ทำไมแผ่นดินไหวรัสเซีย 8.8 จึงเกิดสึนามิที่เล็กกว่าที่คาดไว้?

วันที่ 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2025 ได้เกิดแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ขนาด 8.8 นอกชายฝั่งคาบสมุทรคัมชัตกาของรัสเซีย ซึ่งถือเป็นหนึ่งในแผ่นดินไหวที่รุนแรงที่สุดที่เคยบันทึกไว้ แม้จะก่อให้เกิดความกังวลเรื่องสึนามิร้ายแรงทั่วทั้งมหาสมุทรแปซิฟิก 

ผลกระทบกลับรุนแรงเฉพาะในพื้นที่ใกล้ศูนย์กลาง และเบาบางกว่าที่คาดการณ์ไว้อย่างน่าประหลาดใจ โดยพบคลื่นสูง 4 เมตรซัดถล่มคัมชัตกา รัสเซีย แต่มีขนาดเล็กกว่าที่คาดในญี่ปุ่นและพื้นที่อื่น ๆ ในพื้นที่อื่น ๆ คำตอบของปริศนานี้ซ่อนอยู่ใต้พื้นทะเลลึก

คำตอบคือ "ความลึก" เป็นปัจจัยสำคัญ

โดยอลัน ไดค์ส (Alan Dykes) รองศาสตราจารย์ด้านธรณีวิทยาวิศวกรรม มหาวิทยาลัยคิงส์ตัน ผู้เชี่ยวชาญชี้ว่า แม้ขนาดของแผ่นดินไหวจะมหาศาล แต่สาเหตุที่สึนามิไม่รุนแรงเท่าที่ควรมาจาก ความลึกของจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหว

ก่อนอื่นต้องเข้าใจกลไกการเกิดสึนามิ เริ่มจากแผ่นดินไหวครั้งนี้เกิดจากการมุดตัวของแผ่นเปลือกโลกแปซิฟิกใต้แผ่นอเมริกาเหนือ ทำให้พื้นมหาสมุทรเกิดการเปลี่ยนแปลงรูปร่างอย่างฉับพลันและดันมวลน้ำมหาศาลขึ้นมากลายเป็นคลื่นสึนามิ

ความรุนแรงแผ่นดินไหว 8.8

โดยสำนักงานสำรวจธรณีวิทยาสหรัฐฯ (USGS) ระบุว่า แผ่นดินไหวครั้งนี้มีจุดศูนย์กลางลึกลงไปในเปลือกโลกถึง 20.7 กิโลเมตร ซึ่งลึกกว่าแผ่นดินไหวที่ก่อให้เกิดสึนามิครั้งใหญ่ในอดีตอย่างที่สุมาตรา ปี 2547 และที่ญี่ปุ่น ปี 2554

การเกิดแผ่นดินไหวที่ความลึกระดับนี้ ทำให้ การเคลื่อนตัวของพื้นทะเลในแนวดิ่งมีขนาดน้อยลง พลังงานที่ส่งผ่านขึ้นมายังมวลน้ำจึงลดน้อยลงตามไปด้วย แม้แผ่นดินไหวจะรุนแรง แต่เมื่อการ "ดันน้ำ" จากด้านล่างไม่มากพอ คลื่นสึนามิที่เกิดขึ้นจึงมีขนาดเล็กกว่าที่ควรจะเป็น

คลื่นสึนามิยังคงยากต่อการประเมิน

อย่างไรก็ตาม การประเมินความรุนแรงของคลื่นสึนามินั้นมีความซับซ้อนและท้าทายอย่างยิ่ง เนื่องจากไม่ได้ขึ้นอยู่กับขนาดของแผ่นดินไหว แต่ยังเกี่ยวข้องกับปัจจัยที่ยากจะวัดผลได้ทันที เช่น ความลึกของจุดกำเนิดและลักษณะการเคลื่อนตัวของพื้นทะเล 

นอกจากนี้ ขณะที่คลื่นเดินทางด้วยความเร็วสูงในมหาสมุทรลึกจะแทบไม่สามารถสังเกตเห็นได้ แต่พลังทำลายล้างและความสูงของคลื่นจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างมหาศาลเมื่อกระทบเข้ากับชายฝั่ง ขึ้นอยู่กับลักษณะทางภูมิศาสตร์ของพื้นทะเล ที่แตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ ทำให้การพยากรณ์ผลกระทบที่แม่นยำล่วงหน้าเป็นเรื่องยาก

แม้พลังงานจากแผ่นดินไหวขนาด 8.8 แต่ด้วยปัจจัยความลึกของจุดกำเนิด จึงช่วยลดทอนความรุนแรงของคลื่นสึนามิลงได้อย่างมาก และช่วยให้พื้นที่ส่วนใหญ่ของมหาสมุทรแปซิฟิกรอดพ้นจากภัยพิบัติร้ายแรงไปได้อย่างหวุดหวิด