การนำพืชสมุนไพรต่าง ๆ มาใช้ประโยชน์นั้น เป็นภูมิปัญญาที่มีมาแต่โบราณ ที่คนรุ่นก่อน ๆ ได้ทำการศึกษาค้นคว้า ตัวยากจากธรรมชาติไว้ และถูกสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน เพื่อให้เราได้ทราบถึงคุณค่าของพืชสมุนไพรที่ได้จากธรรมชาติ อันมีอยู่มากมายหลายชนิด แต่ในปัจจุบันเรามีความรู้เกี่ยวกับพืชสมุนไพรเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ซึ่งคนทั่วไปรู้จักพืชสมุนไพรเพียงไม่กี่ชนิด การศึกษาและวิจัยเกี่ยวกับสมุนไพรก็มีอยู่ในกลุ่มแคบ ๆ อีกทั้งสมุนไพรบางชนิดก็เริ่มหาได้ยากและมีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์เต็มที ทำให้เป็นที่น่าเป็นห่วงว่าวันหนึ่งสิ่งมีคุณค่าเหล่านี้อาจสูญหายไปผู้เขียนจึงมีความตั้งใจเป็นอย่างยิ่งในการนำข้อมูลต่าง ๆ ที่เป็นความรู้เกี่ยวกับพืชสมุนไพรมาเผยแพร่แก้ผู้สนใจทั่วไป เพื่อให้ทราบถึงลักษณะและสรรพคุณของสมุนไพรแต่ละชนิด อันจะทำให้พืชสมุนไพรเหล่านี้กลับมาเป็นที่รู้จักมากขึ้น และในบทความนี้ผู้เขียนได้นำข้อมูลของพืชสมุนไพรหนึ่งชนิดมาบอกเล่า ถึงสรรพคุณที่น่าสนใจ สมุนไพรชนิดนี้มีชื่อว่า “เสม็ดขาว” พรรณไม้เก่าแก่หายาก และมีสรรพคุณไม่น้อยเลยทีเดียวภาพถ่ายโดยผู้เขียนลักษณะของ “เสม็ดขาว” จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางชนิดไม่ผลัดใบ ลำต้นใหญ่ป้อมมักจะปิดเกือบเป็นเกลียว แตกกิ่งออกเป็นทรงพุ่มสูง เปลือกจะบางเรียงซ้อนกันไปมาจนหนา มีสีเทาอมน้ำตาล สามารถลอกออกได้ ส่วนเปลือกชั้นในจะบางเป็นสีน้ำตาลอ่อน ใบเป็นรูปรีคล้ายรูปใบหอก หลายใบและโคนใบเรียวแหลม ขอบใบทั้งสองข้างเรียบขนานกัน ผิวใบเรียบมันและหนากรอบ ดอกมีสีขาวขนาดเล็กลักษณะเหมือนขนปุย ๆ ออกเป็นช่อตามซอกใบใกล้กับปลายกิ่ง ผลเป็นผลแห้ง แตกออกได้เป็นพู 3 พู ลักษณะของผลเป็นรูปถ้วย ปลายปิด ขนาดเล็กและแป้นสรรพคุณของ “เสม็ดขาว” แก้เคล็ดขัดยอก ช่วยขับเสมหะ ช่วยรักษาโรคหลอดลมอักเสบ รักษาโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ แก้ท้องอืดจุกเสียดแน่นท้อง เป็นยาถ่ายพยาธิ แก้ปวดศีรษะ ช่วยขับเหงื่อ แก้ปวดฟัน ใช้รักษาโรคผิวหนัง รักษาโรคไขข้ออักเสบภาพถ่ายโดยผู้เขียนเมื่อสมัยที่ผู้เขียนเป็นเด็กนั้น บ้านของผู้เขียนอยู่ใกล้กับคลองธรรมชาติ ซึ่งบริเวณชายคลองมักจะมีต้นไม้ขึ้นอยู่หลายชนิด และล้วนแล้วแต่เป็นต้นไม้แปลก ๆ หากยาก ซึ่งก็รวมถึงต้น “เสม็ดขาว” ด้วย ผู้เขียนเห็นต้นไม้ชนิดนี้มีรูปร่างแปลกตา แต่ก็คิดว่าเป็นเพียงแค่ต้นไม้ทั่วไป จนได้มาทราบจากปู่ว่า ต้นไม้ชนิดนี้เป็นสมุนไพรที่สรรพอยู่หลายอย่าง และปู่ก็ได้ให้ผู้เขียนไปช่วยกันเก็บใบสดของ “เสม็ดขาว” มากระบุงใหญ่โดยจะใช้ใบที่ไม่แก่มาก จากนั้นนำมาล้างน้ำให้สะอาด แล้วเคี่ยวกับน้ำมันมะพร้าว เพื่อสกัดเป็นน้ำมันทีมีสีเขียวออกมา ปู่เรียกว่า “น้ำมันเขียว” ซึ่งน้ำมันชนิดนี้มีสรรพคุณที่ดีมาก เป็นยาใช้ได้ทั้งภายในและภายนอกครั้งหนึ่งพอของผู้เขียนมีอาการเคล็ดขัดยอกตามร่างกาย ปู่ก็ได้ใช้ “น้ำมันเขียว” นวดให้ทุกวันจนหายเป็นปกติ นอกจากนี้ผู้เขียนเกิดมีอาการไอมีเสมหะ ปู่ก็ให้ดื่ม “น้ำมันเขียว” ซึ่งก็ช่วยขับเสมหะได้เป็นอย่างดีอีกทั้งยังช่วยให้หายไอได้อีกด้วย หรือจะนำมาใช้สูดดมก็จะทำให้หายใจสะดวกสดชื่นขึ้นที่กล่าวมานั้นเป็นเพียงสรรพคุณบางส่วนที่ผู้เขียนเคยมีประสบการณ์มา ซึ่งนอกจากนี้ “เสม็ดขาว” ยังสามารถนำไปผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ เพื่อประกอบเป็นตัวยารักษาโรคได้อีกหลายอาการ ซึ่งผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่า บทความนี้จะทำให้ทุกท่านหันมาให้ความสนใจและรู้จักพืชสมุนไพรมากขึ้น เพื่อช่วยกันอนุรักษ์ให้คงอยู่สืบต่อไปภาพถ่ายโดยผู้เขียน