“COP30” ยังจบแบบวืด! ไม่กล้าแตะคำว่า “ยุติฟอสซิล” บราซิลต้องออกโรดแมปสมัครใจเอง

การประชุม COP30 สิ้นสุดลงโดยไม่มีการกล่าวถึง “การสิ้นสุดของเชื้อเพลิงฟอสซิล” ซึ่งถือเป็นสาเหตุหลักของภาวะโลกร้อน ในเอกสารทางการสุดท้าย มีเพียงข้อเสนอให้จัดทำ “โรดแมปแบบสมัครใจ” (voluntary roadmap) เพื่อการเปลี่ยนผ่านไปใช้พลังงานสะอาด โดย “เป็นธรรม จัดลำดับขั้น และเท่าเทียม” แทนการผูกมัดทางกฎหมาย

ประธาน COP30 “อังเดร กอร์เรอา ดู ลาโก” กล่าวในช่วงการประชุมใหญ่สุดท้ายว่า โรดแมปนี้จะรวมส่วนร่วมจากทั้งประเทศผู้ผลิตและประเทศผู้บริโภคเชื้อเพลิงฟอสซิล ภาคอุตสาหกรรม แรงงาน นักวิชาการ และภาคประชาสังคม

ส่วนหนึ่งของจุดยืนริเริ่มโดยบราซิลในฐานะเจ้าภาพ ได้แก่ การจัด “โรดแมป” 2 ชุด ชุดแรกเกี่ยวกับการยุติและย้อนกลับการตัดไม้ทำลายป่า และอีกชุดเกี่ยวกับการเลิกใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล

ในการประชุม COP30 ยังมีการหยิบยก “ปฏิญญาเบเล็ม” (Belém Declaration) โดยกลุ่ม 24 ประเทศ ร่วมกับโคลอมเบีย ซึ่งยืนยันเจตนารมย์ร่วมกันที่จะเดินหน้าสู่ “การเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม จัดลำดับขั้น และเท่าเทียม” จากเชื้อเพลิงฟอสซิล โดยสอดคล้องกับเส้นทางที่จำกัดการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิโลกไม่เกิน 1.5 °C

อย่างไรก็ดี บราซิลไม่ได้ลงนามในปฏิญญานี้ในช่วง COP30 เพราะมุ่งหวังให้เรื่องนี้ถูกบรรจุไว้ในข้อความหลักของการประชุม ซึ่งสุดท้ายก็ไม่เกิดขึ้น

นอกจากนี้ “ดู ลาโก” ระบุว่าจะมีการประชุมระหว่างประเทศครั้งแรกเพื่อ “ยุติฟอสซิล” ที่เมืองซานตา มาร์ตา ประเทศโคลอมเบีย ในวันที่ 28–29 เมษายน พ.ศ. 2569 เพื่อผลักดันแนวทางปฏิบัติและความร่วมมือในการเลิกใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล

ด้านองค์กรภาคประชาสังคมในบราซิลชื่นชมแนวคิดโรดแมป แม้จะเป็นเรื่อง“สมัครใจ” โดยมองว่าเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญในการเปิดเวทีพูดคุยถึงแนวทาง “การปล่อยคาร์บอนเป็นศูนย์” (zero fossil) ที่ประเทศต่าง ๆ ยินดีร่วมด้วย

ที่ผ่านมา หลังการประชุม COP29 ที่ประเทศอาเซอร์ไบจาน จบลงโดยไม่มีข้อตกลงเรื่องเงินทุนตามคำขอ 1.3 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ ราว 48 ล้าน ล้านบาท) ภายใต้ชื่อ “โรดแมปบากู–เบเล็ม” ซึ่งเป็นการเสนอแนวทางเพิ่มงบประมาณให้ได้ตามเป้าหมาย แม้ว่าจะไม่ถูกบรรจุเข้าเป็นนโยบายทางการ

จุดยืนเช่นนี้ ชี้ให้เห็นถึงความท้าทายใหม่ของการเจรจาสภาพภูมิอากาศโลก ระหว่างความต้องการ “ภาระผูกพัน” กับทางเลือก “สมัครใจ” และสะท้อนแรงกดดันจากประเทศผู้ผลิตเชื้อเพลิงและพันธมิตร ที่ไม่ต้องการถูกผูกมัดทางกฎหมาย