“ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อน ตามรอยพระราชดำริพ่อหลวง” ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา วันนี้ผมจะพาเพื่อน ๆ มารู้จักศูนย์แห่งนี้กันนะครับ สำหรับเพื่อน ๆ หน่วยงานต่าง ๆ สถานศึกษา หรือประชาชนทั่วไป ที่ต้องการมาศึกษาเรียนรู้แหล่งเรียนรู้เกษตรธรรมชาติแห่งนี้ ว่าศูนย์แห่งนี้มีอะไรให้เราศึกษาเรียนรู้กันได้บ้าง ซึ่งสถานที่แห่งนี้ก็ไม่ใกล้ ไม่ไกล ห่างจากกรุงเทพมหานครเมืองหลวงของเรา ประมาณ 130 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางประมาณ 2 ชั่วโมง แค่นั้นเอง ก่อนที่เราจะไปศึกษาเรียนรู้ว่าภายในศูนย์แห่งนี้มีอะไรให้เราเรียนรู้บ้างนั้น เรามารู้ประวัติความเป็นมาของสถานที่แห่งนี้พอคร่าว ๆ กันก่อนนะครับ เดิมทีสถานที่แห่งนี้ก่อนที่ในหลวงของเราจะเข้ามาพัฒนาให้สวยงาม ร่มรื่น ร่มเย็น เหมือนทุกวันนี้นั้น ศูนย์แห่งนี้เคยเป็นผืนป่าที่ดินเสื่อมสภาพมาก ๆ ซึ่งปลูกพืชอะไรไม่ได้เลย เนื่องจากว่าชาวบ้านในพื้นที่แห่งนี้ ได้ทำเกษตรปลูกพืชเชิงเดี่ยว คือปลูกมันสำปะหลัง ติดต่อกันเป็นระยะเวลานานหลายปี ปลูกแบบซ้ำไป ซ้ำมาไม่มีการดูแลบำรุงดิน ปรับปรุงดิน รักษาหน้าดิน ทำให้ดินเสื่อมสภาพจนไม่สามารถปลูกพืชอะไรได้อีกเลย เมื่อชาวบ้านแถวนั้น ไม่สามารถที่จะทำการเกษตร และปลูกพืชต่าง ๆ ได้แล้ว ชาวบ้านก็ได้ถวายที่ดินบริเวณนั้น จำนวน 200 กว่าไร่ ให้ในหลวงรัชกาลที่ 9 เพื่อสร้างพระตำหนัก แต่พระองค์ทรงตรัสถามว่า ถ้าเราไม่สร้างตำหนัก แต่จะสร้างเป็นสถานที่ศึกษาเกี่ยวกับการเกษตรจะได้ไหม ชาวบ้านเจ้าของพื้นที่ก็ตอบยินดี หลังจากนั้นพระองค์ก็ทรง ได้ค่อย ๆ ศึกษาพื้นที่ผืนป่าและดินบริเวณแห่งนี้ ว่าดินที่เสื่อมสภาพอย่างหนักแบบนี้ จะต้องมีการปรับปรุงดิน ฟื้นฟูดิน ให้ดินมีสภาพดีก่อน จึงจะสามารถเพาะปลูกพืชผักได้ เช่น การแกล้งดิน การผสมดิน ด้วยปุ๋ยหมัก ปุ๋ยคอกต่าง ๆ ทำให้ดินในพื้นที่แห่งนี้ดีขึ้นมาตามลำดับ และให้ชลประทานสร้างอ่างเก็บน้ำบริเวณในพื้นที่แห่งนี้ มีการทดลองปลูกพืชไร่ เลี้ยงปลา ปลูกหญ้าแผก และต้นไม้ประเภทต่าง ๆ แบบค่อยเป็นค่อยไป ปลูกพืชผักต่าง ๆ สลับหมุนเวียนกันไป จึงทำให้พื้นดินแห่งนี้ค่อย ๆ ฟื้น และมีสภาพดินที่ดีขึ้นมาจนถึงทุกวันนี้ หลังจากพระองค์ได้ทรงทดลองทำพื้นที่แห่งนี้ประสบความสำเร็จแล้ว ต่อมาชาวบ้านก็ได้ถวายที่ดินเพิ่มเติมอีกประมาณ 500 กว่าไร่ จนมาถึงทุกวันนี้ เนื้อที่ทั้งหมดของศูนย์แห่งนี้มีเนื้อที่กว่า 1,200 ไร่ และพระองค์ทรงให้ใช้ชื่อศูนย์แห่งนี้ว่า “ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ” และศูนย์แห่งนี้เป็นศูนย์แห่งแรกของประเทศไทย จากศูนย์ ทั้ง 6 แห่งที่มีอยู่ประเทศไทยภายในศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริแห่งนี้ เป็นแหล่งเรียนรู้ศึกษา ค้นคว้า ทดลอง วิจัย เพื่อแสวงหาแนวทางและวิธีการพัฒนาทางด้านต่าง ๆ ให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อม มีการแลกเปลี่ยนสื่อสารระหว่างนักวิชาการ นักปฏิบัติ และประชาชนทั่วไป ซึ่งภายในศูนย์ก็จะมีการอบรมหลักสูตรในเรื่องต่าง ๆ โดยมีวิทยากรให้ความรู้ในภาควิชาการในห้องอบรม ซึ่งจะมีการอบรมใช้เวลา 1-3 วัน ก็แล้วแต่ละหลักสูตรต่างกันออกไป หลังจากการอบรมภาควิชาการแล้ว ก็จะให้ผู้อบรมลงชมพื้นที่จริง ให้มีการปฏิบัติ ทดสอบ ทดลองของจริงในฐานวิชาความรู้ของในแต่ละฐาน เช่น การปลูกพืชผักสวนครัว พืชยืนต้น เช่น มะนาว มะม่วง ส้มโอ และไม้ยืนต้นอื่น ๆ จนครบกระบวนการอบรม 1. ด้านการเพาะปลูกพืชชนิดต่าง ๆ เริ่มจาก - การเตรียมดิน การปรุงดิน การรักษาดินให้มีคุณภาพ - การเลือกพันธุ์พืช การปลูกพืช การดูแลพืชที่ปลูก การขยายพันธุ์พืช เพื่อปลูกเองในครัวเรือน หรือเพื่อจำหน่าย 2. ด้านปศุสัตว์ การทำประมง เลี้ยงไก่ เลี้ยงเป็ด เลี้ยงวัว เป็นต้น เริ่มจาก - การเตรียมพื้นที่ให้เหมาะสมกับการเลี้ยงสัตว์ - การเลือกพันธ์ุสัตว์ให้เหมาะสมกับพื้นที่ เหมาะสมกับความต้องการของตลาด - วิธีการดูแล การเลี้ยง การรักษาเมื่อสัตว์ป่วย - การขยายพันธุ์สัตว์ และการจำหน่าย มีการนำเทคโนโลยีพัฒนาการปลูกพืช เลี้ยงสัตว์ โดยเน้นวิธีการผสมผสานเป็นการรักษาสมดุลธรรมชาติและประหยัด เพื่อเป็นตัวอย่างให้เกษตรกรเข้าศึกษาหาความรู้ นำไปปรับใช้กับพื้นที่ของตนเอง และใช้เป็นสถานที่ฝึกอบรมศึกษาดูงานของผู้สนใจต่อไป ภายในศูนย์มีห้องประชุม ห้องสัมมนา ซึ่งมีทั้งแบบห้องขนาดเล็ก ห้องขนาดกลาง และห้องขนาดใหญ่ ไว้รองรับนิสิตนักศึกษา ประชาชนทั่วไป ที่ต้องการมาอบรมสัมมนาเรียนรู้ในศูนย์แห่งนี้ และยังมีห้องพักแบบห้องพักเดี่ยว และห้องพักรวม ไว้ให้บริการสำหรับผู้เข้ามาอบรมอีกด้วย ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริแห่งนี้ นอกจากจะเป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้แล้ว ยังเหมาะสำหรับเป็นที่แวะพักผ่อนหย่อนใจในยามวันหยุดได้อีกด้วย เพราะมีพื้นที่ที่กว้างขวางและร่มรื่น หากว่าเพื่อน ๆ ขับรถผ่านไป ผ่านมา แถวนี้ก็สามารถขับรถแวะเข้าชม แวะเที่ยวได้ โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการเข้าชม ท่านสามารถจอดรถเข้าไปพักผ่อน ถ่ายรูปบรรยากาศ เพราะในศูนย์มีมุมหลายมุมที่สวยงาม ที่ทางศูนย์จัดให้เป็นมุมถ่ายภาพ และมุมธรรมชาติที่สวยงามก็มีหลายจุดเช่นกัน ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตั้งอยู่ ตำบลเขาหินซ้อน อำเภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา ห่างจากกรุงเทพมหานคร ประมาณ 100 กิโลเมตร ทางหลวงแผ่นดินสาย 304 โทรศัพท์ 038-599105-6 โทรสาร 038-5991 Web Site : http://www.ldd.go.th/web_study_center/khoahinson/default.aspภาพถ่าย โดย ครูชอวร์