มือสื่อรักประคองถักเจ้าตัวไหม เกิดจากรักผูกห่วงใยในสิ่งหมาย เพื่อวันหนึ่งตอบแทนเส้นทอสายใย ให้เส้นไหมสีทองผ่องอำไพ ทำด้วยใจทอด้วยรัก ถักเป็นผืน ห่มด้วยรักปกป้องทั้งวันคืน ขอได้ชมพอได้ชื่นรื่นจิตใจ ใช้ของไทย ให้คุณค่าราคางาม การแต่งกายในปัจจุบันนี้มีความสำคัญอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นคนกลุ่มไหนไม่มีใครที่จะบอกว่า ตนเองนั้นไม่ชอบความงาม ไม่ชอบเสื้อผ้าที่สวย ไม่อยากใส่เสื้อผ้าที่ตนทำเอง แม้ว่าในปัจจุบันนี้เทคโนโลยีจะเข้ามาในชีวิตของมนุษย์มากก็ตาม แต่ก็คงไม่มีใครปฏิเสธได้ว่า สิ่งถักทอที่ทำมือนั้นไม่น่าใส่ แต่กลับตรงกันข้าม กลับยิ่งมีคุณค่ามากขึ้นเพราะเป็นสิ่งที่ทำจากความรัก ความตั้งใจของคนหนึ่งคน ใช้เวลาอยู่กับงานแต่ละชิ้นนานหลายชั่วโมง ซึ่งในครั้งนี้ผู้เขียนจะพาไปพบกับ ขั้นตอนต่าง ๆ ที่สรรสร้างกว่าจะมาเป็นชุดให้ไหมให้เราได้ใส่สวยงามในทุกวันนี้ คงจะปฏิเสธไม่ได้สำหรับคนที่รักสวยรักงาม ถ้าเราได้เรียนรู้วิธีการทำ เราจะแทบไม่อยากต่อราคาของแต่ละชิ้นเลย ทุกอย่างคือภูมิปัญญาที่สืบต่อ และสอนกันมาเรื่อยๆ จนกลายเป็นวัฒนธรรมที่หาได้ยากแล้วในสังคมปัจจุบัน ซึ่งเราเรียกว่าสังคมแห่งเทคโนโลยี สามารถทำชุดไหมเคมีใส่ได้แต่คงไม่มีอะไรที่จะมาแทนไหมที่เลี้ยงตามธรรมชาติ ความสวยของเส้นไหมบางครั้งอยู่ที่คนสาว แรงในการสาวที่ต่างกันทำให้ได้เส้นไหมที่แตกต่างกัน ประสบการณ์สำคัญเสมอไม่ว่าเรานั้นจะทำอะไร ครั้งแรกย่อมเป็นประสบการณ์ ปัจจุบันสิ่งนี้ขาดหายไป เพราะคนเรามีความรักสบายมากขึ้น มีการใช้ฝ้ายเคมีซึ่งบางครั้งนุ่มและมีความเบาสบายมากกว่าการใช้ไหมแท้ เพราะด้วยความที่เป็นผ้าไหมแท้จะมีความแข็งและใส่ยากกว่าไหมเทียม แต่สำหรับความสวยนั้นเทียบไม่ได้กับไหมแท้แน่นอน วันนี้จะพาไปดูการสาวไหมและสีของเส้นไหมที่ได้จากการสาวไหม ซึ่งใช้เวลาไม่นานก็ได้เส้นไหมสวย ระยะเวลาในการสาวไหมก็ต้องใช้ระยะเวลาของมัน ถ้าสาวไม่ทันอาจจะทำให้ได้เส้นไหมที่ไม่ดี และอาจจะกลายเป็นผีเสื้อไปได้เช่นกัน เครื่องมือที่ใช้ในการสาวไหม จะเป็นสิ่งที่ประดิษฐ์ขึ้นเองตามพื้นที่ เครื่องสาวไหมจะถูกปรับตามความต้องการของผู้สาวไหม บางครั้งมีการผลิตเอง นำมาบูรณาการได้ กระทะที่ต้มนั้นจะต้องมีขนาดไม่ใหญ่มาก มีองศารับกับเครื่องที่สาวเส้นไหมขึ้น และมีกระบุงหรือตะกร้าไม้ที่ใช้ในการพักเส้นไหมที่สาวได้ การสาวไหมเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านที่มีมาตั้งแต่บรรพบุรุษสืบต่อมาเรื่อยๆ เพราะในสมัยโบราณนั้นการที่จะได้ชุดใส่สักตัวต้องใช้เวลามากกว่าห้าเดือน โดยเริ่มตั้งแต่การเลี้ยงตัวไหม เฝ้ามองการเจริญเติบโตโดยผู้เลี้ยงจะต้องหาใบหม่อนมาให้เจ้าหนอนตัวเขียวทาน จนเติบโตเต็มพร้อมที่จะให้สาวไหม สำหรับใครที่กลัวหนอนคงไม่สามารถเลี้ยงได้ การต้มน้ำร้อนเพื่อให้ตัวไหมคลายเส้นไหมออกต้องใช้เวลา ซึ่งการทำเพียงคนเดียวอาจจะลำบาก ทั้งการทิ้งตัวไหมลงเมื่อเริ่มที่จะหมดเส้นไหม เมื่อตัวไหนหมดเส้นใยก็จะต้องคีบออกจากหม้อต้ม ซึ่งขนาดของหม้อต้มมีขนาดพอเหมาะกับการสาวไหม การสังเกตตัวไหมสามารถดูได้ด้วยตาของเราเอง ถ้าตัวไหมที่เส้นไหมหมดจะปล่อยออกมาน้อย จะต้องเพิ่มตัวไหมตามจำนวนที่หยิบออกหรือมากกว่า ความรู้ใกล้ตัวเพราะตอนเด็กๆ ที่หมู่บ้านมีการเลี้ยงไหมแต่ไม่เคยมีเวลาศึกษาเรียนรู้ แม้ตนเองจะเป็นคนไทยที่โดยสถานที่เกิดนั้นมีผลิตภัณฑ์ประจำจังหวัดคือผ้าไหม แต่ครั้งแรกที่ได้เรียนรู้ในเรื่องของการเลี้ยงไหมเพื่อให้ได้เส้นไหม กลับได้ไปศึกษาที่ต่างประเทศ และซื้อผ้าไหมแท้ผืนแรกที่ต่างประเทศ ทั้งที่บ้านเราเองมีเช่นกัน แต่ด้วยระยะเวลาของการใช้ชีวิตอาจจะไม่ได้อยู่ในบ้านของตน ครั้งนี้ได้ดูวิธีการสาวไหม และได้ทดลองทำ รวมถึงได้ทานตัวไหมสดๆ จากการสาวเส้นไหมออกหมดแล้ว เป็นตัวดักแด้ที่ยังไม่ได้มีการปรุงรสชาติแต่อย่างใด ซึ่งมีความอร่อยมันในตัว ราคาของรังไหมมีราคาสูง เพราะในปัจจุบันนี้ได้มีการมาผสมอยู่ในสบู่หรือเครื่องสำอางหลายชนิด ซึ่งอาจจะราคาสูงถึงกิโลละหนึ่งพันบาทขึ้นไป ชาวบ้านจึงนิยมเลี้ยงเพื่อที่จะขายรังไหมให้ไปทำสบู่ สบู่รังไหมจะช่วยในการทำความสะอาดผิวหน้าขัดสิ่งสกปรกหรือผิวของเราที่เสียจากแดดให้หลุดออก ผิวเนียนนุ่มสว่างกระจ่างขึ้น ครั้งหนึ่งเคยซื้อสบู่ล้างหน้าใยไหมจากงานแสดงสินค้าไทยในต่างแดนราคาสูงแต่ด้วยความน่ารักของคนไทย ได้ลดราคาและขายสบู่ใยไหมในราคาที่ขายในไทยและแถมให้สองก้อน ซึ่งพอได้มีโอกาสกลับมาที่ประเทศไทย กลับหาเบอร์โทรและซื้อผลิตภัณฑ์นั้นไม่ได้ เส้นไหมที่ถูกเลี้ยงให้อาหารและเร่งในการเจริญเติบโต ในสภาพอากาศที่ดีและเหมาะสม ในการเลี้ยงตัวไหมมีความสำคัญ ถ้าหากมีการร้องเพลงให้ฟังจะยิ่งดี อาหารมีความสำคัญในการเลี้ยงตัวไหม ยิ่งตัวอ้วนยิ่งให้เส้นไหมที่แข็งแรง การนำมาต้มจะต้มในไฟที่ไม่แรงนัก ต้มจนกว่าตัวของไหมจะคลายเหมือกออก จึงเริ่มที่จะสาวไหมซึ่งในตอนแรกนั้นจะลำบากเพราะต้องดึงขึ้นมาพร้อมกันหลายๆ เส้นจากหลายๆ ตัว การเห็นการสาวไหมด้วยสายตาตนเองครั้งแรกนั้น มีความแปลกและสงสัยว่ามันขึ้นมาอย่างไร มันไม่น่าจะขึ้นมาได้ ตอนแรกนั้นคิดว่าจะต้องจับแต่ละตัวขึ้นมาเพื่อดึงเป็นเส้น จากมากกว่าสิบตัวหล่อหลวมเป็นเส้นไหมเหลืองทองหนึ่งเส้น การนั่งมองทำให้มีความสุขอย่างหนึ่ง เส้นไหมจากตัวไหมหลายตัว ซึ่งมีจำนวนมากกว่ายี่สิบเส้นถูกดึงสาวขึ้นเป็นเกลียวให้กลายเป็นเส้นไหมที่หนาและแข็งแรง ซึ่งการจะดึงเส้นไหมด้วยมือให้ขาดนั้นเป็นการยาก ผ้าไหมแต่ละผืนไม่ว่าจะอายุยาวนาน ผ่านการใช้งานมานาน ก็ยังคงสภาพสวยงามเช่นเดิม เว้นแต่เรานำไปเผาเท่านั้น เพราะไหมเป็นสิ่งที่เผาไหม้ติดไฟได้ง่าย ส่วนมากคนที่อายุเยอะหน่อยจะมีผ้าไหม ซิ่นไหมเป็นของสะสม ไว้มอบเป็นมรดกให้ลูกหลาน ตัวไหมที่เส้นถูกสาวออกไปจนหมดแล้ว ด้วยการนำตัวไหมมาต้ม เพื่อให้ใยที่เคลือบตัวไหมอยู่ลอกออก ซึ่งจะรวมไหมจำนวนมากหลากหลายตัวดึงขึ้นมาเป็นเกลียว เป็นเส้นสวยงามพันกัน ไหมที่พร้อมในการสาวไหมนั้นจะต้องสาวไหมภายในสิบวัน ถ้าหากหลังจากนั้นแล้ว จะแก่และสาวยาก ซึ่งมีวิธีที่หยุดการเจริญเติบโต โดยการนำไหมนั้นไปแช่เย็นไว้ แต่เมื่อนำไปแช่ตู้เย็นนั้นเรานำกลับมาสาวเส้นไหม จะทำให้เส้นนั้นแข็ง แต่ถ้าหากปล่อยไว้นั้นนานเข้าจะทำให้กลายเป็นผีเสื้อได้ สิ่งของอะไรที่ได้มายากๆ นั้นย่อมมีค่ามีราคามากขึ้น เพราะว่ามันคือคุณค่าทางจิตใจ เพราะแต่ละเส้นที่ถักทอนั้นมาจากน้ำพักน้ำแรงของคนทำ เมื่อเรามองให้ดีผ้าไหมหนึ่งผืนสามารถเล่าเรื่องราวชีวิตของคนได้ เคยมีเรื่องเล่าเกี่ยวกับผ้าไหม ที่แม่ผู้มีความคิดถึงลูก ตอนที่ลูกนั้นไปเรียนแม่ได้ถักทอผ้าไหมที่เลี้ยงกับมือ ที่ละเส้นสองเส้น ผ่านไปหลายปีจากผืนได้ถูกเย็บเป็นชุดสวยสำหรับให้ลูกสาวใส่ในวันสำเร็จการศึกษา แม่ผู้เฝ้ารอคอยลูกอยู่ที่บ้าน ด้วยความไม่มีความรู้ อาการป่วยไม่ได้รับการรักษาอย่างทันเวลา ทำให้ลมหายใจได้สิ้นลงในตอนที่กำลังจับผ้าไหมที่ตนถักทอให้ลูกสาว ผ้าไหมผืนที่แม่ทอและตัดถูกส่งถึงมือผู้เป็นลูกเมื่อเจ้าตัวไม่อยู่แล้ว คุณค่าทางจิตใจจิตวิญญาณของแม่ยังคงอยู่ในผ้าผืนนั้นตราบนานเท่านั้น เป็นเสมือนตัวแทนแห่งความรักความห่วงใยที่ไม่เคยจางหายไปจากความทรงจำ ไหมที่ดีจะให้เส้นไหมที่สีทองเหลืองสวย และเส้นใหญ่ แต่บางคนจะมีความชอบไม่เหมือนกัน ชอบไหมเส้นใหญ่บ้าง เพราะบอกว่าไหมเส้นเล็กไม่เหมือนไหมแท้ เหมือนไหมที่ได้จากโรงงาน เราจะเห็นว่าคนที่นุ่งผ้าไหมเพียงแค่เสี้ยววินาทีที่เห็นชุด สามารถรู้ได้เลยว่าผ้าไหมแท้หรือไหมโรงงาน ความเหนียวแน่นของเส้นไหมทั้งคมทั้งเฉียบ แต่ตอนที่จับเมื่อสาวเสร็จใหม่ๆ ยังมีความนุ่มและอุ่นเพราะเส้นไหมยังไม่แห้ง จะต้องรอให้เส้นไหมแห้งก่อนค่อยนำไปปั่นหรือใช้งาน ในการวางเส้นไหมไว้ในภาชนะ จะต้องมีการนำเม็ดข้าวสารวางไว้ก้นตะกร้าเพื่อไม่ให้เส้นไหมติดกับภาชนะที่ใส่ ทำให้เห็นว่าทุกขั้นตอนมีความละเอียดอ่อนในตัว ซึ่งไม่สามารถที่จะลืมได้แม้แต่ขั้นตอนเดียว เพราะอาจจะทำให้เส้นไหมมีความไม่สวยงาม ความน่าอร่อยของเส้นไหม ถ้าถามว่าเส้นไหมที่สาวออกมานั้นทานได้ไหม ต้องตอบว่าได้แต่ไม่มีความอร่อยไม่มีใครนำมาทำอาหาร แต่ดักแด้ที่สาวไหมออกหมดแล้วสามารถนำมาทำเป็นอาหารได้ คั่วแล้วอร่อยหอม ในเวลาที่เคี้ยวแตกอร่อย แต่ไม่เหมาะสำหรับคนที่มีโรคประจำตัวในเรื่องของไขมันสูง ตัวไหมที่ถูกสาวไหมออกจนหมดแล้ว สามารถที่จะนำมาเป็นอาหารได้ แปรรูปได้หลากหลายอย่าง ตอนที่ดูมีตัวไหมที่สาวไหมออกหมดนำขึ้นมา พี่ที่นั่งสาวไหมได้บอกว่าหยิบทานได้เลย สุกแล้วเพราะได้มีการต้มด้วยความร้อนจนสุกแล้ว แต่ต้องระวังคือระวังร้อน แน่นอนแท้จริงด้านในตัวของดักแด้ร้อนมาก แต่รสชาติดีมีความหวานของน้ำและมัน ภูมิปัญญาชาวบ้านที่คงอยู่ไม่ว่าจะนานแค่ไหน ความเป็นธรรมชาติชนะทุกอย่าง คุณค่าของสิ่งของประเมินค่าไม่ได้ ถ้าเราได้มีการศึกษามาเราจะรู้ว่า ในทุกพื้นที่หลายจังหวัดในภาคอีสานมีผ้าไหมในเกือบทุกจังหวัด ไม่ว่าจะเป็นผ้าไหมแพรวาของกาฬสินธุ์ ผ้าไหมของจังหวัดสุรินทร์ และอีกหลายๆจังหวัด ซึ่งแน่นอนว่าราต้นทุนสูง ราคาผ้าย่อมสูงตามไปด้วย การเลี้ยงมีความสำคัญต่อเส้นไหมที่เราจะได้ ผู้เลี้ยงต้องรู้จักนิสัยของตัวไหมด้วย ไหมชอบความสงบ สถานที่ในการเลี้ยงไหมส่วนมากจะมีลักษณะเหมือนกัน คือเป็นวงกลมเหมือนในภาพ ซึ่งจะมีช่องให้ตัวของไหมได้เกาะยึดอยู่แต่ก่อนหน้านั้นจะเลี้ยงตัวหนอนใน ภาชนะที่ทำด้วยไม้ไผ่สาน มีรูระบายอากาศเล็กๆ แต่ไม่มาก อาจจะให้ตัวหนอนได้หายใจ การเลี้ยงไหมถือเป็นอาชีพ สามารถหารายได้เลี้ยงครอบครัว เพราะส่วนของตัวไหมสามารถนำไปสาวเป็นเส้นไหม ตัวของดักแด้นำไปขายแปรรูปเป็นอาหารทานได้ ซึ่งการขายผ้าไหมหนึ่งผืนได้ราคาดี แม้ว่าผ้าไหมจะมีประวัติความเป็นมาว่าพบที่ประเทศจีนครั้งแรกก็ตาม ในประเทศไทยก็ได้มีการส่งเสริมในการปลูกหม่อนเลี้ยงไหมจนมาถึงปัจจุบัน ซึ่งกำลังจะเลือนหายไปจากสังคม น้อยนักที่จะมีให้ได้ศึกษาทุกขั้นตอน การเรียนรู้ไม่มีวันจบสิ้นไม่มีคำว่าล้าสมัย เก่าไม่พัฒนา ผ้าไหมไม่ว่าจะยุคสมัยไหนก็ยังเป็นความภาคภูมิใจและถูกนำมาใช้ ตราบใดที่คนเรายังแต่งตัว ยังต้องใช้เครื่องนุ่งห่มผ้าไหมก็จะยังคงอยู่กับสังคมไทยตลอดไปอย่างแน่นอน จงศึกษาให้รอบด้าน รู้ให้หมดทุกอย่าง เพราะวันใดวันหนึ่งเราอาจจะต้องนำความรู้ถ่ายทอดให้คนรุ่นหลังได้บ้าง ภาพถ่ายทั้งหมดเป็นของผู้เขียน (อุ้งเท้าแมว)เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !