โลกร้อนเขย่าแอฟริกาตะวันออก เร่งแผ่นดินไหวและภูเขาไฟปะทุ

เมื่อพูดถึง “การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ” หลายคนอาจนึกถึงภัยแล้ง น้ำท่วม หรือคลื่นความร้อน แต่ผลกระทบของมันอาจลึกลงไปถึงระดับเปลือกโลก งานวิจัยล่าสุดเผยให้เห็นว่า ภาวะโลกร้อนไม่ได้เพียงเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเท่านั้น แต่ยังเร่งให้เกิด “การแยกตัวของทวีป” ในภูมิภาคแอฟริกาตะวันออก ซึ่งอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อแผ่นดินไหวและภูเขาไฟระเบิดในอนาคต

ผลการศึกษาจากทีมวิจัยของมหาวิทยาลัยโอ๊กแลนด์และมหาวิทยาลัยซีราคิวส์ ที่ตีพิมพ์ในวารสาร Scientific Reports ระบุว่า “ระบบรอยแยกแอฟริกาตะวันออก” (East African Rift System: EARS) มีความเคลื่อนไหวทางธรณีวิทยามากขึ้นหลังจากที่ทะเลสาบขนาดใหญ่ในภูมิภาคแห้งลงเมื่อราว 4,000–6,000 ปีก่อน จากสภาพภูมิอากาศที่แห้งแล้งขึ้น

นักวิทยาศาสตร์ใช้พื้นที่ ลุ่มทะเลสาบเตอร์คานา ทางตอนเหนือของเคนยาเป็นกรณีศึกษา เนื่องจากเป็นบริเวณที่มีกิจกรรมภูเขาไฟสูงและมีหลักฐานการเปลี่ยนแปลงระดับน้ำทะเลสาบอย่างชัดเจน พวกเขาตรวจสอบรอยเลื่อนใต้น้ำจำนวน 27 จุด โดยเปรียบเทียบระหว่างสองช่วงเวลา คือช่วงที่ชื้นกว่าในอดีต (9,600–5,300 ปีก่อน) และช่วงที่แห้งแล้งมากขึ้นจนถึงปัจจุบัน 

ผลการวิเคราะห์เผยว่า เมื่อระดับน้ำในทะเลสาบลดลง ความเร็วในการเคลื่อนของรอยเลื่อนเพิ่มขึ้นเฉลี่ย 0.17 มิลลิเมตรต่อปี นั่นหมายความว่า การหดตัวของทะเลสาบได้เร่งให้เกิด “การเคลื่อนตัวของเปลือกโลก” ในอัตราที่เร็วกว่าเดิมอย่างมีนัยสำคัญ

นักวิจัยอธิบายกลไกที่เกิดขึ้นเป็นสองส่วน

1. แรงกดบนเปลือกโลกที่ลดลง: เมื่อระดับน้ำในทะเลสาบเตอร์คานาลดลงราว 100–150 เมตร น้ำหนักมหาศาลที่กดทับอยู่บนเปลือกโลกก็หายไป คล้ายกับการยกบอลลิ่งหนักออกจากที่นอน ทำให้พื้นผิวเด้งกลับขึ้นและรอยเลื่อนเกิดการขยับตัวง่ายขึ้น
2. แรงดันจากห้องแมกมาที่เพิ่มขึ้น: การลดลงของน้ำหนักยังช่วยลดแรงกดบนชั้นเนื้อโลก (mantle) ทำให้หินหลอมละลายเพิ่มขึ้นและแมกมาไหลเข้าสู่ห้องใต้ภูเขาไฟ ส่งผลให้ห้องแมกมาขยายตัวราว “ลูกโป่งยักษ์ใต้ดิน” ที่ดันให้รอยเลื่อนเคลื่อนไหวรุนแรงยิ่งขึ้น

แบบจำลองคอมพิวเตอร์ยืนยันว่า แรงดันแมกมาคือปัจจัยหลักที่เร่งให้เกิดการเคลื่อนตัวของรอยเลื่อนหลังจากระดับน้ำลดลง ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการเชื่อมโยงโดยตรงระหว่าง ภูมิอากาศและกระบวนการทางธรณีวิทยา ที่ลึกกว่าที่เคยเข้าใจ

งานวิจัยนี้ชี้ให้เห็นอย่างชัดเจนว่า ภาวะโลกร้อนไม่เพียงส่งผลต่อผิวโลก แต่ยังเปลี่ยนแปลงกลไกภายในโลกได้ด้วย การลดลงของระดับน้ำในทะเลสาบจากสภาพอากาศที่แห้งแล้งอาจเร่งให้เกิดการแยกตัวของทวีป การเกิดแผ่นดินไหว และการปะทุของภูเขาไฟมากขึ้น นักวิทยาศาสตร์เตือนว่า ข้อมูลเหล่านี้ควรถูกนำไปใช้ในการวางแผนโครงสร้างพื้นฐานและการบริหารความเสี่ยงในพื้นที่ใกล้ทะเลสาบ เพื่อให้มนุษย์สามารถอยู่ร่วมกับธรรมชาติได้อย่างปลอดภัยและยั่งยืนในระยะยาว