รู้หรือไม่ ? สีพุงของ “ฉลามขาว” ทำให้มันเป็นนักล่าที่น่ากลัว !

เมื่อพูดถึงสัตว์นักล่าสุดอันตรายแห่งท้องทะเล หนึ่งในนั้นต้องมีชื่อ ฉลามขาว (Great White Shark) อย่างแน่นอน แต่แม้จะชื่อว่า “ฉลามขาว” ก็ไม่ได้แปลว่าจะขาวทั้งตัว เพราะแท้จริงแล้ว ด้านบนตัวของมันเป็นสีเทา และมีเพียงแค่ส่วนท้องของมันเท่านั้นที่มีสีขาว ซึ่งท้องขาว ๆ ของมันนี้ ก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่ทำให้มันกลายเป็นนักล่าสุดอันตรายแห่งท้องทะเลอีกด้วย !

ทำไมถึงเรียก “ฉลามขาว” ทั้งที่ขาวแค่ท้อง ?

ชื่อของ “ฉลามขาว” เป็นชื่อที่อ้างอิงมาจากสีส่วนท้องของมัน ตามคำกล่าวของพิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ธรรมชาติแห่งสหราชอาณาจักร  ซึ่งการที่มันมีท้องสีขาว นักวิทยาศาสตร์อธิบายว่า มันคือคุณสมบัติของร่างกายตามธรรมชาติที่ช่วยให้มัน พรางตัว (Camouflage) ได้ดีในท้องทะเล 

โดยหากจินตนาการว่าเรามองจากมุมด้านล่าง จากใต้ทะเลขึ้นมาด้านบน เราก็จะเห็นสีขาวจากท้องของฉลามก่อนจะเห็นสีเทาบนหลังของมัน ซึ่งเมื่อรวมกันกับแสงและเงาที่ตกกระทบน้ำ ก็จะทำให้มันมองเห็นได้ยาก ซึ่งการลงสีแบบด้านบนมืด และด้านล่างสว่างนี้ ยังมีชื่อเรียกหลักการว่า เคาท์เตอร์เชดดิ้ง (Countershading) ซึ่งไม่ได้ใช้ประโยชน์จากแค่สีเท่านั้น แต่ยังใช้ประโยชน์จากแสงและเงาด้วย

ศิลปินคนแรกที่อธิบายหลักการของ Countershading คือ แอ็บบอตต์ แฮนเดอร์สัน เธเยอร์ (Abbott Handerson Thayer) โดยอธิบายไว้ในปี 1909 ว่า หากวัตถุ (ในกรณีนี้วัตถุคือฉลาม) ถูกระบายสีจนทั้งเงาและสีเกิดการไล่ระดับ ส่วนทางกับการไล่ระดับของเงาและสีของแสงที่ส่องลงมากระทบวัตถุ รวมถึงมีการไล่ระดับสีในอัตราที่เท่ากัน วัตถุดังกล่าวจะดูเหมือนวัตถุที่แบนเรียบ และเมื่อมองวัตถุประกอบกับพื้นหลังที่มีสีและลวดลายคล้าย ๆ กัน ก็จะทำให้แยกไม่วัตถุกับพื้นหลังไม่ออกในระยะสั้น ๆ ซึ่งเป็นเหตุผลว่าทำไมสัตว์อื่น ๆ ถึงอาจจะมองเห็นฉลามขาวได้ยาก 

หลักการพรางตัวของฉลามที่อาศัย “แสง” เข้าช่วย

หากอธิบายง่าย ๆ คือ หากมองฉลามภายใต้แสงธรรมชาติ โดยทั่วไปแล้วส่วนบนจะสว่างเพราะรับแสงโดยตรง แต่ส่วนล่างจะมืดเพราะเกิดเงา อย่างไรก็ตามสีตัวตามธรรมชาติของฉลามขาวกลับตรงกันข้าม เพราะส่วนบนของฉลามดันเป็นส่วนมืด หรือส่วนที่เป็นสีเทา ในขณะที่ส่วนล่างหรือท้องของฉลามกับเป็นสีสว่างกว่า ทำให้เกิดสีตรงข้ามกับแสง ลบล้างเงาธรรมชาติ และทำให้ตัวปลาฉลามดูแบนราบ ยากต่อการสังเกตของเหยื่อที่กำลังจะถูกล่า คำอธิบายดังกล่าวนี้ เป็นเหตุผลเดียวกับว่า ทำไมเครื่องบินบางลำ จึงทาสีบริเวณท้องเครื่องบินให้มีสีอ่อนกว่าส่วนบนของเครื่องบินด้วยนั่นเอง

ค้นพบความสามารถในการเปลี่ยนสีของ “ฉลามขาว” 

นอกจากจะพรางตัวตามหลักการ Countershading แล้ว เมื่อปี 2022 นักวิทยาศาสตร์ยังค้นพบว่า ฉลามขาวสามารถเปลี่ยนระดับสีของมันได้อย่างทันที ทำให้เพิ่มประสิทธิภาพการพรางตัวได้อย่างยอดเยี่ยม

โดยก่อนหน้านี้มีสมมุติฐานว่าการที่ฉลามขาวมีสีเข้มขึ้น เกิดจากการที่มันโดนแดดหลังจากว่ายอยู่ในน้ำตื้นเป็นเวลานาน แต่หลังจากนั้นได้มีการทดลองเพิ่มเติม และพบว่าการเปลี่ยนสีเกิดขึ้นเร็วกว่าการที่เม็ดสีเปลี่ยนสีจากการโดดแดด และการเปลี่ยนแปลงของสีดังกล่าวก็อาจเกิดจากการหลั่งฮอร์โมนอะดรีนาลินเมื่อฉลามเห็นเหยื่อ ซึ่งหมายความว่าฉลามอาจปรับสีร่างกายแบบรวดเร็วเพื่อพรางตัวได้ดีขึ้น 

นี่คืออีกหนึ่งตัวอย่างของธรรมชาติ ที่บอกเล่าว่าวิวัฒนาการ มหัศจรรย์อย่างมาก