หลายครั้งที่เราเรียนรู้วิวัฒนาการของสังคมมนุษย์จากสัตว์หลายชนิด ไม่ว่าจะเป็นการศึกษาจากฟอสซิล การเรียนรู้พัฒนาการและพฤติกรรมของสัตว์ เพราะมนุษย์กับสัตว์มีความสัมพันธ์กันมาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ สัตว์ยุคแรกเกิดขึ้นมาเพื่อเป็นอาหารของมนุษย์ จนเราเริ่มรู้ว่าสัตว์สามารถเลี้ยงไว้ใช้งานได้ เรื่อยมาจนถึงทุกวันนี้ สัตว์หลายชนิดก็ยังคงถูกเลี้ยงไว้ ทั้งเพื่อใช้งานและเป็นเพื่อนกับเรารูปภาพโดย McGill Library : Unsplashเป็นระยะเวลานานกว่า 10,000 ปีแล้ว ที่มนุษย์เริ่มเลี้ยงสัตว์ไว้ในบริเวณที่อยู่อาศัย เรารู้เพียงว่าสัตว์ชนิดแรกที่มนุษย์นำมาเลี้ยงคือ สุนัข แม้จะไม่รู้ว่าสายพันธุ์สุนัขที่นำมาเลี้ยงในยุคเริ่มสร้างสังคมเป็นสุนัขชนิดใด แต่สันนิษฐานว่าน่าจะเป็น สุนัขจิ้งจอก (Fox) มากกว่าหมาป่า (Wolf) ด้วยขนาดตัวที่เล็กกว่า รวมกับนิสัยที่ไม่ดุร้ายเท่ากับหมาป่า ทำให้ง่ายต่อการนำสุนัขป่ามาเลี้ยงให้เชื่องกลายเป็นสุนัขบ้านด้วยความคลุมเครือของเรื่องนี้ ทำให้มีคนกลุ่มหนึ่งพยายามจะค้นหาคำตอบว่า มนุษย์เปลี่ยนสุนัขป่าดุร้ายให้กลายเป็นสัตว์เลี้ยง สามารถฟังคำสั่งและทำตามที่มนุษย์ต้องการได้อย่างไร เรื่องนี้มีมานานแล้ว แต่ผู้เขียนเพิ่งได้รู้ว่ามีคนพยายามศึกษาพฤติกรรมของสุนัขจิ้งจอกก็เมื่อเข้าเรียนมหาวิทยาลัยแล้ว จนตอนนี้เรียนจบมาก็หลายปี แต่การศึกษานี้ยังคงดำเนินต่ออยู่เรื่อย ๆรูปภาพโดย Erik Mclean : Unsplashการวิจัยนี้เกิดขึ้นที่ประเทศรัสเซียตั้งแต่ปี 1959 ผู้บุกเบิกโครงการไปติดต่อซื้อสุนัขจิ้งจอกคู่หนึ่งมาจากฟาร์มในประเทศไซบีเรีย ซึ่งปกติฟาร์มแห่งนี้เลี้ยงจิ้งจอกเพื่อเอาขนไปทำเครื่องนุ่งห่ม สายพันธุ์ที่รับมาเลี้ยงคู่แรกเป็น จิ้งจอกเงิน (Silver Fox) ที่เราเห็นว่าเป็นจิ้งจอกขี้ขโมยในการ์ตูนหลายเรื่อง เพราะนิสัยของมันดุร้าย ชอบมาขโมยพืชผักและทำร้ายสัตว์เลี้ยงของเกษตรกร ระยะหลังเกษตรกรจึงแก้ปัญหาโดยการวางกับดัก แล้วจับมันมาเลี้ยงเพื่อฆ่าเอาขนมาทำเสื้อผ้ารูปภาพโดย Sora Sugano : Unsplashเมื่อรับมาเลี้ยงแล้ว โครงการนี้จำลองสถานที่และบรรยากาศ ให้ใกล้เคียงกับที่มนุษย์ยุคโบราณเลี้ยงสุนัขจิ้งจอกมากที่สุด ระยะแรกมีอุปสรรคหลายอย่าง เพราะจิ้งจอกคู่แรกดุร้ายมาก จ้องจะกัดเจ้าหน้าที่ได้เสมอหากเผลอเพียงเสี้ยววินาที นอกจากนี้ยังขาดงบประมาณเพราะรัฐบาลไม่สนับสนุนการศึกษาพันธุกรรมของสัตว์ แต่จนแล้วจนรอดโครงการนี้ก็เลี้ยงจิ้งจอกมาได้ถึง 6 รุ่น จนพบคำตอบว่า หากเราจะเลี้ยงจิ้งจอกดุร้ายให้เชื่องเป็นหมาบ้านได้นั้น ต้องอาศัยการศึกษาลักษณะนิสัยตั้งแต่กำเนิด ร่วมกับการฝึกสอนอย่างถูกวิธีนั่นจึงทำให้เราเห็นว่า มนุษย์ยุคก่อนมีภาษาบางอย่างที่สามารถสื่อสารกับสุนัขจิ้งจอกได้ ถ้าเทียบความดุร้าย สายพันธุ์ดั้งเดิมที่มีมาตั้งแต่อดีตย่อมดุร้ายกว่าจิ้งจอกสมัยนี้อยู่แล้ว แต่มนุษย์ยุคโบราณก็ยังเอาพวกมันอยู่ และโครงการนี้ยังถอดพฤติกรรมของสุนัขที่มีต่อมนุษย์ได้อีกด้วย ไม่ว่าจะเป็นการกระดิกหาง การขยายขนาดลูกตา การทำจมูกฟึดฟัด และอาการอื่น ๆ ที่เราสามารถเห็นได้จากสุนัขบ้านที่เลี้ยงกันทั่วไปรูปภาพโดย Tj Holowaychuk : Unsplashปัจจุบันโครงการนี้ยังดำเนินการอยู่ตามปกติ แม้จะไม่ได้รับทุนอุดหนุนจากภาครัฐ แต่โครงการได้ใช้วิธีเพาะพันธุ์สุนัขจิ้งจอกเพื่อการค้า นำรายได้มาพัฒนาการวิจัยต่อไป ส่วนประเทศไทย จิ้งจอกหลายสายพันธุ์นอกจากจะอยู่ในสวนสัตว์ ยังอยู่ในร้านกาแฟ กลายเป็นสัตว์เลี้ยงที่สร้างจุดขายให้เจ้าของร้าน ทำให้คอกาแฟต่างหาโอกาสไปสัมผัสบรรยากาศการชิมกาแฟรูปแบบใหม่ เรียกว่าจากจิ้งจอกป่าขี้ขโมย กลายเป็นแบรนด์แอมบาสเดอร์ร้านกาแฟไปเรียบร้อยแล้วรูปภาพหน้าปกโดย Tj Holowaychuk : Unsplash