สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 (โควิด-19) ที่กระจายอยู่ทั่วโลก ทำให้ผู้คนส่วนใหญ่ต่างตกอยู่ในสภาวะยากลำบากและวิตกกังวล โดยเฉพาะเรื่องอาหารและสุขภาพ ภาพประกอบโดย ผู้เขียนก่อนวิกฤติการแพร่ระบาด แม้ว่าประเทศไทยเราจะเป็นประเทศเกษตรกรรม แต่ก็มีแนวโน้มประสบกับปัญหาความมั่นคงทางอาหาร เนื่องจากพื้นที่ผลิตอาหารของประเทศไทยลดลงอย่างมาก สาเหตุสำคัญเกิดจากเกษตรกรนิยมปลูกพืชเศรษฐกิจที่สร้างรายได้มากกว่าพืชอาหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่ภาคใต้ซึ่งเกษตรกรนิยมปลูกยางพาราและปาล์มน้ำมันซึ่งไม่สามารถบริโภคได้โดยตรง นอกจากนี้ อาหารและยาที่เราบริโภคยังพบปัญหาสารพิษตกค้าง และปัญหาด้านความปลอดภัยบทความนี้ จะพาไปรู้จักแหล่งเรียรู้ในชุมชนบ้านแคเหนือ ชุมชนเล็กๆในพื้นที่ตำบลแค อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา ที่ลุกขึ้นมาจัดการตนเองเพื่อตั้งรับกับปัญหาดังกล่าวได้อย่างน่าชื่นชม และเคยได้รับรางวัลชนะเลิศระดับประเทศ จากการประกวดโมเดลศาสตร์พระราชา โครงการปลุกจิตสำนึก รู้คุณแผ่นดิน ปีที่ 7 ซึ่งจัดโดยกองทัพบกภาพประกอบโดย ผู้เขียนชาวบ้านแคเหนือ รวมตัวกันจัดตั้ง“ธนาคารอาหารและยาสมุนไพรชุมชน”ขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างแหล่งอาหารและยาสมุนไพรในชุมชน ส่งเสริมการมีสุขภาพที่ดีของคนในชุมชนจากการบริโภคอาหารและยาสมุนไพรที่ปลอดภัย และพัฒนาแหล่งเรียนรู้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงบนฐานการมีส่วนร่วมของสมาชิกในชุมชนภาพประกอบโดย ผู้เขียน“ธนาคารอาหารและยาสมุนไพรชุมชน” เป็นกระบวนการในการจัดการชุมชน โดยการกำหนดให้มีพื้นที่สาธารณะภายในชุมชนสำหรับการปลูกพืชอาหาร ผักสวนครัว และสมุนไพร เป็นพื้นที่กลางที่สมาชิกในชุมชนทุกคนสามารถใช้ประโยชน์ร่วมกันได้ภาพประกอบโดย ผู้เขียนสมาชิกในชุมชนทุกคนสามารถเป็นสมาชิกของธนาคารอาหารและยาสมุนไพรชุมชนได้ง่าย ๆ ด้วยการนำพืชอาหาร ผักสวนครัว หรือสมุนไพรชนิดใดก็ได้มาปลูกในพื้นที่ของธนาคาร อย่างน้อย 1 ชนิดหรือ 1 ต้นเมื่อเป็นสมาชิกแล้ว มีสิทธิในการใช้ประโยชน์จากพืชอาหาร ผักสวนครัว หรือสมุนไพรได้ทุกชนิด โดยอนุญาตให้นำผลผลิตไปใช้สำหรับการบริโภคในครัวเรือนเท่านั้น ไม่อนุญาตให้นำผลผลิตไปจำหน่ายภาพประกอบโดย ผู้เขียนนอกจากนี้ ชุมชนบ้านแคเหนือ ได้พัฒนาและยกระดับให้ “ธนาคารอาหารและยาสมุนไพรชุมชน” เป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับสมาชิกในชุมชนและบุคคลภายนอก ในการศึกษา ค้นคว้า และเรียนรู้เกี่ยวกับความมั่นคงทางด้านอาหาร การพัฒนาองค์ความรู้และทักษะในการผลิตและการบริโภคอาหารและยาที่ปลอดภัยภาพประกอบโดย ผู้เขียนการดำเนินงานของ “ธนาคารอาหารและยาสมุนไพรชุมชน” ส่งผลให้สมาชิกในชุมชนมีส่วนร่วมในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของตนเอง สมาชิกในชุมชนทุกคนสามารถเข้าถึงอาหารและยาสมุนไพรที่ปลอดภัยได้อย่างทั่วถึงและเท่าเทียม เกษตรกรในชุมชนมีการรวมกลุ่ม ร่วมคิด ร่วมทำ และร่วมรับประโยชน์ มีการพัฒนาองค์ความรู้และทักษะในการผลิตอาหารและยาที่ปลอดภัยอย่างต่อเนื่องภาพประกอบโดย ผู้เขียน“ธนาคารอาหารและยาสมุนไพรชุมชน” สามารถขยายผลในเชิงธุรกิจได้ โดยการจัดตั้งกลุ่มพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารและยาสมุนไพร การขยายพันธุ์พืชและสมุนไพรหายาก การเปิดตลาดจำหน่ายอาหารปลอดภัย การท่องเที่ยวเชิงเกษตรและสุขภาพ และการให้บริการความรู้แก่ผู้ที่สนใจศึกษาดูงาน ช่วยให้เกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้น และมีส่วนร่วมในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของตนเองอย่างยั่งยืนโมเดลของ “ธนาคารอาหารและยาสมุนยาสมุนไพรชุมชนบ้านแคเหนือ” จึงเป็นต้นแบบทางรอดทั้งในยามปกติและในยามประสบกับภัยพิบัติหรือภาวะวิกฤติเช่นในปัจจุบัน