เบื้องหลังการขุดแร่หายาก ขุมทองเทคโนโลยี หรือหลุมมรณะสิ่งแวดล้อม?

ดร.สนธิ คชวัฒน์ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ ชมรมนักวิชาการสิ่งแวดล้อมไทย โพสต์เกี่ยวกับ การขุดแร่ธาตุหายาก (Rare Earth Elements) ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอย่างรุนแรง โดยเฉพาะเมื่อเป็นการทำเหมืองที่ผิดกฎหมายและขาดการควบคุมอย่างเหมาะสม

ดร.สนธิระบุว่า ประการแรก กระบวนการทำเหมืองแรร์เอิร์ธมักเกี่ยวข้องกับแร่ที่มีส่วนผสมของทอเรียมและยูเรเนียม ซึ่งเป็นสารกัมมันตรังสี การสกัดและแยกแร่เหล่านี้จึงต้องดำเนินการด้วยความระมัดระวัง เพราะของเสียที่เหลือจากกระบวนการจะมีกัมมันตภาพรังสี หากไม่มีการจัดการอย่างถูกวิธี กากเหล่านี้อาจปนเปื้อนลงสู่แหล่งน้ำใต้ดินและลำธาร ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและชุมชนในพื้นที่โดยตรง

กรณีศึกษาที่เห็นได้ชัดคือบริเวณภูเขาทางตอนใต้ของจีนและตอนเหนือของเมียนมาร์ ซึ่งเป็นแหล่งขุดหาแร่ธาตุหายากที่ถูกใช้ประโยชน์อย่างหนัก รายงานจาก Global Witness ระบุว่าการทำเหมืองในเมียนมาร์เพิ่มขึ้นอย่างมากในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา หลังจากที่จีนเริ่มปิดเหมืองของตนเองและหันไปดำเนินการในเมียนมาแทน โดยในช่วงกลางปี 2565 มีการตรวจพบเหมืองผิดกฎหมายกว่า 2,700 แห่ง ครอบคลุมพื้นที่ขนาดเท่าประเทศสิงคโปร์ ผลที่ตามมาคือ ชุมชนท้องถิ่นประสบปัญหาขาดแคลนน้ำสะอาด สัตว์ป่าและปลาในท้องถิ่นสูญพันธุ์ และระบบนิเวศได้รับความเสียหายอย่างหนัก

นอกจากนี้ กระบวนการชะล้างแร่ยังทำลายโครงสร้างหินและดินในพื้นที่ขุดอย่างรุนแรง โดย Global Witness รายงานว่า มีเหตุการณ์ดินถล่มเกิดขึ้นมากกว่า 100 ครั้ง ในเขตก้านโจวของจีนจากการสกัดแร่หายาก และลักษณะความเสียหายเช่นเดียวกันนี้ได้เกิดขึ้นบนภูเขาหลายแห่งในเมียนมาร์ด้วย

กล่าวโดยสรุป การขุดแร่ธาตุหายาก แม้จะมีความสำคัญต่ออุตสาหกรรมเทคโนโลยีและพลังงานสะอาด แต่หากขาดการบริหารจัดการอย่างยั่งยืน ย่อมนำมาซึ่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ชุมชน และระบบนิเวศอย่างไม่อาจประเมินค่าได้