เรื่องและภาพ โดย วรกร เข็มทองวงศ์ หากพูดถึงพื้นที่ประวัติศาสตร์ หลายคนอาจจะนึกถึง พระบรมมหาราชวัง วัดเดิมกรุงธนบุรี พระราชวังเก่าที่อยุธยา หรือ โบราณสถานต่างๆ แต่เชื่อหรือไม่ว่า ย่านติดถนนราชดำเนิน ยังมีโบราณสถานที่หลายๆคน อาจจะไม่รู้จัก หรือเคยเดินผ่าน ขับรถผ่าน แต่ไม่รู้ว่า ที่ตรงนั้นที่มองข้าม เคยมีความสำคัญมากของกรุงรัตนโกสินทร์ สถานที่นั้นคือ วังตรอกสาเก เมื่อเราเข้ามาด้านหลังของโรงแรมรัตนโกสินทร์ จะมีบ้านไม้เก่าๆ สภาพทรุดโทรม รายรอบด้านหน้าด้วยแผงพระเครื่อง ตัวอาคารหลักใหญ่ เป็นอาคาร 2 ชั้น อยู่ในอาการผุผังอย่างหนัก ใครจะเชื่อว่าบ้านเก่านี้ คือ ที่ประทับของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม หนึ่งในพระราชโอรสของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ตามประวัติที่มีระบุไว้ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม โดยตอนที่ทรงประสูติ รัชกาลที่ 4 พระราชทานพระนามว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าทองกองก้อนใหญ่ เนื่องจากในตอนที่ท่านประสูตินั้น มีผู้ทูลเกล้าถวายทองคำก้อนใหญ่ที่ขุดได้ที่บางสะพาน จ.ประจวบคีรีขันธ์ ซึ่งถือเป็นนิมิตรที่ดี และกรมหลวงประจักษ์ฯ ทรงเป็นต้นราชสกุล ทองใหญ่ บทบาทสำคัญของกรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม นั้น ในสมัยรัชกาลที่ 5 พระองค์ได้เป็นแม่ทัพใหญ่ปราบจีนฮ่อ และเป็นบุคคลสำคัญในการแก้ไขปัญหาความมั่นคงในพื้นที่ภาคอีสาน ในช่วงวิกฤตการณ์ ร.ศ.112 ระหว่าง สยามกับฝรั่งเศส นอกจากนี้ ยังเคยทรงเป็นทั้งผู้สำเร็จราชการมณฑลฝ่ายเหนือ เป็นผู้ก่อตั้งเมืองอุดรธานี และเคยดำรงตำแหน่ง ผู้บัญชาการกองทัพเรือ สำหรับอาคารที่เรียกว่า วังตรอกสาเกนั้น อาคาร 2ชั้น เป็นพระตำหนักใหญ่ สร้างด้วยไม้สักทั้งหลัก ซึ่งหากเข้าไปดูใกล้ๆ ยังจะสามารถเห็นลายแกะสลักฝีมือปราณีตปรากฎอยู่ ชั้นบนของพระตำหนัก มองจากด้านนอกพบเห็นการทรุดโทรมอย่างเด่นชัด เมื่ออ้อมไปด้านข้างพระตำหนัก พบว่า ด้านหลังมีชุมชนเล็กๆอยู่ รวมทั้ง ชั้นล่างของตำหนักนั้น มีคนที่เข้าไปพักอาศัยส่วนด้านข้างของพระตำหนักหลัก ยังมีพระตำหนักเล็ก ที่ยังถือว่า คงสภาพสมบูรณ์ที่สุด และเชื่อว่าผ่านการบูรณะมาพอสมควร โดยตำหนักเล็กนี้ ปัจจุบัน ทายาทของวังนี้ ได้เปิดให้คนทั่วไปมาเช่าพักอาศัย อย่างไรก็ดี ส่วนตัวผม มีความหวังว่า ในอนาคตทายาทของวังแห่งนี้ หรือ หน่วยงานไม่ว่าจะภาครัฐหรือเอกชน เข้ามาปลุกชีพให้วังแห่งนี้ กลับมามีชีวิตอีกครั้ง