนมีสาระดีดีมานำเสนออีกแล้วครับท่าน ขอเกริ่นนำสักเล็กน้อยผู้เขียนเป็นคนจังหวัดเชียงใหม่โดยกำเนิดครับ เกิดที่เชียงใหม่ โตที่เชียงใหม่ และ....ที่เชียงใหม่ (ยังครับยังไม่ตาย) จึงมีความภูมิใจในความเป็นคนเหนือ (คำว่า “คนเหนือหรือคนเมือง” ใช้เรียกคนในภาคเหนือ และคนในภาคเหนือมักจะบอกว่าตนเป็นคนเหนือหรือคนเมือง) ในบทความนี้ผู้เขียนจะขอนำเสนอ “กำเมือง” (หมายถึง ภาษาเหนือซึ่งคนเหนือจะเรียกว่า กำเมืองหรือคำเมือง) ให้ผู้อ่านได้ทราบพอเป็นน้ำจิ้มสัก 5 คำ (อิอิ...) แต่ 5 คำที่ว่านี้วันนี้จะนำเสนอเป็นคำด่าที่ผู้เขียนจะนำเสนอตามน้ำหลัก (จากเบาไปหาหนักของคำด่า)....(แต่ขอบอกเพื่อเป็นความรู้นะครับไม่ได้มีเจตนาดูหมิ่นหรือด่าใครทั้งนั้น...ขอให้มองเป็นความงดงามของภาษา) หากท่านรู้ภาษาเหนือบ้างเล็ก ๆ น้อย ๆ รับรองเลยครับว่าการเดินทางมาทางภาคเหนือไม่ว่าจะมาท่องเที่ยวหรือมาทำงานหรือไม่ว่าจะมาด้วยเหตุผลใดก็ตามท่านจะเข้าถึง และซาบซึ้งถึงวัฒนธรรมทางเหนือ (ล้านนา) อย่างแน่นอน มา...มาดูกัน... 1. สาหละวีก อ่านว่า สา-หละวีก หมายถึง ไม่ค่อยเต็ม ชอบทำอะไรขาด ๆ เกิน ๆ ประมาณว่าติ้งต้อง เป็นคำที่ใช้ตำหนิ (มีระดับยังไม่รุนแรงถึงขั้นด่ากันจนเกลียดจนชัง) บางครั้งผู้ใหญ่มักจะพูดเล่นกับเด็ก ๆ ตัวอย่าง เช่น “บ่า*คำถูกอาจ๋านจ่มว่าสาหละวีกเพราะมันเอาน้ำมันหมูไปเติมรถเครื่อง" หมายความว่า "ไอ่คำโดนอาจารย์บ่นว่าชอบทำอะไรขาด ๆ เกิน ๆ เพราะเอาน้ำมันหมูไปเติมรถมอเตอร์ไซค์" “อี่นาง**แว่นฟ้ามันสาหละวีกฟ้อนคนเดียวอยู่กลางเติ๋น***" หมายความว่า "นางแว่นฟ้าไม่ค่อยเต็มฟ้อนอยู่กลางชานเรือนคนเดียว" * บ่า แปลว่า ไอ่ ** อี่นาง เป็นคำที่ใช้เรียกผู้หญิงทางเหนือ *** เติ๋น แปลว่า ชานเรือน 2. สัปปะหลี้ อ่านว่า สัป-ปะ-หลี้ หมายถึง เป็นคนโลเล กลับกลอก จิตใจไม่มั่นคง โกหก หลอกลวงไม่แน่นอนถือว่าเป็นคำด่าหรือคำตำหนิ เป็นคำบ่นที่มีระดับความรุนแรงยังไม่ถึงขั้นสุดยอด... ถ้าเทียบระดับความรุนแรงจะประมาณ 3 ใน 10 ตัวอย่าง เช่น “บ่าหนาน*ปันมันเป็นคนสัปปะหลี้ตะวาอู้แหมอย่าง วันนี้อู้แหมอย่างสัปปะหลี้แต้ ๆ บ่านี่” หมายความว่า ไอ่ทิดปันมันเป็นคนโลเลเมื่อวานพูดอีกอย่าง วันนี้พูดอีกอย่าง" "อี่นางคำแสนมันสัปปะหลี้จุผัวมันเอาซะตางไปแอ่วในเวียง หมายความว่า นางคำแสนพูดจากโกหกหลอกเอาเงินผัวไปเที่ยวในเมือง * หนาน เป็นคำเรียกคนที่เคยบวชพระแล้วสึกออกมา 3. สึ่งตึง อ่านว่า สึ่ง-ตึง หมายถึง เป็นคำด่าคนที่ไม่ค่อยเต็มบาทหรือทึ่ม ทึบ (แต่ความรุนแรงจะดูที่น้ำเสียงคนด่า ถ้ามีน้ำเสียงเบาไม่เน้นหนักแบบนี้จะประมาณว่าโง่ไม่มากหรืออาจจะเป็นการหยอกเล่น ระหว่างเพื่อนหรือผู้ใหญ่ใช้พูดกับเด็กแต่ถ้าน้ำเสียงเน้นหนักผสมอารมณ์โกรธแบบนี้มีความรุนแรงระดับสูง...อิอิ คนด่าอาจโกรธอยู่ในระดับสุดยอด....ตัวอย่างเช่น “บะแก้วคิง*หยังมาสึ่งตึงฮา**หื้อไปตางซ้ายคิงไปตางขวา” หมายความว่า "ไอ่แก้วแกนี้โง่จริงเขาบอกให้ไปทางซ้ายแต่กลับไปทางขวา" * คิง เป็นคำสรรพนามใช้แทนต๋าคำ ** ฮาเป็นคำสรรพนามใช้แทนคนพูด 4. บ่าปันต๋าย/อี่ปันต๋าย อ่านว่า บ่า/อี่-ปัน-ต๋าย หมายถึง เป็นคำด่าที่ใช้ด่าคนที่เกลียดชังหรือทำอะไรให้โกรธเคืองค่อนข้างรุนแรงหากจะดูว่าคำด่านี้มีน้ำหนักความโกรธมากแค่ไหนให้ดูที่น้ำเสียงของผู้ด่า ตัวอย่างเช่น "บ่าต๋าคำบ่าปัน*ต๋ายคิงยะหยังลูกสาวฮา" หมายถึง "ไอ่ต๋าคำมึงมาทำอะไรลูกสาวกู" *ปัน แปลว่า เร็ว ในที่นี้ปันไม่ได้หมายถึงจำนวนหนึ่งพันนะครับเพราะถ้าหากใช้เรียกเงินใบละหนึ่งพันบาทภาษาเหนือจะเรียกใบปัน 5. บ่าฮ่าปักบ่าฮ่ากิ่น/อี่ฮ่าปักอี่ฮ่ากิ๋น อ่านว่า บ่า/อี่-ฮ่า-ปัก-ป่า-ฮ่า-กิ๋น เป็นคำด่าที่มีความรุนแรงพอ ๆ กับบ่าปันต๋าย/อี่ปันต๋าย เป็นคำด่าที่แสดงออกถึงความโกรธค่อนข้างรุนแรง คำว่า ฮ่า ผู้เขียนว่าน่าจะหมายความเช่นเดียวกับคำว่าโรคห่า ฮ่าปักฮ่ากิ๋น น่าจะหมายถึง ขอให้เป็นโรคห่าตาย....ประมาณนี้ครับ ตัวอย่างช่น “บ่าฮ่าปักบ่าฮ่ากิ๋นไผมาลักบะม่วงในสวนฮาหมดนี่ หมายถึง ใครมันมาขโมยมะม่วงกูขอให้มันเป็นห่าตาย “อี่ฮ่าปักอี่ฮ่ากินมึงมาตัดต้นไม้บ้านกูยะหยัง*” หมายถึง มึงมาตัดต้นไม้บ้านกูทำไมขอให้มันเป็นห่าตาย * ยะหยัง แปลว่า ทำไม เห็นไหมหละครับเล่านี้เพียงแค่น้ำจิ้มเท่านั้นนะครับ ที่ผู้เขียนนำมาเสนอพอเป็นความรู้...ไม่ได้แสดงเจตนาหยาบคายหรือสื่อความหมายในทางไม่ดีนะครับแต่เจตนาจริง ๆ คือต้องการเผยแพร่กำเมือง อนุรักษ์-รักษาไว้ให้คนรุ่นหลังเข้าใจ ใส่ใจ และเห็นความงดงามของภาษา...สำหรับวันนี้เท่านี้ก่อนนะครับสวัสดีครับ เครดิตภาพหน้าปกจาก pixabay / เครดิตภาพที่ 1 จาก pixabay / เครดิตภาพที่ 2 จาก pixabay /เครดิตภาพที่ 3 จาก pixabay /เครดิตภาพที่ 4 จาก pixabay