สารอินทรีย์ในน้ำวัดด้วยค่าอะไร ค่า BOD เกี่ยวกับน้ำเสียอย่างไรความสกปรกในน้ำหรือปริมาณของเสียในน้ำ คาดการณ์ได้จากการวัดค่าทางห้องปฏิบัติการ เรียกว่า ค่าบีโอดี (Biochemical Oxygen Demand; BOD) เป็นค่าที่บ่งบอกถึงความต้องการออกซิเจนของน้ำสำหรับการย่อยสลายสารอินทรีย์ของจุลินทรีย์ในน้ำด้วยสภาวะที่มีออกซิเจน เพราะการมีออกซิเจนในน้ำทำให้สารอินทรีย์ถูกทำลายและเปลี่ยนรูปไป โดยการย่อยสลายอินทรีย์แบบใช้อากาศนี้เป็นเพียงกระบวนการเดียวที่ทำให้น้ำดีขึ้นและสามารถปล่อยน้ำทิ้งออกสู่สิ่งแวดล้อมได้เลย ซึ่งการทำให้น้ำมีออกซิเจนละลายน้ำ (Dissloved Oxygen; DO) นี้สามารถเป็นไปได้ทั้งจากการสังเคราะห์แสงของพืชและการเติมอากาศด้วยเครื่องกลไฟฟ้าค่ะค่าบีโอดีที่สูงมีความหมายว่าน้ำเสียมากหรือสารอินทรีย์มาก และการที่น้ำจากแหล่งหนึ่งมีค่าบีดีโอต่ำคาดการณ์ได้ว่าน้ำเสียไม่มาก ดังนั้นค่าบีโอดีจึงถูกนำมาเป็นพารามิเตอร์ในการวัดความสกปรกของน้ำ โดยค่าบีโอดีของน้ำทิ้งชุมชนจะผ่านเกณฑ์ได้ จะต้องไม่เกิน 20 mg/L อย่างไรก็ตามค่าบีโอสามารถลดลงได้หากน้ำเสียจุดนั้นได้รับการเจือจางจากน้ำสะอาดกว่า เช่น น้ำฝน และจากที่ผู้เขียนได้มีประสบการณ์มานั้น น้ำฝนมีส่วนอย่างมากที่มาทำให้ความสกปรกของน้ำดีขึ้น เพราะพอตรวจสอบค่าบีโอดีมักพบว่ามีค่าที่ดีขึ้นอย่างไรก็ตามค่าบีโอดียังพบว่ามีค่าที่สูงได้ด้วยหากน้ำเสียผ่านหน่วยบำบัดที่อาศัยการย่อยสลายแบบไม่ใช้อากาศ ซึ่งในบางครั้งหน่วยนี้ถูกเรียกว่า "ถังเกรอะกรองไร้อากาศ" โดยสภาพน้ำจากหน่วยนี้มีสีดำและมีกลิ่นเหม็นรุนแรง และเมื่อนำไปตรวจสอบหาค่าบีโอดีมักพบว่ามีค่าสูง จนไม่สามารถปล่อยน้ำออกสู่สิ่งแวดล้อมได้หากปราศจากการเติมอากาศ แต่ค่าบีโอดีในหน่วยนี้กลับมีค่าน้อยกว่าค่าบีโอดีของน้ำเสียที่ถูกปล่อยออกมาจากอาคารโดยตรงก่อนเข้าสู่ถังเกรอะกรองไร้อากาศ เพราะสารอินทรีย์ส่วนหนึ่งถูกทำให้ลดลงจากกระบวนการหมักแบบไร้อากาศค่ะค่าบีโอดีมักเป็นค่าที่ถูกนำมาใช้ในการคำนวณเพื่อออกแบบระบบบำบัดน้ำเสียเสมอ เพื่อคาดการณ์คุณลักษณะของน้ำเสียก่อนเข้าระบบ เพราะในบางครั้งของเสียในน้ำเสียไม่เหมาะสมกับระบบบำบัดน้ำเสียบางประเภท และค่าบีโอดีนี้ยังเป็นค่าที่พบได้แตกต่างกันไปในน้ำเสียแต่ละประเภท ค่าบีโอดีมักถูกนำมาประเมินการทำงานของระบบบำบัดน้ำเสียอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ค่ะ หมายความว่าต่อให้หน่วยงานหนึ่งหรือสถานที่แห่งหนึ่งไม่ตรวจสอบพารามิเตอร์อื่นๆ ผู้ประเมินระบบบำบัดน้ำเสียยังไม่ซีเรียสมาก แต่สำหรับค่าบีโอดีไม่ตรวจไม่ได้ค่ะ เพราะหลายๆ ครั้งที่เราได้ยินข่าวว่ามีปลาตายและน้ำเน่า เป็นเพราะน้ำในจุดนั้นมีความต้องการออกซิเจนสูงหรือมีค่าบีโอดีสูงนั่นเอง จึงทำให้ออกซิเจนที่เวลาหนึ่งในจุดหนึ่งถูกดึงเอามาใช้อย่างรวดเร็ว จึงส่งผลต่อการดำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิตในน้ำและคุณภาพของน้ำในจุดนั้นค่าบีโอดีเกิดจากการย่อยสลายของสารอินทรีย์ทั้งหมดที่สามารถย่อยสลายได้ที่เวลาหนึ่ง เช่น เศษอาหารตามบ้าน ไขมันจากการประกอบอาหาร เศษเนื้อ เป็นต้น โดยถ้าเราจัดกลุ่มของๆ เสียให้เข้าใจง่ายขึ้นนั้น สารอินทรีย์ที่ส่งผลต่อค่าบีโอดี คือ โปรตีน คาร์โบไฮเดรตและไขมัน ซึ่งโปรตีนและคาร์โบไฮเดรตเป็นกลุ่มของสารอินทรีย์หลักที่มีความสามารถถูกย่อยสลายและละลายในน้ำได้มากที่สุด ส่วนไขมันสามารถย่อยสลายได้น้อย เราจึงพบว่าไขมันถูกกำจัดด้วยหน่วยๆ หนึ่งที่ทำหน้าที่ดักไขมันไว้ เรียกว่า บ่อดักไขมัน และคนทำหน้าที่ตักไขมันไปกำจัดต่อไปในจุดที่เตรียมไว้ค่ะหากระบบบำบัดน้ำเสียด้อยประสิทธิภาพลงหรือมีความสามารถไม่สอดคล้องกับปริมาณของเสียที่เวลาหนึ่ง สถานการณ์นี้ทำให้ค่าบีโอของน้ำทิ้งสูงขึ้นได้ และระบบบำบัดน้ำเสียที่อาศัยการทำงานของหลายหน่วยประกอบกันมักมีความเสถียรมากกว่าระบบบำบัดน้ำเสียที่อาศัยเพียงกระบวนการใดกระบวนหนึ่งจึงพบว่าค่าบีโอดีถูกกำจัดได้ดีกว่า ต่อไปนี้คือตัวอย่างของระบบบำบัดน้ำเสียที่มีความอ่อนไหวง่ายหากค่าบีโอดีของน้ำเข้ามากกว่าประสิทธิภาพการทำงานของระบบค่ะระบบเลี้ยงตะกอน (Activated Sludge; AS)ระบบคลองวนเวียน (Oxidation Ditch)ระบบเอสบีอาร์ (Sequencing Batch Reactor; SBR)ระบบบำบัดแบบติดอยู่กับที่ (Onsite treatment)ซึ่งค่าบีโอของน้ำเสียก่อนเข้าระบบมีผลอย่างมากว่าระบบสามารถทำงานได้หรือไม่ เพราะหากไม่สามารถกำจัดของเสียของได้ตามเกณฑ์ที่กำหนด จะทำให้ค่าบีโอของน้ำทิ้งไม่ผ่านเกณฑ์ ในทางปฏิบัติจริงๆ นั้นหากผู้ดูแลระบบบำบัดน้ำเสีย พบว่า มีของเสียเข้าระบบมากจะต้องทำการเลี้ยงตะกอนแบคทีเรียมากขึ้น สถานการณ์นี้ต้องมีการเติมอากาศมากขึ้น และควบคุมให้ค่าพีเอช (pH) ในระบบให้เหมาะสม การสูบตะกอนออกไปตากต้องทำบ่อยขึ้น เพราะมีตะกอนส่วนเกินในระบบมากขึ้นที่สอดคล้องกับค่าบีโอดีจากที่ผู้เขียนได้เก็บข้อมูลมานั้นการที่น้ำเข้ามีค่าบีโอดีสูงเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ระบบบำบัดน้ำเสียล่ม ร่วมกับความรู้ความสามารถของผู้ดูแลระบบบำบัดน้ำเสียที่มีไม่เพียงพอ จึงทำให้ไม่สามารถแก้ไขสถานการณ์ต่างๆ ที่ซับซ้อนในระหว่างนั้นได้ เช่น พีเอชต่ำ ตะกอนลอย ร่วมกับค่าดีโอต่ำและอื่นๆ จนท้ายที่สุดแล้วทำให้ระบบบำบัดน้ำเสียด้อยประสิทธิภาพลง จนพบว่าค่าบีโอดีเกินมาตรฐานที่กำหนด จึงถูกเร่งให้แก้ไขและปรับปรุงการทำงานของระบบบำบัดน้ำเสียตามมาจากหน่วยงานที่มาตรวจสอบค่ะ เพื่อป้องกันความเสียหายจากที่มีค่าบีโอดีสูงต่อสิ่งแวดล้อมค่ะ และทั้งหมดคือเนื้อหาสาระที่พูดถึงว่าค่าบีโอดีเกี่ยวกับสารอินทรีย์ในน้ำยังไง และผู้เขียนหวังว่าข้อมูลจะเป็นประโยชน์กับคุณผู้อ่านและทำให้มองเห็นภาพเกี่ยวกับค่าบีโอดีและสารอินทรีย์ในน้ำค่ะเครดิตภาพประกอบบทความภาพหน้าปก โดย Lars H Knudsen จาก Pexelsภาพประกอบเนื้อหาออกแบบใน Canva โดย ผู้เขียน: ภาพที่ 1, ภาพที่ 2, ภาพที่ 4 และภาพที่ 3 ถ่ายภาพโดยผู้เขียนออกแบบหน้าปกใน Canvaบทความอื่นที่น่าสนใจการย่อยสลายสารอินทรีย์แบบไม่ใช้อากาศ กลิ่นเหม็นและแนวทางการแก้ไขระบบบำบัดน้ำเสียแบบอยู่กับที่ หน่วยบำบัดที่ทำให้น้ำดีขึ้นภายในโรงพยาบาลการเติมอากาศด้วยเครื่องเติมอากาศ หลักการง่ายๆ เพื่อลดค่าบีโอดีเปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !