พฤติกรรมผู้ใช้เปลี่ยนไปถาม AI มากขึ้น ค้นหาข้อมูลโดยมนุษย์ใน Wikipedia ลดลง 8% เมื่อเทียบกับปีก่อน

วันที่ 17 ตุลาคม ที่ผ่านมามูลนิธิ Wikimedia Foundation เปิดเผยถึงแนวโน้มผู้ใช้งานใหม่บน Wikipedia ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความท้าทายที่สำคัญจากกระแสการใช้งานปัญญาประดิษฐ์ (AI) และแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดีย มูลนิธิฯ รายงานว่า จำนวนเพจวิวที่มาจากมนุษย์ลดลงประมาณ 8% เมื่อเทียบกับช่วงเวลาเดียวกันในปี 2024

การลดลงของทราฟฟิกนี้เกิดขึ้นหลังจากการปรับปรุงระบบตรวจจับบอทครั้งล่าสุดของ Wikipedia ซึ่งเป็นการตอบสนองต่อการใช้งานเนื้อหา Wikipedia อย่างหนักหน่วงของบริษัทเทคโนโลยีเพื่อขับเคลื่อนประสบการณ์ AI ใหม่ ๆ

บอท AI ที่ชาญฉลาดและการปรับปรุงระบบตรวจจับ

โดยปกติแล้ว Wikipedia และโครงการอื่น ๆ ของ Wikimedia ได้รับเพจวิวหลายพันล้านครั้งต่อเดือน ซึ่งอัลกอริทึมของ Wikimedia Foundation จะทำการจำแนกทราฟฟิกว่าเป็นของมนุษย์หรือบอท 

อย่างไรก็ตาม บอท AI ที่ดูดข้อมูล (Scrape) เช่น บนเว็บไซต์ Wikipedia นั้นมีความซับซ้อนมากขึ้นเรื่อย ๆ และพยายามปลอมแปลงตัวให้ดูเหมือนมนุษย์มากขึ้น ทำให้เกิดภาระที่เพิ่มขึ้นต่อโครงสร้างพื้นฐานด้านเทคโนโลยีของ Wikipedia

โดยในช่วงประมาณเดือนพฤษภาคม 2025 ทาง Wikimedia เริ่มสังเกตเห็นทราฟฟิกที่ดูเหมือนมาจากมนุษย์ในปริมาณสูงผิดปกติ โดยส่วนใหญ่มีแหล่งกำเนิดจากประเทศบราซิล 

การตรวจสอบนำไปสู่การอัปเดตระบบตรวจจับบอท AI และเมื่อใช้ตรรกะใหม่นี้ในการจำแนกข้อมูลทราฟฟิกย้อนหลังตั้งแต่เดือนมีนาคมถึงสิงหาคม 2025 พบว่า ทราฟฟิกที่สูงในช่วงเดือนพฤษภาคมและมิถุนายนส่วนใหญ่มาจากบอท AI ที่สร้างขึ้นเพื่อหลีกเลี่ยงการตรวจจับ การแก้ไขข้อมูลนี้ส่งผลให้เห็นภาพรวมที่ชัดเจนขึ้นว่าเพจวิวจากมนุษย์ลดลง 8%

การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมผู้ใช้และผลกระทบของ AI

มูลนิธิ Wikimedia เชื่อว่าการลดลงของเพจวิวที่มาจากมนุษย์นี้สะท้อนถึงผลกระทบของ Generative AI และโซเชียลมีเดีย ที่เปลี่ยนแปลงวิธีการที่ผู้คนค้นหาข้อมูล

• Search Engines เปลี่ยนไป เครื่องมือค้นหาต่าง ๆ หันมาใช้ Generative AI เพื่อให้คำตอบแก่ผู้ค้นหาโดยตรง แทนที่จะลิงก์ไปยังเว็บไซต์ต้นทางอย่าง Wikipedia ซึ่งคำตอบเหล่านี้มักอ้างอิงจากเนื้อหาของ Wikipedia
• โซเชียลมีเดียเป็นแหล่งข้อมูล คนรุ่นใหม่หันไปหาข้อมูลบนแพลตฟอร์มวิดีโอโซเชียล แทนที่จะใช้ Open Web

การเปลี่ยนแปลงนี้ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะกับ Wikipedia เท่านั้น แต่ผู้เผยแพร่และแพลตฟอร์มเนื้อหาอื่น ๆ ก็กำลังเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงที่คล้ายกันนี้

ความสำคัญที่ยังคงอยู่และความกังวลด้านความยั่งยืน

แม้การเข้าชมโดยตรงจากมนุษย์จะลดลง แต่ทาง Wikipedia ยังคงเป็นชุดข้อมูลที่มีคุณค่าสูงสุด ที่รูปแบบการเผยแพร่ความรู้ใหม่ ๆ เหล่านี้ต้องพึ่งพา โมเดลภาษาขนาดใหญ่ (LLMs) เกือบทั้งหมดฝึกฝนจากชุดข้อมูล Wikipedia ซึ่งหมายความว่าความรู้ที่สร้างโดยอาสาสมัครของมูลนิธิ Wikimedia ถูกอ่านไปทั่วอินเทอร์เน็ต นอกจากนี้ Wikipedia ยังคงได้รับการยอมรับในระดับสูงว่าเป็นแหล่งข้อมูลที่เป็นกลางและถูกต้องเชื่อถือได้ทั่วโลก

อย่างไรก็ตาม Wikimedia ได้แสดงความกังวลว่าการเข้าชมที่ลดลงอาจส่งผลเสียต่อความยั่งยืนในระยะยาว การเยี่ยมชมที่ลดลงอาจส่งผลให้มีอาสาสมัครเข้าร่วมและปรับปรุงเนื้อหาลดลง และอาจทำให้จำนวนผู้บริจาครายบุคคลที่สนับสนุนงานนี้ลดลงด้วย

การตอบสนองของ Wikimedia Foundation

และเพื่อตอบสนองต่อแนวโน้มที่เปลี่ยนแปลงนี้ Wikimedia Foundation กำลังดำเนินงานที่สำคัญหลายอย่าง เช่น การจัดการการเข้าถึงและการนำไปใช้ใหม่ โดยมีการบังคับใช้นโยบาย, การพัฒนากรอบการระบุแหล่งที่มา (Attribution), และสร้างความสามารถทางเทคนิคใหม่ๆ ผ่าน Wikimedia Enterprise เพื่อให้แน่ใจว่าบุคคลที่สามเข้าถึงและใช้เนื้อหา Wikipedia ในวงกว้างอย่างมีความรับผิดชอบ

การจัดตั้งทีมผู้อ่านสองทีม (Reader Growth และ Reader Experience) เพื่อนำเสนอแนวคิดใหม่ ๆ ในการค้นหาและอ่าน Wikipedia รวมไปถึงเพิ่มความสำคัญของการแก้ไข Wikipedia ผ่านอุปกรณ์มือถือ, ปรับปรุงประสบการณ์การแก้ไขครั้งแรกสำหรับอาสาสมัครใหม่, และพัฒนาอาสาสมัครขั้นสูงรุ่นต่อไป

นอกจากนี้ยังมีการทดลองวิธีใหม่ ๆ ในการนำความรู้เสรีจาก Wikipedia ไปสู่กลุ่มผู้ชมที่อายุน้อยกว่าซึ่งใช้งานแพลตฟอร์มอื่น เช่น YouTube, TikTok, Roblox, และ Instagram ผ่านวิดีโอ เกม และแชทบอท

มูลนิธิ Wikimedia ขอเรียกร้องให้แพลตฟอร์มที่ใช้เนื้อหา Wikipedia เช่น LLMs, AI chatbots, เครื่องมือค้นหา, และแพลตฟอร์มโซเชียล ควรส่งเสริมให้ผู้ใช้เข้าเยี่ยมชม Wikipedia มากขึ้น เพื่อให้ความรู้เสรีที่หลายคนพึ่งพานั้นสามารถดำรงอยู่ได้อย่างยั่งยืน

มูลนิธิฯ ย้ำว่า ทุกคนสามารถช่วยสนับสนุนความสมบูรณ์ของเนื้อหาได้โดยการเลือกพฤติกรรมออนไลน์ที่เหมาะสม เช่น เมื่อค้นหาข้อมูลออนไลน์ ควร มองหาการอ้างอิงและคลิกไปยังแหล่งข้อมูลต้นฉบับ และช่วยสร้างความเข้าใจถึงความสำคัญของความรู้ที่ถูกดูแลโดยมนุษย์ซึ่งเป็นรากฐานของ Generative AI

แม้จะผ่านไป 25 ปี นับตั้งแต่การก่อตั้ง Wikimedia แต่ความรู้ที่สร้างโดยมนุษย์นี้ยังคงมีคุณค่าต่อโลกมากกว่าที่เคย Wikipedia ยังคงมองโลกในแง่ดีว่า Wikimedia จะยังคงอยู่เพื่อให้แน่ใจว่าอินเทอร์เน็ตจะมอบความรู้ที่เป็นอิสระ ถูกต้อง และสร้างโดยมนุษย์ให้คนรุ่นต่อไป