เสื้อเก็บย้อมมะเกลือ สินค้าโอทอปเอกลักษณ์ชาวกูยสู่การกระตุ้นเศรษฐกิจชุมชน ชาวกูย เป็นชนเผ่าหนึ่งในจังหวัดศรีสะเกษ เอกลักษณ์อันโดดเด่นของชาวกูยคือมีเสื้อเก็บย้อมมะเกลือซึ่งเป็นเอกลักษณ์ที่มีการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นมาตั้งแต่โบราณกาลหรืออาจเรียกได้ว่าเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่อยู่คู่กับชาวกูยมาร่วมร้อยปี ใช้สวมใส่ทั่วในชีวิตประจำวันและในพิธีกรรมต่างๆ เช่น การรำผีฟ้า ประเพณีแซนโฏนตา บูชาบรรพบุรุษ เป็นต้น ปัจจุบันเสื้อชาวกูยได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางทั้งในหมู่บุคคลทั่วไปและข้าราชการในจังหวัดก็สวมใส่เสื้อชาวกูยในงานสำคัญต่างๆอีกด้วย เสื้อชาวกูยเป็นเสื้อที่มีลักษณะการตัดเย็บเฉพาะตัว ทอจากผ้าไหมย้อมสีดำจากลูกมะเกลือ โดยปกติของผ้าไหมจะมีความมันวาวในตัวอยู่แล้วเมื่อมาผสมผสานกับการย้อมจากลูกมะเกลือก็ยิ่งทำให้เนื้อผ้ามีความมันวาวมีสีดำสดเป็นพิเศษ อีกทั้งยังมีการเย็บเก็บรอยต่อเป็นลวดลายต่างๆอย่างสวยงาม กระบวนการผลิตเสื้อชาวกูยนับว่าเป็นผลิตเสื้อด้วยมือที่มีความประณีตบรรจงพิถีพิถัน มีขั้นตอนการผลิตเองตั้งแต่การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม การสาวไหม ทอผ้าไหม ย้อมสีผ้าไหม การตัดเย็บเป็นเสื้อ จากนั้นก็จะเย็บเก็บรอยต่อของผ้าเป็นลวดลายต่างๆเรียกว่าการปักแส่ว ซึ่งลวดลายที่ใช้นั้นมีทั้งลวดลายโบราณและลายประยุกต์ตามความคิดสร้างสรรค์ของชาวบ้าน การย้อมสีผ้าตัวเสื้อจะนิยมย้อมเป็นสีดำจากลูกมะเกลือเนื่องจากต้องการสีดำธรรมชาติ และในการย้อมต้องใช้เวลาค่อนข้างนานเรียกว่าการย้อมเย็น ลักษณะการย้อมคือ ย้อมแล้วตากให้แห้งและนำไปย้อมแล้วนำขึ้นไปตากอีก ทำลักษณะนี้ซ้ำๆจนกว่าจะได้สีตามต้องการบางครั้งก็ทำซ้ำๆกว่า 100 แดด และมีการย้อมเส้นไหมที่จะใช้ปักเป็นลายต่างๆด้วย เสื้อเก็บย้อมมะเกลือจึงเป็นเสื้อเย็บมือที่มีภูมิหลัง ผลิตอย่างพิถีพิถันบรรจงและใช้สีธรรมชาติทั้งหมด ปัจจุบันเสื้อเก็บย้อมมะเกลือหรือเสื้อชาวกูยได้ขึ้นทะเบียนเป็นสินค้าโอทอปของจังหวัดศรีสะเกษ ระดับ 4 ดาว ผลิตและจัดจำหน่ายโดยกลุ่มเสื้อเย็บมือผ้าไหมลายลูกแก้วย้อมมะเกลืออบสมุนไพรบ้านเมืองน้อย หมู่ 6 ตำบลเมืองหลวง อำเภอห้วยทับทัน จังหวัดศรีสะเกษ โดยมีนางราตรี ดวงนิล เป็นประธานวิสาหกิจชุมชน การเริ่มต้นของกลุ่มผู้ผลิตมีสมาชิกประมาณ 20 คน และมีการผลิตที่แพร่หลายมากขึ้นสมาชิกเพิ่มขึ้นเป็น 37 คน นอกนั้นเด็ก ๆ ในชุมชนยังสามารถผลิตเสื้อชาวกูยได้เช่น ขั้นตอนการปักแส่ว นับว่าเป็นภาพอนาคตที่ดีของชุมชนที่จะมีเยาวชนรุ่นใหม่เป็นผู้สืบสานวัฒนธรรมดั้งเดิมต่อไป จากการผลิตเสื้อตามบรรพบุรุษที่มีกระบวนการผลิตซับซ้อนพิถีพิถันทำให้ได้มาซึ่งเสื้อที่มีเรื่องเล่าเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของชุมชน ส่งผลให้ชุมชนได้รับผลตอบแทนทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม และผลตอบแทนเชิงพัฒนา ผลตอบแทนทางด้านเศรษฐกิจ ชุมชนสามารถสร้างรายได้ที่มั่นคงถาวรเกิดการพัฒนาศักยภาพการแปรรูปและการตลาด เป็นรายได้ที่เกิดจากการคิดเองทำเองและการทำงานร่วมกันของชาวบ้าน เช่น การแบ่งหน้าที่ตามความถนัด บางคนถนัดทอผ้าก็ทำหน้าที่ทอผ้า บางคนถนัดปักแส่วก็ปักแส่ว เป็นต้น ซึ่งการผลิตเสื้อเก็บย้อมมะเกลือนี้สามารถทำควบคู่ไปกับการทำเกษตรกรรมของชาวบ้านได้ ถึงแม้ว่าการผลิตเสื้อจะใช้เวลาค่อนข้างนานแต่รายได้ที่ได้ก็มีความคุ้มค่าที่จะทำและยังได้อนุรักษ์วัฒนธรรมของชุมชนด้วย ผลตอบแทนทางด้านสังคม ชุมชนให้ความสนใจในการผลิตเสื้อเก็บย้อมมะเกลือมากขึ้นดังจะเห็นได้จากสมาชิกกลุ่มเสื้อเย็บมือที่เพิ่มขึ้นดังที่กล่าวไปแล้วข้างต้น และจากที่เสื้อเก็บย้อมมะเกลือสามารถสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชนทำให้ชาวบ้านบางคนสามารถเลี้ยงชีพได้จากการผลิตเสื้อดังกล่าวโดยไม่ต้องโยกย้ายไปทำงานต่างถิ่น ผลตอบแทนเชิงพัฒนา การสืบสานวัฒนธรรมด้านการแต่งกายของบรรพบุรุษมาจนถึงปัจจุบันก่อให้เกิดการสั่งสมองค์ความรู้ สามารถผลิตเสื้อตามขั้นตอนต่างๆได้อย่างชำนาญเป็นมืออาชีพ และเกิดการเรียนรู้ที่จะประยุกต์สร้างสรรค์ลวดลายต่างๆให้มีความสวยงามตามยุคสมัยและความนิยม เกิดเป็นองค์ความรู้ที่ยั่งยืน และยังเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม เปิดโอกาสให้บุคคลภายนอกหรือบุคคลที่สนใจทั่วไปได้เข้าไปศึกษาขั้นตอนกระบวนการผลิตเสื้อเก็บย้อมมะเกลือได้อีกด้วย ซึ่งถือว่าเป็นการเผยแพร่วัฒนธรรมอันเป็นเอกลักษณ์ของชาวกูยให้สังคมภายนอกได้รู้จัก เสื้อเก็บย้อมมะเกลือจึงนับว่าเป็นวัฒนธรรมอันทรงคุณค่าของชาวกูย ผลิตขึ้นด้วยความประณีตพิถีพิถันมีเอกลักษณ์เฉพาะและงดงามมีสีดำมันวาวประกอบกับมีลวดลายหลากหลายสีสันสร้างความโดดเด่นให้ตัวเสื้อได้อย่างดี อีกทั้งยังปลอดภัยไร้สารเคมีและสารตกค้างเพราะมีการนำผ้าส่งไปวิจัยสารตกค้างอยู่เป็นระยะๆ จึงสามารถมั่นใจได้ว่าเสื้อเก็บย้อมมะเกลือจะไม่ส่งผลอันตรายต่อผู้สวมใส่ การสนับสนุนและส่งเสริมเสื้อเก็บย้อมมะเกลือไม่ว่าจะเป็นการสั่งซื้อเสื้อ การสวมใส่เสื้อเก็บย้อมมะเกลือ หรือแม้แต่การเยาวชนหรือผู้สนใจหันมาร่วมกันเรียนรู้ที่จะผลิตเสื้อเก็บย้อมมะเกลือก็นับว่าเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นอันดีงามนี้ไว้ให้ยั่งยืนและสืบทอดไปยังอนุชนรุ่นหลังต่อไปได้ ความมุ่งหวังของผู้ผลิตเสื้อเก็บย้อมมะเกลือโดยเฉพาะผู้เฒ่าผู้แก่ที่สำคัญที่สุดคือ อยากให้ทุกคนมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ไว้ซึ่งเอกลักษณ์และวัฒนธรรมท้องถิ่น ให้ยังคงอยู่คู่กับสังคมสืบไปภาพประกอบทั้งหมดโดย ผู้เขียน