สรุปแล้ว รักษาการนายกฯ “ยุบสภาฯ” ได้ไหม หลัง “ภูมิธรรม” ยื่นทูลเกล้าฯ แล้ว

เช้านี้ การเมืองไทยยังคงดุเดือดไม่หยุด เมื่อพรรคประชาชนประกาศโหวต “อนุทิน” นั่งเป็นนายกฯ คนที่ 32 หลังจากนั้นไม่นาน โฆษกพรรคเพื่อไทย ออกมายืนยันว่า “ภูมิธรรม” รักษาการนายกฯ ขึ้นทูลเกล้าฯ ขอยุบสภาฯ แล้ว 

จนนำมาสู่คำถามว่า สรุปแล้ว รักษาการนายกฯ สามารถยื่นยุบสภาได้หรือไม่ ? เมื่อนายกรัฐมนตรีตัวจริงพ้นตำแหน่ง 

ความเห็นของเรื่องนี้ แตกออกเป็น 2 ฝ่าย บางส่วนมองว่า รักษาการนายกฯ ไม่มีอำนาจยุบสภาฯ ขณะที่ อีกฝ่ายมองว่า สามารถทำได้ 

รักษาการนายกฯ ยุบสภาไม่ได้ 

ปกรณ์ นิลประพันธ์ เลขาธิการคณะกรรมการกฤษฎีกา เผยว่า รักษาการนายกฯ ไม่สามารถยุบสภาฯ ได้ เพราะเป็นอำนาจเฉพาะตัว เป็นของนายกรัฐมนตรีโดยตรง 

เช่นเดียวกับ จรัญ ภักดีธนากุล อดีตตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ให้สัมภาษณ์กับ Nation TV ว่า รักษาการนายกรัฐมนตรีไม่สามารถยุบสภาได้ เพราะรัฐธรรมนูญ 2560 ระบุชัดเจนว่านายกรัฐมนตรีเท่านั้นที่เป็นผู้กราบบังคมทูลฯ เพื่อยุบสภา

จรัญ กล่าวว่าคณะรัฐมนตรีที่ต้องปฏิบัติหน้าที่ต่อไปจนกว่าจะมีคณะรัฐมนตรีชุดใหม่ หากนายกรัฐมนตรีพ้นจากตำแหน่ง ตามรัฐธรรมนูญ 2560 ซึ่งจะไม่เหมือนกรณีปกติที่ให้รองนายกรัฐมนตรีคนที่หนึ่งรักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรีที่หยุดปฏิบัติหน้าที่ ทำให้ไม่มีอำนาจที่จะยุบสภาได้

อย่างไรก็ตาม จรัญมองว่ารองนายกรัฐมนตรี ตอนนี้ก็เป็นทั้งผู้รักษาการแทนนายกรัฐมนตรีและผู้ปฏิบัติหน้าที่ต่อตามรัฐธรรมนูญ 2560 จึงเป็นเรื่องที่ไม่ได้มีกฎหมายห้ามเอาไว้อย่างชัดเจน หากจะใช้อำนาจยุบสภา 

ดังนั้นจรัญมีความเห็นว่า หากมีเหตุที่สภาทำผิดจนเกิดความเสียหายต่อประเทศ รัฐบาลรักษาการสามารถยุบสภาได้ เพื่อรักษาประโยชน์ของประเทศชาติ แต่ถ้าสภาไม่ได้ทำผิด ผู้กระทำผิดคือประมุขของฝ่ายบริหาร ครม. ที่อยู่ปฏิบัติหน้าที่เป็นการชั่วคราวก็จะถูกกำหนดให้ทำหน้าที่ได้แค่ตามรัฐธรรมนูญ 2560 มาตรา 169 เท่านั้น

ด้าน ผศ.ดร. ปริญญา เทวนฤมิตรกุล อาจารย์คณะนิติศาสตร์ ม.ธรรมศาสตร์ เผยว่า เมื่อนายกรัฐมนตรีถูกศาลสั่งให้พ้นตำแหน่ง จึงเป็นหน้าที่ของ สส. ต้องเลือกนายกฯ คนใหม่ ฉะนั้น รักษาการนายกฯ ไม่มีอำนาจยุบสภาฯ ได้ ในช่วงที่ สส. กำลังเลือกนายกฯ คนใหม่ 

รักษาการนายกฯ ยุบสภาได้ 

ส่วนทางด้าน “ชูศักดิ์ ศิรินิล” รัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี เผยว่า “ภูมิธรรม” มีอำนาจเต็มในการตัดสินใจยุบสภา โดยชี้ว่า สถานการณ์แตกต่างจากช่วงที่ แพทองธาร ชินวัตร ยังเป็นนายกฯ ซึ่งขณะนั้น ถูกมองว่า ไม่มีอำนาจยุบสภา เพราะนายกฯ หยุดปฏิบัติหน้าที่ชั่วคราว แต่เมื่อ นายกฯ พ้นจากตำแหน่ง ฉะนั้น อำนาจทั้งหมดอยู่ที่รักษาการนายกฯ ซึ่งมีสถานะเทียบเท่านายกรัฐมนตรีเต็มตัว 

ขณะที่ ศ.ดร. บวรศักดิ์ อุวรรณโณ อดีตประธานคณะกรรมาธิการยกร่างรัฐธรรมนูญ เผยว่า รัฐบาลรักษาการมีอำนาจขอยื่นยุบสภาได้เพราะไม่มีกฎหมายห้ามไว้ในรัฐธรรมนูญ แต่การยุบสภา หรือ ไม่ยุบสภา นั้น ท้ายสุดจะเป็นพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์ 

รัฐบาลรักษาการจะทำได้เฉพาะงานประจำแต่ห้ามทำงานนโยบาย การใช้อำนาจกฤษฎีกาที่มีผลร้ายแรงขนาดทำให้สภาผู้แทนราษฎรพ้นตำแหน่งทั้งสภาจึงไม่ควรจะทำได้ ดังนั้นจึงหมายความว่า รัฐบาลรักษาการไม่ได้ถูกห้ามในกฎหมายหากจะใช้อำนาจยุบสภา แต่อาจผิดประเพณีการปกครอง อีกทั้งยังขึ้นอยู่กับการใช้พระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์

แล้วบทบาทของคณะรัฐมนตรีรักษาการมีอะไรบ้าง ?

ตามมาตรา 169 ของรัฐธรรมนูญ ฉบับปี 2560 พูดถึงเกี่ยวกับข้อจำกัดการปฏิบัติหน้าที่ของคณะรัฐมนตรีที่พ้นตำแหน่ง ต้องปฏิบัติหน้าที่ต่อไป จนกว่าจะมีคณะรัฐมนตรีใหม่ตั้งขึ้นมา แต่จะต้องปฏิบัติหน้าที่ตามเงื่อนไข ต่อไปนี้ 

1. ไม่กระทำการอันมีผลเป็นการอนุมัติงานหรือโครงการ หรือมีผลสร้างความผูกพัน ต่อคณะรัฐมนตรีชุดต่อไป เว้นแต่ที่กําหนดไว้แล้วในงบประมาณรายจ่ายประจําปี
   
   

2. ไม่แต่งตั้งหรือโยกย้ายข้าราชการ ซึ่งมีตําแหน่งหรือเงินเดือนประจําหรือพนักงานของหน่วยงานรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือกิจการที่รัฐถือหุ้นใหญ่ หรือให้บุคคลดังกล่าว พ้นจากการปฏิบัติหน้าที่ หรือพ้นจากตําแหน่ง หรือให้ผู้อื่นมาปฏิบัติหน้าที่แทน เว้นแต่จะได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการการเลือกตั้งก่อน
   
   

3. ไม่กระทําการอันมีผลเป็นการอนุมัติให้ใช้จ่ายงบประมาณสํารองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉิน หรือจําเป็น เว้นแต่จะได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการการเลือกตั้งก่อน
   
   

4. ไม่ใช้ทรัพยากรของรัฐหรือบุคลากรของรัฐเพื่อกระทําการใดอันอาจมีผลต่อการเลือกตั้ง และไม่กระทําการอันเป็นการฝ่าฝืนข้อห้ามตามระเบียบที่คณะกรรมการการเลือกตั้งกําหนด