9 แนวทางลดการเผาขยะในที่โล่ง สำหรับบ้านเรือน พื้นที่การเกษตร อ่านเลย! เขียนโดย ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล ในอดีตหากพูดถึงการเผาขยะในที่โล่งแจ้ง ยังไม่ได้กลายมาเป็นประเด็นใหญ่ในชีวิตประจำวันมากนักเหมือนตอนนี้ แต่ด้วยเหตุผลที่เราพบว่าในสิ่งแวดล้อมมีมลพิษสะสมอยู่จำนวนมาก ซึ่งหนึ่งในนั้นคือฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM2.5) ทำให้เราต่างก็ต้องหยุดและหันกลับมาทบทวนและคิดว่า ที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบันเราได้ทำอะไรลงไป โดยเฉพาะที่เกี่ยวกับการเผาในที่โล่ง ที่ก็พบว่าการเผาในที่โล่งเป็นปัจจัยชักนำทำให้ปริมาณของฝุ่น PM2.5 ในชั้นบรรยากาศมีจำนวนมากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ และสถานการณ์ที่ตามมาก็คือเราจำเป็นต้องช่วยกันหยุดและลดกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการเผา ซึ่งการเผาขยะสามารถพบได้ทั้งในชุมชนและพื้นที่การเกษตรนะคะ และพอเราต้องหันมาใช้วิธีการอื่นแทนการเผา หลายคนอาจจะยังมองภาพไม่ชัดมากนักว่า ตัวเองยังจะสามารถทำอะไรได้อีก ซึ่งก็ไม่ต้องกังวลใจไปค่ะทุกคน เพราะในบทความนี้ผู้เขียนจะมาทำหน้าที่บอกต่อถึงแนวทางที่เป็นไปได้นะคะ ว่าอะไรคือตัวเลือกอื่นๆ อีก หากเราต้องยุติการเผาตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป โดยหลายแนวทางสามารถเริ่มได้ง่ายๆ จากที่บ้านของเรา จากนั้นยังสามารถนำไปบอกต่อให้กับคนในซอยบ้านเราได้อีกด้วย โดยที่บางแนวทางคุณผู้อ่านอาจคิดไม่ถึงว่าสามารถทดแทนการเผาได้ ดังนั้นต้องอ่านต่อค่ะ เพราะน่าสนใจมากๆ และต่อไปนี้คือทางเลือกที่สามารถนำมาทดแทนการเผาขยะในที่โล่งแจ้งได้นะคะ 1. ทำความสะอาดพื้นที่โดยไม่เผา การลดการเผาในที่โล่งเป็นก้าวสำคัญที่เราทุกคนสามารถทำได้ เพื่อสร้างคุณภาพอากาศที่ดีขึ้นให้กับชุมชนของเราค่ะ คือแทนที่เราจะใช้วิธีเผาแบบเดิมๆ ที่ทำต่อๆ กันมาจนกลายเป็นเรื่องปกติ เพื่อกำจัดเศษวัสดุทางการเกษตรหรือขยะ ให้เราสามารถหันมาใช้วิธีการทำความสะอาดพื้นที่โดยไม่เผาแทน ซึ่งมีประโยชน์มากมายและทำได้หลากหลายวิธีนะคะ และต่อไปนี้คือวิธีที่เราสามารถนำมาใช้แทนการเผาได้ ตัวอย่างเช่น การไถกลบ: สำหรับเศษซากพืชทางการเกษตร การไถกลบเป็นวิธีที่ดีที่จะช่วยเพิ่มอินทรียวัตถุในดิน ทำให้ดินอุดมสมบูรณ์ขึ้น และลดการใช้ปุ๋ยเคมีได้ด้วย การทำปุ๋ยหมัก: เศษพืช เศษอาหาร หรือใบไม้ สามารถนำมาทำปุ๋ยหมักได้ ปุ๋ยหมักที่ได้สามารถนำไปใช้บำรุงพืชผักสวนครัว หรือต้นไม้ในไร่นาได้โดยไม่ต้องซื้อปุ๋ย การนำไปใช้ประโยชน์อื่นๆ: กิ่งไม้ใหญ่ๆ อาจนำไปใช้เป็นเชื้อเพลิงชีวมวล หรือนำไปทำเฟอร์นิเจอร์ง่ายๆ ได้ ส่วนเศษวัสดุอื่นๆ เช่น ซังข้าวโพด ฟางข้าว อาจนำไปใช้เป็นอาหารสัตว์ หรือเป็นวัสดุปูคอกสัตว์ การรวบรวมและกำจัดอย่างถูกวิธี: สำหรับขยะที่ไม่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ต่อได้ ควรมีการรวบรวมและนำไปกำจัดอย่างถูกวิธีโดยหน่วยงานที่รับผิดชอบ หรือคัดแยกขยะเพื่อรีไซเคิลค่ะ 2. นำขยะอินทรีย์ไปทำปุ๋ยหมัก หลายคนยังไม่รู้ว่า เราสามารถลดปัญหานี้ได้อย่างมีนัยสำคัญด้วยวิธีง่ายๆ นั่นคือการนำขยะอินทรีย์ เช่น เศษอาหาร เศษพืชผักหรือใบไม้แห้ง มาทำปุ๋ยหมักแทนที่จะเผาทิ้งค่ะ ซึ่งการทำปุ๋ยหมักไม่เพียงช่วยลดปริมาณขยะที่ต้องเผาเท่านั้น แต่ยังเปลี่ยนของเสียให้กลายเป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่อุดมไปด้วยธาตุอาหาร ซึ่งสามารถนำไปใช้บำรุงดินและพืชผลทางการเกษตรได้โดยไม่ต้องพึ่งพาสารเคมี ทำให้ดินอุดมสมบูรณ์ขึ้น ลดต้นทุนการผลิต และช่วยให้เกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้น ที่สำคัญคือการทำปุ๋ยหมักช่วยสร้างสิ่งแวดล้อมที่ดีขึ้นอย่างยั่งยืนให้กับทุกคนได้ค่ะ 3. ทำน้ำหมักชีวภาพ คุณผู้อ่านรู้ไหมคะว่า การนำขยะอินทรีย์ เช่น เศษอาหาร เศษพืชผัก หรือใบไม้แห้ง มาทำน้ำหมักชีวภาพแทนที่จะเผาทิ้งนั้นสามารถทำได้ ซึ่งการทำน้ำหมักชีวภาพไม่เพียงช่วยลดปริมาณขยะที่ต้องเผาเท่านั้น แต่ยังเปลี่ยนของเสียให้กลายเป็นปุ๋ยอินทรีย์น้ำ ที่อุดมไปด้วยจุลินทรีย์และธาตุอาหาร ซึ่งสามารถนำไปใช้บำรุงดินและพืชผลทางการเกษตรได้โดยไม่ต้องพึ่งพาสารเคมีมากจนเกินไป นอกจากนี้ยังสามารถใช้เป็นน้ำยาปรับสภาพดิน บำบัดน้ำเสียหรือแม้กระทั่งใช้ในครัวเรือนเพื่อทำความสะอาดและดับกลิ่นได้ ที่สำคัญคือการทำน้ำหมักชีวภาพเป็นแนวทางหนึ่งในการลด PM2.5 ที่เกิดจากการเผาในที่โล่ง ที่มีส่วนสร้างสิ่งแวดล้อมที่ดีขึ้นอย่างยั่งยืนได้ในระยะยาวค่ะ 4. ใช้เศษวัสดุคลุมดิน จริงๆ แล้วเราสามารถนำเศษวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร เช่น ฟางข้าว แกลบ เศษใบไม้ หรือซังข้าวโพด มาคลุมดินแทนที่จะเผาทิ้งได้นะคะ เพราะการคลุมดินไม่เพียงช่วยลดปริมาณวัสดุที่ต้องเผาเท่านั้น แต่ยังช่วยรักษาความชุ่มชื้นในดิน ลดการระเหยของน้ำ ทำให้ดินไม่แห้งและแตกระแหง นอกจากนี้เศษวัสดุที่คลุมดินจะค่อยๆ ย่อยสลายกลายเป็นอินทรียวัตถุ เพิ่มธาตุอาหารและปรับโครงสร้างดินให้ดีขึ้น ทำให้พืชเจริญเติบโตได้ดีขึ้น ลดการใช้ปุ๋ยเคมีและสารเคมีกำจัดวัชพืช ที่สำคัญคือการคลุมดินเป็นแนวทางหนึ่งที่มีส่วนลดภาวะลดโลกร้อน เพราะช่วยลดการเกิดของฝุ่นละอองขนาดเล็กจากการเผาได้ค่ะ 5. แปรรูปเศษวัสดุทางการเกษตร จากที่เราก็รู้มาแล้วว่า การเผาในที่โล่งเป็นปัญหาสิ่งแวดล้อมที่ส่งผลกระทบต่อคนได้ และก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศอย่างรุนแรง โดยเฉพาะในพื้นที่เกษตรกรรมที่มีเศษวัสดุเหลือใช้จำนวนมาก แต่เราสามารถลดปัญหานี้ได้อย่างมีนัยสำคัญ ด้วยการนำเศษวัสดุทางการเกษตร เช่น ฟางข้าว แกลบ ซังข้าวโพดหรือต้นมันสำปะหลัง มาแปรรูปแทนที่จะเผาทิ้งไปโดยเปล่าประโยชน์ ซึ่งการแปรรูปนี้ทำได้หลายวิธี ไม่ว่าจะเป็นการนำไปอัดเป็นเชื้อเพลิงอัดแท่ง (Biomass briquettes) สำหรับใช้เป็นพลังงานทดแทนในครัวเรือนหรือภาคอุตสาหกรรม การนำไปผลิตเป็นปุ๋ยอินทรีย์อัดเม็ด เพื่อบำรุงดินและพืช หรือแม้แต่นำไปผลิตเป็นวัสดุก่อสร้าง เช่น แผ่นผนังหรือวัสดุฉนวนกันความร้อน การแปรรูปเหล่านี้ไม่เพียงช่วยลดปริมาณวัสดุที่ต้องเผา ทำให้ปัญหาหมอกควันและฝุ่นละออง PM2.5 ลดลงอย่างเห็นได้ชัดเท่านั้น แต่ยังสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับเศษวัสดุเหลือใช้ สร้างรายได้ให้กับเกษตรกรและชุมชนค่ะ 6. คัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทาง วิธีนี้เป็นวิธีการที่เริ่มต้นจากตัวเราเองค่ะ ซึ่งการคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทางหรือที่บ้านของเราเองช่วยได้มาก เพราะการคัดแยกขยะช่วยลดปริมาณขยะที่ต้องนำไปกำจัดด้วยวิธีที่ไม่เหมาะสม เช่น การเผา เมื่อเราแยกขยะอินทรีย์ออกจากขยะทั่วไป ก็จะสามารถนำขยะอินทรีย์ไปทำปุ๋ยหมัก หรือน้ำหมักชีวภาพได้ ส่วนขยะรีไซเคิล เช่น พลาสติก แก้ว กระดาษหรือโลหะ ก็สามารถส่งต่อไปยังโรงงานรีไซเคิลเพื่อนำกลับมาใช้ใหม่ได้อีก ดังนั้นการคัดแยกขยะที่ต้นทางไม่เพียงแต่ลดปริมาณขยะที่ต้องเผาหรือฝังกลบเท่านั้น แต่ยังช่วยประหยัดงบประมาณในการจัดการขยะของท้องถิ่น และที่สำคัญที่สุดคือช่วยให้เราได้อากาศที่สะอาดขึ้น เพาะลดจุดกำเนิดของฝุ่น PM2.5 จากการเผาในที่โล่ง และสร้างสิ่งแวดล้อมที่คุณภาพดีขึ้นค่ะ 7. ส่งเสริมการใช้เครื่องย่อยกิ่งไม้/ใบไม้ การเผาในที่โล่งเป็นปัญหาใหญ่ที่สร้างมลพิษทางอากาศค่ะ โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีการเกษตรหรือสวนที่มีจำนวนมาก โดยพื้นที่เหล่านี้มักจะมีเศษกิ่งไม้และใบไม้จำนวนมาก แต่เราสามารถลดปัญหานี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพด้วยการส่งเสริมการใช้เครื่องย่อยกิ่งไม้และใบไม้แทนที่จะเผาทิ้งค่ะ โดยการทำงานของเครื่องย่อยใบไม้จะไปเปลี่ยนเศษวัสดุเหลือใช้ให้เป็นปุ๋ยหมักได้เร็วขึ้นหรือง่ายในการนำไปใช้เป็นวัสดุคลุมดิน ที่มีประโยชน์ในการช่วยบำรุงดินเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ และลดการใช้น้ำในการเกษตรได้ นอกจากนี้การนำเศษวัสดุมาย่อยยังช่วยลดปริมาณขยะที่ต้องจัดการ ทำให้ปัญหาหมอกควันและฝุ่นละออง PM2.5 ลดลงอย่างเห็นได้ชัด ซึ่งการสนับสนุนให้ชุมชนหรือเกษตรกรมีเครื่องย่อยกิ่งไม้และใบไม้ไว้ใช้งาน ไม่ว่าจะเป็นการรวมกลุ่มซื้อ การจัดหาโดยหน่วยงานภาครัฐหรือการให้เช่า ก็จะช่วยสร้างทางเลือกที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และทำให้เราทุกคนได้หายใจในอากาศที่สะอาดขึ้นอย่างยั่งยืนค่ะ 8. ปลูกพืชหมุนเวียน/พืชคลุมดิน วิธีนี้ช่วยให้ดินได้รับสารอาหารอย่างต่อเนื่อง จึงลดความจำเป็นในการเตรียมดินด้วยการเผา นอกจากนี้การปลูกพืชตระกูลถั่วซึ่งเป็นพืชคลุมดิน ยังช่วยตรึงไนโตรเจนจากอากาศลงสู่ดิน ทำให้ดินอุดมสมบูรณ์ขึ้นโดยธรรมชาติ ลดการใช้ปุ๋ยเคมี และลดการเกิดวัชพืชไปในตัว ที่สำคัญคือการมีพืชปกคลุมดินจะช่วยป้องกันการชะล้างพังทลายของหน้าดิน จึงช่วยรักษาความชุ่มชื้นในดิน และช่วยให้เกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้นจากการเพาะปลูกพืชที่หลากหลาย ซึ่งทั้งหมดนี้ไม่เพียงช่วยลดปัญหาหมอกควันและฝุ่นละออง PM2.5 เท่านั้น แต่ยังสร้างสิ่งแวดล้อมที่สะอาดและดีขึ้นค่ะ 9. รณรงค์และให้ความรู้แก่ชุมชน สาเหตุที่การเผาในที่โล่งเป็นปัญหาใหญ่ที่สร้างมลพิษทางอากาศ โดยเฉพาะในพื้นที่เกษตรกรรมนั้น ส่วนหนึ่งของปัญหามักเกิดจากการขาดความเข้าใจถึงผลกระทบและขาดทางเลือกในการจัดการเศษวัสดุทางการเกษตรค่ะ ดังนั้นหัวใจสำคัญในการแก้ปัญหานี้ คือ การรณรงค์ให้ความรู้แก่ประชาชนอย่างต่อเนื่องและทั่วถึง การให้ความรู้ที่เข้าใจง่ายเกี่ยวกับอันตรายของการเผา เช่น ผลกระทบต่อคนเรา มลพิษทางอากาศ หรือผลกระทบต่อดิน จะช่วยสร้างความตระหนักและกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมได้ นอกจากนี้การให้ข้อมูลเกี่ยวกับทางเลือกในการจัดการเศษวัสดุที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เช่น การนำไปทำปุ๋ยหมัก น้ำหมักชีวภาพ การใช้คลุมดิน หรือการแปรรูปเป็นพลังงาน จะช่วยให้ประชาชนมีแนวทางปฏิบัติที่เป็นรูปธรรมและเห็นถึงประโยชน์ที่ได้รับ การรณรงค์นี้อาจทำได้หลายรูปแบบ เช่น จัดอบรมในชุมชน ทำสื่อประชาสัมพันธ์ที่เข้าใจง่ายผ่านช่องทางต่างๆ หรือสร้างเครือข่ายแกนนำในพื้นที่ เพื่อให้ความรู้กระจายไปในวงกว้าง และนำไปสู่การลดการเผาในที่โล่งอย่างยั่งยืนได้นะคะ ซึ่งจากแนวทางที่เราได้พูดถึงกันมาทั้งหมด จะเห็นได้ว่าแต่ละวิธีล้วนมีจุดเด่นและประโยชน์ในการช่วยลดการเผาในที่โล่งทั้งสิ้น และการตัดสินใจว่าจะเลือกวิธีไหนดีนั้น ควรพิจารณาจากบริบทของพื้นที่ เช่น ลักษณะของขยะหรือเศษวัสดุที่มีในแต่ละชุมชน ทรัพยากรที่มีอยู่ ไม่ว่าจะเป็นงบประมาณ เครื่องมือหรือกำลังคน รวมถึงความพร้อมของคนในชุมชนในการเรียนรู้และปรับเปลี่ยนพฤติกรรม โดยวิธีที่ง่ายที่สุดอาจเป็นการเริ่มต้นจากการคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทาง และการ นำขยะอินทรีย์ไปทำปุ๋ยหมัก/น้ำหมักชีวภาพ เนื่องจากเป็นวิธีที่สามารถทำได้ในระดับครัวเรือนและไม่ต้องลงทุนสูงนะคะ อย่างไรก็ตามเพื่อให้เกิดผลลัพธ์ที่ยั่งยืนและครอบคลุมที่สุด เราไม่ควรเลือกเพียงวิธีใดวิธีหนึ่ง แต่ควรมองว่าทั้งหมดนี้เป็นส่วนหนึ่งของ มาตรการแบบองค์รวม ซึ่งการผสมผสานหลายๆ วิธีเข้าด้วยกันจะช่วยให้การลดการเผาในที่โล่งมีประสิทธิภาพสูงสุด เช่น การคัดแยกขยะเพื่อนำไปทำปุ๋ยหมัก ควบคู่ไปกับการใช้เครื่องย่อยกิ่งไม้ และการให้ความรู้แก่ประชาชนอย่างต่อเนื่อง โดยวิธีที่ยั่งยืนที่สุดคือการสร้างความตระหนักรู้และเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของคนในชุมชน ให้เห็นถึงความสำคัญของการดูแลสิ่งแวดล้อม และมีส่วนร่วมในการจัดการขยะและเศษวัสดุอย่างถูกวิธี ซึ่งจะนำไปสู่อากาศที่สะอาดและคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นอย่างยั่งยืนสำหรับทุกคนได้ค่ะ สำหรับผู้เขียนนั้นการคัดแยกขยะทำอยู่แล้วนะคะ จากนั้นก็นำเศษอาหาร ทุกอย่างที่สามารถย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ ที่บางครั้งก็เป็นกระบอกไม้ไผ่จากข้าวหลามด้วยซ้ำไป คืออะไรย่อยกลับคืนสู่ธรรมชาติได้ ผู้เขียนนำไปทำปุ๋ยบำรุงดินหมดค่ะ ทำง่ายๆ แบบเทกองแล้วกลบด้วยใบไม้ในพื้นที่สวน และนำไปย่อยสลายถังหมักเป็นปุ๋ยใต้ดิน ที่ตอนหลังมาสั่งของออนไลน์แล้วทางร้านเขานำฟางข้าวมารองกันกระแทก ก็เลยใช้ฟางข้าวมาคลุมดินในพื้นที่ปลูกผักหน้าบ้านค่ะ นอกจากนี้ที่นี่ยังทำปุ๋ยหมักชีวภาพถังเล็กๆ เอาไว้ใช้อีกด้วย มีการปลูกพืชหมุนเวียนสับเปลี่ยนไปตามฤดูกาลทั้งหน้าบ้านและที่สวนนะคะ และทำอย่างอื่นอีกตามที่จะเป็นไปได้ค่ะ ยังไงนั้นก็อยากเชิญชวนให้ทุกคนได้ลองหันมาใช้วิธีการต่างๆ ข้างต้นกันมากขึ้นค่ะ เพราะมีส่วนช่วยลดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมได้ ด้วยความตั้งใจ ผู้เขียนหวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์กับคุณผู้อ่านไม่มากก็น้อย หากสนใจเนื้อหาเช่นนี้อีก อย่าลืมกดติดตามหรือบุ๊กมาร์กโปรไฟล์ไว้ เพื่อรับข้อมูลใหม่ๆ ในบทความต่อไปค่ะ เครดิตรูปภาพประกอบบทความ รูปภาพทำหน้าปก โดย Pvproductions จาก FREEPIK และออกแบบหน้าปกโดยผู้เขียน ใน Canva รูปภาพประกอบเนื้อหา: ภาพที่ 1 โดย Freepik จาก FREEPIK และภาพที่ 2-4 โดยผู้เขียน เกี่ยวกับผู้เขียน ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล จบการศึกษา: พยาบาลศาสตรบัณฑิต จากวิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม กระทรวงสาธารณสุข และสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต (อนามัยสิ่งแวดล้อม) จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น มีความสนใจและประสบการณ์เกี่ยวกับ: สุขภาพ จิตวิทยาเชิงบวก การบำบัดน้ำเสียและกำจัดสิ่งปฏิกูล 8 ผลเสียที่เกิดจากการเผา ตอซังและฟางข้าว ในการเกษตร 14 วิธีลดปริมาณขยะทั่วไป ภายในบ้าน แบบง่ายๆ 10 แนวทางคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทาง จากบ้านเรือน ทำอะไรได้บ้าง เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !