ใช้น้ำประปา เลี้ยงปลาได้ไหม ทำยังไงดี | บทความโดย ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล หลายคนอาจยังมองภาพไม่ออกว่า จริงๆ แล้วน้ำประปา หรือ น้ำก๊อกที่เราเปิดใช้กันทุกวันนั้น คือน้ำที่ผ่านกระบวนการอะไรมากันแน่? และหากพูดถึงน้ำประปาแบบเข้าใจง่ายๆ สำหรับคนทั่วไปนั้น น้ำประปา คือ น้ำที่ผ่านกระบวนการปรับปรุงคุณภาพให้สะอาด ปลอดภัย และส่งผ่านท่อมายังบ้านเรือนของเราเพื่อใช้ในการอุปโภคบริโภคในชีวิตประจำวันค่ะ โดยกระบวนการผลิตน้ำประปาโดยทั่วไปในประเทศไทยของเรานั้น เริ่มจากการนำน้ำดิบจากแหล่งน้ำผิวดิน เช่น แม่น้ำ ลำคลอง หรืออ่างเก็บน้ำ เข้าสู่ระบบ จากนั้นน้ำดิบจะถูกส่งไปยังถังตกตะกอน ซึ่งมีการเติมสารเคมี เช่น สารส้ม เพื่อให้สิ่งสกปรกและตะกอนในน้ำจับตัวกันเป็นก้อนใหญ่ขึ้น และได้น้ำที่ผ่านการตกตะกอนแล้ว ซึ่งน้ำจากขั้นตอนนี้จะถูกส่งไปยังถังกรองอีกที ที่มีวัสดุกรอง เช่น ทราย กรวด เพื่อกรองเอาตะกอนและสิ่งสกปรกที่ยังหลงเหลืออยู่ออกไป ต่อจากนั้นน้ำที่ผ่านการกรองแล้ว จะถูกส่งไปยังถังฆ่าเชื้อโรค ซึ่งมีการเติมคลอรีนหรือใช้รังสี UV ก็ได้ เพื่อฆ่าเชื้อโรคและแบคทีเรียที่อาจปนเปื้อนอยู่ในน้ำ ที่ในบางกรณีอาจมีการปรับปรุงคุณภาพน้ำเพิ่มเติม เช่น การลดความกระด้างของน้ำ ซึ่งน้ำประปาที่ผ่านกระบวนการผลิตทั้งหมดแล้ว จะถูกส่งไปยังถังเก็บน้ำใส และจากนั้นจะถูกส่งจ่ายไปยังบ้านเรือน อาคารต่างๆ ผ่านทางท่อประปาค่ะ โดยน้ำประปาในประเทศไทยมีการควบคุมคุณภาพโดยหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้ได้น้ำประปาที่สะอาด ปลอดภัย และมีคุณภาพตามมาตรฐานที่กำหนด เช่น การประปาส่วนภูมิภาค การประปาของหมูบ้าน การประปานครหลวง เป็นต้น พอมีน้ำประปามาใช้ในครัวเรือนแล้ว บางคนก็มีกิจกรรมการใช้น้ำในบ้านที่หลากหลาย โดยกิจกรรมหนึ่งที่หลายคนสงสัยมากๆ ก็คือ การเลี้ยงปลาสวยงามหรือปลาชนิดใดชนิดหนึ่งด้วยการเติมน้ำประปาลงไปในบ่อหรือในตู้ ซึ่งจากที่ผู้เขียนได้มีประสบการณ์เกี่ยวกับเรื่องนี้มาบ้าง พอจะนึกภาพออกว่าทำไมเราเกิดความสงสัยในเรื่องนี้ค่ะ แต่เนื้อหาในบทความนี้จะมาไขข้อข้องใจในประเด็นนี้กัน เพราะที่นี่ได้มีการเลี้ยงปลาดุก ซึ่งก่อนหน้านี้ได้เลี้ยงปลาหางนกยูงด้วยน้ำประปาเหมือนกันค่ะ และคุณผู้อ่านรู้ไหมคะว่า หนึ่งประเด็นที่ทำให้หลายๆ คนกลัวเวลาต้องใช้น้ำประปาเลี้ยงปลาก็คือคลอรีนในน้ำประปา เพราะคลอรีนสามารถส่งผลเสียต่อการเลี้ยงปลาได้ค่ะ คลอรีนเป็นสารเคมีที่ใช้ในการฆ่าเชื้อโรคในน้ำประปา แต่ในขณะเดียวกันก็เป็นพิษต่อปลาเช่นกัน และระดับคลอรีนที่ปลอดภัยสำหรับปลาส่วนใหญ่จะอยู่ในระดับต่ำๆ ถ้าหากมีคลอรีนอยู่ในน้ำประปาเยอะ แบบนี้จะเกิดผลกระทบจากคลอรีนต่อปลา ดังนี้ค่ะ ทำลายเยื่อเมือก: คลอรีนจะทำลายเยื่อเมือกที่ปกป้องผิวปลา ทำให้ปลาอ่อนแอและติดเชื้อได้ง่าย รบกวนการหายใจ: คลอรีนจะรบกวนการทำงานของเหงือกปลา ทำให้ปลาหายใจลำบากและอาจถึงตายได้ ส่งผลต่อการทำงานของอวัยวะภายใน: คลอรีนอาจส่งผลเสียต่อการทำงานของอวัยวะภายในของปลา เช่น ตับและไต ซึ่งคลอรีนในน้ำประปาเป็นอันตรายต่อปลาสวยงามทุกชนิด โดยจะมีปลาบางชนิดมีความไวต่อคลอรีนมากกว่าชนิดอื่นๆ ซึ่งหมายความว่าปลาเหล่านี้จะได้รับผลกระทบจากคลอรีนในระดับความเข้มข้นที่ต่ำกว่าปลาชนิดอื่นๆ ค่ะ และตัวอย่างของปลาที่มีความไวต่อคลอรีนสูง ได้แก่ ปลาขนาดเล็ก เช่น ปลาทอง ปลาหางนกยูง ปลาแพะ ปลากระเบน ปลาที่มีเกล็ดละเอียด เช่น ปลาเงิน ปลาเสือตอ ปลาที่เพิ่งซื้อมาใหม่: เพราะปลาที่เพิ่งซื้อมาใหม่มักจะอ่อนแอและเครียด ทำให้มีความไวต่อคลอรีนมากขึ้น ปลาที่ป่วย: ปลาที่ป่วยอยู่แล้วจะมีภูมิคุ้มกันต่ำ ทำให้มีความไวต่อคลอรีนมากขึ้นค่ะ น้ำประปาที่มีคลอรีนในปริมาณที่เหมาะสมจะไม่สามารถมองเห็นความแตกต่างได้ด้วยตาเปล่า เนื่องจากคลอรีนที่เติมลงในน้ำประปาจะอยู่ในปริมาณน้อยมากและละลายอยู่ในน้ำ แต่เราสามารถดมกลิ่นได้ น้ำประปาที่มีคลอรีนจะมีกลิ่นคลอรีนที่ฉุนและรุนแรง คล้ายกับกลิ่นของสระว่ายน้ำ น้ำประปาอาจมีรสชาติที่เปลี่ยนไป อาจมีรสชาติขมหรือรสชาติที่ไม่พึงประสงค์ และในกรณีที่คลอรีนมีปริมาณมาก น้ำประปาอาจมีสีที่เปลี่ยนแปลงไปเล็กน้อย อาจมีสีเหลืองอ่อนหรือสีเขียวอ่อนค่ะ หากสังเกตเห็นความผิดปกติในน้ำประปา ควรรองน้ำประปาใส่ภาชนะแก้ว ทิ้งไว้ประมาณ 20-30 นาที หากกลิ่นคลอรีนจางหายไป แสดงว่าน้ำประปานั้นมีปริมาณคลอรีนที่ปลอดภัย และวิธีป้องกันปลาจากคลอรีนในน้ำประปา มีดังนี้ พักน้ำประปา: ทิ้งน้ำประปาไว้ในภาชนะเปิดอย่างน้อย 24 ชั่วโมง เพื่อให้คลอรีนระเหยไป ใช้เครื่องกรองน้ำ: เครื่องกรองน้ำบางชนิดสามารถกรองคลอรีนออกจากน้ำได้ ใช้สารเคมีกำจัดคลอรีน: มีสารเคมีหลายชนิดที่สามารถใช้กำจัดคลอรีนในน้ำประปาได้อย่างปลอดภัย แต่ควรใช้ตามคำแนะนำบนฉลาก ทดสอบระดับคลอรีน: ใช้ชุดทดสอบคลอรีนเพื่อตรวจสอบระดับคลอรีนในน้ำประปา เพื่อประเมินความเหมาะสม โดยการพักน้ำประปาไว้ก่อนนำมาใช้เลี้ยงปลามีเหตุผลหลักๆ คือ ลดปริมาณคลอรีน: น้ำประปามักมีคลอรีนซึ่งเป็นสารเคมีที่ใช้ในการฆ่าเชื้อโรค แต่คลอรีนเป็นอันตรายต่อปลา การพักน้ำไว้จะช่วยให้คลอรีนระเหยไป ทำให้น้ำปลอดภัยต่อการเลี้ยงปลามากขึ้น ปรับอุณหภูมิ: อุณหภูมิของน้ำประปาอาจไม่เหมาะสมกับการเลี้ยงปลา การพักน้ำไว้จะช่วยให้น้ำปรับอุณหภูมิเข้ากับอุณหภูมิห้อง ซึ่งเป็นช่วงอุณหภูมิที่ปลาส่วนใหญ่สามารถอาศัยอยู่ได้ดีค่ะ ลดความเป็นกรด-ด่าง (pH): น้ำประปาอาจมีความเป็นกรดหรือด่างที่ไม่สมดุล ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพของปลา การพักน้ำไว้จะช่วยให้น้ำปรับสมดุลของค่าพีเอชให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมกับการเลี้ยงปลาได้ และวิธีการพักน้ำที่เหมาะสม ให้ทำตามนี้ค่ะ ภาชนะ: เลือกใช้ภาชนะที่สะอาดและไม่มีสารเคมีปนเปื้อน เช่น ถังพลาสติกสำหรับใส่น้ำดื่ม ไม่ควรปิดฝาภาชนะที่พักน้ำ เพราะจะทำให้คลอรีนระเหยได้ยากขึ้น ปริมาณ: เติมน้ำประปาในปริมาณที่เพียงพอต่อการใช้งาน ระยะเวลา: พักน้ำไว้ประมาณ 24-48 ชั่วโมง หรือจนกว่าคลอรีนจะระเหยหมด การตรวจสอบ: หากไม่แน่ใจว่าคลอรีนระเหยหมดแล้วหรือไม่ สามารถใช้ชุดทดสอบคลอรีนตรวจสอบได้ และจากประสบการณ์ที่ผ่านมา ผู้เขียนได้ทำการฉีดน้ำประปาเป็นฝอยเล็กๆ ลงในบ่อโดยตรงด้วยค่ะ การทำแบบนี้ก็เป็นอีกหนึ่งแนวทางในการใช้น้ำประปาเลี้ยงปลา เพราะเป็นวิธีที่ดีในการลดปริมาณคลอรีนในน้ำได้ เนื่องจากคลอรีนจะระเหยไปในอากาศได้ง่ายขึ้น เพราะว่าการทำให้น้ำเป็นฝอยจะเพิ่มพื้นที่ผิวสัมผัส ทำให้น้ำสัมผัสกับอากาศได้มากขึ้น คลอรีนจึงระเหยออกไปได้มากขึ้น นอกจากนี้การฉีดน้ำเป็นฝอยยังมีข้อดีอื่น ๆ อีก เช่น เพิ่มปริมาณออกซิเจนในน้ำ: การฉีดน้ำเป็นฝอยจะช่วยเพิ่มปริมาณออกซิเจนในน้ำ ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับปลาในการหายใจ ลดอุณหภูมิน้ำ: ในสภาพอากาศร้อน การฉีดน้ำเป็นฝอย จะช่วยลดอุณหภูมิน้ำในบ่อปลาได้ค่ะ ที่โดยสรุปแล้วน้ำประปาสามารถนำมาเลี้ยงปลาได้ แต่ต้องมีการเตรียมน้ำอย่างเหมาะสมก่อน เนื่องจากน้ำประปาอาจมีสารเคมีที่อาจเป็นอันตรายต่อปลา และวิธีการที่ผู้เขียนมักทำและแนะนำต่อให้กับคนอื่น คือการเปิดน้ำพักในถังไว้ก่อนค่ะ เพราะง่ายดีและต้นทุนต่ำด้วย ตลอดจนพบว่าพืชน้ำมีการเจริญเติบโตช้าลงอย่างเห็นได้ชัด หรือหยุดการเจริญเติบโตไปเลย อาจเป็นสัญญาณว่าในน้ำมีสารเคมีที่เป็นอันตราย เช่น คลอรีน หรือโลหะหนัก ที่ส่งผลกระทบต่อการสังเคราะห์แสงและการดูดซึมสารอาหารของพืช พืชน้ำอาจมีรูปร่างที่ผิดแปลกไปจากเดิม เช่น ใบหงิกงอ ลำต้นบิดเบี้ยว หรือมีขนาดเล็กผิดปกติ ซึ่งอาจเป็นผลมาจากสารเคมีในน้ำที่รบกวนการเจริญเติบโตของพืช หากพืชน้ำในบ่อปลาลดจำนวนลงอย่างรวดเร็ว อาจเป็นสัญญาณว่าในน้ำมีสารเคมีที่เป็นอันตรายต่อพืชในปริมาณมาก พืชน้ำบางชนิด เช่น สาหร่าย อาจเพิ่มจำนวนขึ้นอย่างรวดเร็วเมื่อสภาพน้ำไม่สมดุล เช่น มีสารอาหารมากเกินไป หรือมีแสงแดดมากเกินไป ซึ่งอาจเป็นผลมาจากน้ำประปาที่ไม่ได้ปรับสภาพก่อนนำมาใช้นะคะ และนั่นคือแนวทางและการจัดการหากต้องนำน้ำประปามาเลี้ยงปลาค่ะ โดยในภาพสุดท้ายของบทความนี้ ในบ่อนั้นที่นี่เลี้ยงปลาดุกอุยค่ะ ที่ก็ใช้น้ำประปามาตลอด เพราะว่าก๊อกหนาบ้านเป็นท่อน้ำประปาโดยตรงค่ะ ซึ่งที่ผ่านมาตั้งแต่วันแรกจนถึงตอนนี้ปลาดุกยังมีชีวิตรอดและเจริญเติบโตได้ดีค่ะ ที่ในตอนแรกซื้อมาทั้งหมด 100 ตัว ขนาดตัวเท่านิ้วก้อย ก็นำมาปล่อยในบ่อซีเมนต์ที่มีการเติมน้ำประปาและพักไว้ในถังก่อนค่ะ ยังไงนั้นคุณผู้อ่านคงพอจะมองเห็นภาพบ้างแล้วนะคะ ถ้าต้องการนำน้ำประปามาเลี้ยงปลาต้องทำยังไง การเปิดน้ำพักไว้ช่วยได้ยังไง และต้องบอกว่าการใช้ประปามาเลี้ยงปลาเป็นวิธีที่สะดวกที่สุด และเป็นไปได้สำหรับทุกคนค่ะ ดังนั้นลองอ่านทำความเข้าใจดีๆ และลองเลี้ยงปลาจากจุดเล็กๆ ก่อนก็ได้ เช่น ปลาหางนกยูง และเพิ่มพืชน้ำเข้าไป คล้ายกับที่ผู้เขียนได้ทำเป็นตัวอย่างค่ะ ถ้าหากสนใจเรื่องการจัดอ่างเลี้ยงปลาเพิ่มเติม สามารถอ่านบทความใต้เนื้อหาของบทความนี้ได้นะคะ ซึ่งผู้เขียนหวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์กับคุณผู้อ่านไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง หากชอบบทความแบบนี้อีก ก็อย่าลืมกดติดตามหรือกดบุ๊กมาร์กหน้าโปรไฟล์ไว้นะคะ เพราะจะได้ไม่พลาดบทความใหม่ๆ ที่จะได้นำมาเผยแพร่ในเร็วๆ นี้ค่ะ เครดิตภาพประกอบบทความ ภาพหน้าปก โดย Mascha Hesselink จาก Pexels ภาพประกอบเนื้อหาโดยผู้เขียน ออกแบบภาพหน้าปกโดยผู้เขียนใน Canva เกี่ยวกับผู้เขียน ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล จบการศึกษา: พยาบาลศาสตรบัณฑิต จากวิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม กระทรวงสาธารณสุข และสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต (อนามัยสิ่งแวดล้อม) จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น มีความสนใจและประสบการณ์เกี่ยวกับ: สุขภาพ จิตวิทยาเชิงบวก การจัดการน้ำเสียและสิ่งปฏิกูล บทความอื่นที่น่าสนใจโดยผู้เขียน https://news.trueid.net/detail/Pm4WoKb3BV7x https://news.trueid.net/detail/YrLO7wPdNWY0 https://news.trueid.net/detail/R2WxpgJRj3nK เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !