เราคิดว่าเราเป็นคนที่โชคดีมาก ๆ คนหนึ่งนะ ที่ได้เกิดมาอยู่บนดินแดนที่มีความหลากหลายทั้ง วัฒนธรรม และภาษา มีชาติพันธุ์หลาย ๆ ชาติพันธุ์มารวมตัวกันอยู่ที่นี่ที่เดียว ที่ "ประโคนชัย" บ้านเราเองวัฒนธรรมเลิศล้ำ เมืองต่ำปราสาทหิน ถิ่นข้าวมะลิหอม ปลาจ่อมรสดี ร้อยพันปักษี คนมีน้ำใจงาม (คำขวัญประจำอำเภอประโคนชัย) ภาพโดย ที่นี่ประโคนชัยเขตอำเภอประโคนชัย อยู่ในพื้นที่จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งที่นี่มีภาษาถิ่นหลากหลายถึง 3 ภาษากันเลยทีเดียวค่ะ ได้แก่1. ภาษาเขมร เป็นภาษาท้องถิ่นที่คนส่วนใหญ่ในพื้นที่นี้พูดกัน ถือได้ว่าเป็นภาษาเก่าแก่ของคนดั้งเดิมประจำถิ่นนี้เลยล่ะค่ะ อาจเนื่องมาจากที่นี่มีพื้นที่ใกล้กับชายแดนประเทศกัมพูชา อีกทั้งยังติดกับเขตจังหวัดสุรินทร์ซึ่งก็เป็นจังหวัดที่คนพูดภาษาถิ่นเขมรกันเสียส่วนใหญ่เช่นกันค่ะ ภาษานี้เป็นภาษาเฉพาะที่มีรากศัพท์ต่าง ๆ มาจากภาษากัมพูชา แต่จะมีสำเนียงและคำบางคำที่พูดไม่เหมือนกัน ซึ่งถ้าให้คนถิ่นนี้พูดภาษาเขมรกับคนประเทศกัมพูชาส่วนใหญ่แล้วจะคุยกันรู้เรื่องค่ะ2. ภาษาลาวหรือที่รู้จักกันในชื่อที่เรียกว่าภาษาอีสาน เป็นภาษาถิ่นที่พูดกันมากรองลงมาจากภาษาเขมรค่ะ ซึ่งภาษานี้เป็นภาษาที่คนอีสานส่วนใหญ่พูดกันอยู่แล้ว จะค่อนข้างฟังง่ายและเป็นภาษาที่คนเกือบทุกภูมิภาคฟังแล้วเข้าใจกันดีค่ะ 3. ภาษาส่วย หรือกุย ภาษานี้จะมีคนส่วนน้อยที่พูดกัน ภาษาและสำเนียงจะคล้าย ๆ กับภาษาเขมรแต่ก็ไม่ใช่ค่ะ อย่างเช่น ถ้าเราจะพูดคำว่า กินข้าว(ภาษาไทย) - ซีบาย(ภาษาเขมร) - จาโดย (ภาษาส่วย) เป็นต้น คนที่พูดภาษานี้ส่วนใหญ่จะเป็นคนดั้งเดิมของจังหวัดบุรีรัมย์ และอพยพหักล้างถางพงออกมาอยู่รอบนอกกัน ซึ่งคนกลุ่มนี้นั้นเดิมทีมีอาชีพเป็นคนเลี้ยงช้างค่ะ แต่ปัจจุบันด้วยเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่เปลี่ยนไป บางครอบครัวจึงไม่ได้สืบทอดอาชีพดั้งเดิมมาสู่ลูกหลาน อาชีพต่าง ๆ จึงเปลี่ยนไปตามยุคสมัย ตอนเด็ก ๆ เราเคยฟังเรื่องเล่าของคุณตาคุณยาย เกี่ยวกับการอพยพหักล้างถางพงกันมาเรื่อย ๆ จนได้มาลงหลักปักฐานกันอยู่ที่ประโคนชัย ซึ่งเป็นที่อยู่อาศัยในปัจจุบันนี้ค่ะ แรกเริ่มเดิมทีนั้นคุณยายเป็นคนพื้นที่ อำเภอสตึก ที่ก่อนหน้านี้ก็ได้อพยพกันมาแต่เมืองลาวนู่นค่ะ ส่วนคุณตาเป็นคนพื้นที่ดั้งเดิมของบุรีรัมย์ เป็นคนส่วยและแต่ก่อนที่บ้านตายังเลี้ยงช้างด้วยนะคะ ภาพโดย ผู้เขียนคุณตากับคุณยายแต่งงานกัน แล้วก็ได้พาลูก ๆ อพยพกันมาเรื่อย ๆ แรก ๆ ก็มาอยู่ที่ อำเภอบ้านกรวดค่ะ แต่เนื่องด้วยบ้านกรวดในตอนนั้นเป็นชายแดนติดกับกัมพูชา มักจะเกิดความไม่สงบอยู่บ่อยครั้ง มีความเสี่ยงและความไม่ปลอดภัยสูง จึงได้อพยพย้ายถิ่นให้ห่างจากชายแดนอีกหน่อยนั่นก็คือที่นี่ค่ะ ในขณะที่ครอบครัวคุณตาและคุณยายอพยพย้ายถิ่นฐานกันไปมานั้น ก็มีกลุ่มเพื่อน ๆ และครอบครัวของญาติ ๆ พี่น้องคนอื่น ๆ อพยพมาพร้อมกันด้วย ซึ่งต่างก็มีความหลากหลายของภาษาและวัฒนธรรมกันทั้งนั้น จึงเป็นสาเหตุว่าทำไมที่ประโคนชัยจึงมีความหลากหลายของภาษาถิ่นนอกเหนือจากภาษาเขมรนั่นเองค่ะ ถึงแม้ที่ประโคนชัยจะเป็นพื้นที่ที่มีภาษาถิ่นให้พูดกันหลากหลาย แต่ก็อยู่ภายในพื้นที่ประเทศไทยคนทุกคนในพื้นที่นี้ก็เป็นคนไทย ดังนั้นภาษากลางก็ยังใช้เป็นภาษาไทยกันอยู่ค่ะ หากหลงเข้ามาในพื้นที่นี้แล้วแสดงตัวว่าเป็นคนต่างถิ่นฟังภาษาถิ่นของที่นี่ไม่ออกให้พูดภาษาไทยค่ะ ทุกคนสามารถฟังออกแน่นอนจ้า ภาพโดย ผู้เขียนเรานั้นโชคดีแค่ไหนที่เกิดและโตมากับภาษาถิ่นที่นี่ โดยเฉพาะภาษาลาวกับภาษาเขมร ส่วนภาษาส่วยนาน ๆ ครั้งจะเห็นคุณตาพูดและเพื่อนสมัยเป็นนักเรียนพูดให้ฟัง จึงไม่ค่อยรู้เรื่องกับเขามากนัก ภาษาถิ่นของแต่ละท้องถิ่นมีมนต์ขลังของมัน หลาย ๆ ครั้งที่ไปไกลบ้านและได้ยินคนพูดภาษาของที่บ้าน ก็ทำให้รู้สึกอบอุ่นในหัวใจเช่นกันนะคะ แหล่งข้อมูลที่นี่ประโคนชัย