“ป่าแอมะซอน” จากปอดโลกสู่เตาอบ ฝนหาย ดันอุณหภูมิสูงขึ้นทุกปี

ป่าแอมะซอนถือเป็นผืนป่าดิบชื้นที่ใหญ่ที่สุดในโลก และได้รับสมญานามว่า “ปอดของโลก” เนื่องจากมีความหลากหลายทางชีวภาพสูงและมีบทบาทสำคัญต่อการควบคุมสมดุลของระบบนิเวศทั้งในระดับภูมิภาคและระดับโลก ป่าแห่งนี้ไม่เพียงเป็นแหล่งเก็บกักคาร์บอนมหาศาล แต่ยังช่วยกำหนดรูปแบบฝนและอุณหภูมิที่ส่งผลต่อภูมิอากาศทั่วทั้งทวีปอเมริกาใต้ อย่างไรก็ตาม การตัดไม้ทำลายป่าและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมาได้ทำลายสมดุลดังกล่าว และอาจผลักดันให้แอมะซอนกลายเป็นแหล่งปล่อยคาร์บอนแทนที่จะเป็นแหล่งดูดซับ

งานวิจัยเชิงประจักษ์ที่ครอบคลุมระหว่างปี ค.ศ. 1985–2020 ในพื้นที่ Brazilian Legal Amazon จำนวน 29 พื้นที่ ได้วิเคราะห์ผลกระทบของ การตัดไม้ทำลายป่า และ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก ต่อปัจจัยหลักสามด้าน ได้แก่ ก๊าซเรือนกระจก อุณหภูมิ และปริมาณฝนในฤดูแล้ง

ผลการศึกษาพบว่า การเพิ่มขึ้นของก๊าซเรือนกระจกทั้งคาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂) และมีเทน (CH₄) มีสาเหตุหลักมาจากการปล่อยในระดับโลก มากกว่า 99% ของความเปลี่ยนแปลงเกิดจากกิจกรรมมนุษย์ทั่วโลก มิใช่จากการตัดไม้เฉพาะในแอมะซอนโดยตรง

ในทางกลับกัน ปัจจัยด้าน อุณหภูมิและฝน กลับได้รับผลกระทบโดยตรงจากการตัดไม้ทำลายป่า โดยในช่วง 35 ปีที่ผ่านมา อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ยในฤดูแล้งเพิ่มขึ้นประมาณ 2 องศาเซลเซียส ซึ่งการตัดไม้มีส่วนทำให้เพิ่มขึ้นถึง 0.39 องศา หรือคิดเป็นราว 16.5% ของทั้งหมด ส่วนปริมาณฝนในฤดูแล้งลดลงเฉลี่ย 21 มิลลิเมตรต่อฤดู โดยกว่า 74% ของการลดลงนี้เกิดจากการสูญเสียพื้นที่ป่า การเปลี่ยนป่าธรรมชาติให้เป็นพื้นที่เกษตรหรือทุ่งเลี้ยงสัตว์ ทำให้พื้นดินร้อนและแห้งขึ้น ความชื้นในอากาศลดลง การก่อตัวของเมฆและฝนจึงลดน้อยลงตามไปด้วย

จากการศึกษานี้ชี้ชัดว่า แม้การเพิ่มขึ้นของก๊าซเรือนกระจกจะเป็นผลพวงจากการปล่อยทั่วโลกเป็นหลัก แต่การตัดไม้ทำลายป่าในแอมะซอนกลับเป็นตัวการสำคัญที่ส่งผลต่อภูมิอากาศในภูมิภาค ทั้งการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิและการลดลงของปริมาณฝน โดยเฉพาะในฤดูแล้งที่ระบบนิเวศเปราะบางที่สุด หากแนวโน้มการตัดไม้ยังดำเนินต่อไป ป่าแอมะซอนอาจสูญเสียบทบาทในการเป็น “คาร์บอนซิงก์” และกลายเป็น “คาร์บอนซอร์ส” ซึ่งจะยิ่งเร่งให้วิกฤตสภาพภูมิอากาศโลกทวีความรุนแรงขึ้น

ดังนั้น การอนุรักษ์และฟื้นฟูผืนป่าแอมะซอนจึงไม่ใช่เพียงการรักษาความหลากหลายทางชีวภาพของภูมิภาคเท่านั้น แต่ยังเป็นกุญแจสำคัญในการรักษาสมดุลภูมิอากาศของโลกทั้งใบ