มีคำสอนของผู้เฒ่าผู้แก่อย่างหนึ่งในการใช้ชีวิตที่ต้องอิงอาศัยธรรมชาติ ที่เกี่ยวกับสายน้ำ คือ "การไปกั้นหรือขวางสายน้ำ" เป็นสิ่งที่ไม่ควรทำ เพราะจะทำให้สายน้ำเปลี่ยนทิศได้ ไม่เหมือนสายน้ำที่เปลี่ยนทิศเองตามธรรมชาติ เมื่อก่อนก็ไม่เข้าใจ จนวันหนึ่งได้มารู้คำตอบ เพราะในหมู่บ้านมีการสร้างที่กั้นขึ้นในลำห้วยที่เคยไหลปกติ แต่หน้าแล้ง น้ำอาจจะไหลน้อยไปหน่อย จึงมีการสร้างปูนเพื่อให้น้ำไหลน้อยลง ใหม่ๆ ก็ช่วยชะลอการไหลของน้ำได้ แต่ไม่กี่ปี สายน้ำดังกล่าวก็เริ่มแห้งหายไป บวกกับริมห้วยดังกล่าว ไม่มีต้นไม้ใหญ่คอยดูดซับน้ำอีกด้วย จึงทำให้บริเวณดังกล่าวน้ำได้ไหลขาดช่วงไป แต่ไม่ใช่ว่าสายน้ำดังกล่าวไม่ไหลอีก แต่เป็นการไหลใต้น้ำเพื่อผ่านจุดนั้นแทน ไม่เพียงแต่การทำที่กั้นการไหลของน้ำด้วยปูน การกั้นด้วยธรรมชาติก็เช่นกัน ครั้งหนึ่งพี่ชายและผมเคยกั้นน้ำด้วยถุงทรายและวัสดุธรรมชาติ ให้น้ำเอ่อสูงขึ้นและเปิดช่องทางไหลของน้ำไปอีกทาง เพื่อให้ไหลเข้าสู่นา เพราะต้องทำนาในช่วงฤดูฝน ตั้งใจทำแค่ช่วงฤดูฝนเพราะต้องใช้ปริมาณน้ำเข้านาอย่างสม่ำเสมอ แทนการรอรับน้ำฝนเพียงอย่างเดียว ผลก็ออกมาเช่นเดียวกัน ทำได้แค่เพียง 1 ปี พอปีถัดมาที่ต้องผ่านช่วงหน้าแล้ง สายน้ำที่ไหลผ่านบริเวณนั้นได้หายไป ทั้งๆ ที่ยังมีต้นไม้ปกคลุมแถวน้ำ พอไปสังเกตก็เห็นว่า น้ำได้ลอดมุดไปข้างใต้ และไปโผล่อีกจุดหนึ่งที่ใกล้ๆ กัน และไม่สามารถแก้ไขให้กลับมาไหลตามปกติได้อีกเลย ถึงแม้จะนำที่กั้นออกไปแล้วก็ตาม นำมาวิเคราะห์สาเหตุรวมทั้งพูดคุยกับหลายๆ คนก็ให้ความเห็นที่เหมือนๆ กันว่า เป็นเพราะการกั้นสายน้ำทำให้ผิดวิสัยการไหลของน้ำ ที่ต้องไหลตามปกติ มีระบบนิเวศจัดการตัวของมันเอง เช่น การเดินทางของปลาและสัตว์ในน้ำต่างๆ การตกตะกอนที่ทับถมทำให้น้ำไหลผ่านไม่ได้ ฯลฯ จึงทำให้น้ำต้องหาทางออก อาจจะมาจากการไหลไปตามทางของรูปู การเกิดช่องทางเล็ดลอดของน้ำที่ไม่ต้องรอปริมาณที่เอ่อล้นหรือไหลตามช่องท่อเล็กๆ แทน ดังนั้นเราไม่ควรไปกั้นน้ำให้เกิดการกักตัวแต่อย่างใด เพราะเป็นฝืนวิถีของธรรมชาติและอาจจะเป็นการทำลายธรรมชาติอย่างไม่รู้ตัว แต่เราอาจจะแก้ไขได้ด้วยการปลูกต้นไม้บริเวณดังกล่าวให้มีความร่มรื่นมากขึ้น เมื่อหน้าฝนมาถึงอีกครั้ง ปริมาณน้ำก็จะช่วยให้มีการดูดซึมบริเวณดังกล่าว และหล่อเลี้ยงจนสามารถไหลในฤดูอื่นๆ ได้แต่ทางที่ดีที่สุดก็อย่าเปลี่ยนทางน้ำหรือปล่อยให้น้ำแห้งดีที่สุด เพราะการฟื้นฟูที่ผิดวิธีก็ถือเป็นการฝืนวิถีของธรรมชาติเช่นกัน หากธรรมชาติให้อภัย พวกเราก็มีโอกาสได้กลับมาชื่นชมความสมบูรณ์ของสายน้ำได้อีกครั้ง แต่ถ้าไม่ถูกให้อภัย ก็คงได้แต่ทำใจกันต่อไป เพราะสายน้ำก็มีชีวิตเช่นเดียวกับคน จงรักและรักษาดูแลให้ดีที่สุดเหมือนสิ่งมีชีวิตหนึ่งเช่นกันทุกภาพประกอบ โดยผู้เขียนเปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !